Τα νοταριακά έγγραφα, που συντάχθηκαν στη Βενετία από Κυπρίους, μετά την απώλεια της μεγαλονήσου και γενικά οποιεσδήποτε άλλες σχετικές πηγές, μας παρουσιάζουν ποικίλες ιστορίες γεμάτες περιπέτειες για τα πάθη των προγόνων μας. Ο κάθε Κύπριος πρόσφυγας που κατέφευγε τότε στη Βενετία μετά από αιχμαλωσία, αναζητούσε τους συγγενείς του, των οποίων τα ίχνη είχαν χαθεί, κατά την πτώση της Λευκωσίας ή κατά την παράδοση της Αμμοχώστου. Άλλος αναζητούσε τη σύζυγό του, άλλος τα παιδιά του, μερικοί τα αδέλφια τους ή άλλους συγγενείς. Οι πληροφορίες έδιναν και έπαιρναν για τους αιχμαλώτους που οδηγήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα και πωλήθηκαν σε αφέντες, οι οποίοι ζούσαν σε όλα τα μήκη και πλάτη της οθωμανικής επικράτειας. Συντάσσονταν επιστολές για βοήθεια και παραχωρούνταν άδειες για ελεημοσύνες, ώστε να συγκεντρωθούν λύτρα. Ο Πάπας και κάποιοι ηγεμόνες της Δύσης και κυρίως η Γαληνοτάτη, μετά από υποβολή σχετικών αιτημάτων, προσπαθούσαν να συνδράμουν.
Παιδάκια μεγάλωσαν στην αιχμαλωσία και όταν επιτέλους απελευθερώνονταν δεν γνώριζαν τη μητρική τους γλώσσα, ενώ άλλες σκλάβες παρά τη θέλησή τους αναγκαστικά εξισλαμίστηκαν και απέκτησαν οικογένεια με Οθωμανούς, ωστόσο προσεύχονταν κρυφά στη δική τους θρησκεία. Μερικοί έμποροι ανέλαβαν να ελευθερώσουν κάποιες σκλάβες, με την προϋπόθεση όταν θα ελευθερώνονταν να τις νυμφευθούν. Από τα λιμάνια της Ανατολής έφθαναν πληροφορίες στη Βενετία, στην Κωνσταντινούπολη και στην Κύπρο, τις οποίες μετέφεραν έμποροι, ναυτικοί ή ταξιδιώτες ότι η θυγατέρα του τάδε, η σύζυγος του δείνα βρισκόταν στο Αλγέρι ή στην Τυνησία, στην Τρίπολη της Συρίας, στα νησιά του Αιγαίου, στην Κωνσταντινούπολη ή στην Ανατολία. Και βέβαια κυκλοφορούσαν ειδήσεις για τα λύτρα, τόσα για την αρχόντισσα τάδε, τόσα για τον μικρό γιο του τάδε φεουδάρχη ή ευγενούς.
Ένας Οθωμανός ήρθε στην Κύπρο από τη Συρία με μια σκλάβα αρχοντοπούλα και ζητούσε ένα υψηλό ποσό για λύτρα, αλλά τελικά δεν βρέθηκε κανένας συγγενής της ή κάποιος πλούσιος να την ελευθερώσει. Ο Οθωμανός πήρε αλυσόδετη τη νέα πίσω στη Συρία αφήνοντας μήνυμα πως όποιος δικός της ενδιαφέρεται να την ελευθερώσει, ας μεταβεί στη Συρία να καταβάλει τα λύτρα. Ιστορίες θλιβερές και με τραγικές εικόνες καταγράφονται στις πηγές αυτές και ασφαλώς προκαλούν άφατη συγκίνηση. Πολλές φορές, χωρίς υπερβολή, οι ειδήσεις αυτές μάς μεταφέρουν ακαριαία σε άλλες εποχές, στους ρυθμούς των όσων βίωσαν οι ίδιοι οι πρόσφυγες και οι σκλάβοι.
Ο ράφτης Ιερώνυμος Νεγρεπόντης
Στο σημερινό μας δημοσίευμα θα σχολιάσουμε τα όσα αναφέρονται σε αρχειακό υλικό, σχετικά με τη σύζυγο ενός ταπεινού μάλλον Λευκωσιάτη, ο οποίος μέσα στη λαίλαπα που δημιουργήθηκε με την πτώση της Λευκωσίας ο ίδιος αιχμαλωτίστηκε, αλλά παράλληλα έχασε και τα ίχνη της συζύγου του. Πρόκειται για τον ράφτη Ιερώνυμο Νεγρεπόντη που προφανώς κατάγεται από την ομώνυμη κυπριακή οικογένεια. Η οικογένεια αυτή καταγόταν από την Εύβοια, όπως μας αποκάλυψε έγγραφο στο οποίο παρατίθεται η όλη ιστορία της εν λόγω οικογένειας. Ο ράφτης Ιερώνυμος από τη Λευκωσία συνελήφθη αιχμάλωτος κατά την πτώση της πόλης και αλυσοδέθηκε σε γαλέρα ως κωπηλάτης. Έτσι, το επόμενο έτος, δηλαδή το 1571, κατά τη ναυμαχία της Ναυπάκτου, όταν οι ενωμένες χριστιανικές δυνάμεις νίκησαν την οθωμανική αρμάδα, ο Ιερώνυμος Νεγρεπόντης, όπως και πολλοί άλλοι τότε χριστιανοί σκλάβοι κωπηλάτες, κέρδισε την ελευθερία του. Πρόσφυγας πλέον και χωρίς πατρίδα κατέφυγε στη Βενετία και ακολούθως στην Πάδοβα, όπου πολύ πιθανόν να είχαν εγκατασταθεί συγγενείς ή γνωστοί του. Στην ίδια πόλη ασκούσε όπως ακριβώς και στη Λευκωσία το επάγγελμα του ράφτη.
Μερικά μόνο χρόνια μετά τον πόλεμο της Κύπρου μαζί με μάρτυρες συμπατριώτες του, αλλά και έναν που καταγόταν από το Τρεβίζο, ο Ιερώνυμος Νεγρεπόντης συνέταξε ένα έγγραφο με Βενετό νοτάριο, στο οποίο είχε καταγράψει την ιστορία για την αναζήτηση της χαμένης συζύγου του, μετά την πτώση της Λευκωσίας. Είχε καλέσει τέσσερις μάρτυρες, τρεις από τους οποίους ήταν συμπατριώτες του από τη Λευκωσία. Ένας από αυτούς ήταν ο Γεώργιος Λιβάδης, γιος του αείμνηστου Μάρκου, πρόσωπο γνωστό στις πηγές της εποχής, αφού αιχμαλωτίστηκε και αυτός και όταν απελευθερώθηκε προσέφερε υπηρεσίες συνεργαζόμενος με τον Βενετό βάιλο στην Κωνσταντινούπολη, για απελευθέρωση συμπατριωτών του αιχμαλώτων, όπως ακριβώς είχε πράξει τόσο ο Καρμελίτης Avertano Pavia όσο και ο Μαρωνίτης ιερέας Λάζαρος Ματθαίου. Ο Γεώργιος Λιβάδης ήταν ανεψιός του φεουδάρχη Ευγένιου (Zegno) Λιερού (Λυγερού). Ένας άλλος μάρτυρας ήταν ο άρχοντας Αλέξανδρος Γιαφούνης, μέλος και αυτός μιας διακεκριμένης κυπριακής οικογένειας. Και αυτός είχε αιχμαλωτιστεί το 1570, αλλά πολύ σύντομα όταν ελευθερώθηκε ξεκίνησε έναν αγώνα για συγκέντρωση χιλίων τσεκινιών, ώστε να ελευθερώσει τις αδελφές του, που εξακολουθούσαν να είναι σκλάβες. Ένας άλλος μάρτυρας ήταν ο Ιερώνυμος Ζάχαρης, γιος του μακαρίτη Φίλιππου. Πολύ πιθανόν να πρόκειται για μέλος της κυπριακής οικογένειας με το επίθετο Ζαχαρία και ίσως το όνομά του εδώ να σημειώνεται ως Ζάχαρης. Τέλος, ο τέταρτος μάρτυρας ήταν ο Γαβριήλ από το Τρεβίζο (da Treviso), γιος του μακαρίτη Μάρκου. Για το συγκεκριμένο πρόσωπο και την οικογένειά του δεν έχουμε καμιά είδηση.
Και οι τέσσερις μάρτυρες με όρκο ενώπιον του νοταρίου δήλωσαν ότι ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα όλα τα στοιχεία, που καταγράφονταν στο έγγραφο σχετικά με τον Ιερώνυμο Νεγρεπόντη. Ήταν πράγματι ράφτης στο επάγγελμα, κατοικούσε στη Λευκωσία, συνελήφθη αιχμάλωτος, όταν έπεσε η πόλη και απελευθερώθηκε με την ήττα των Οθωμανών, στη ναυμαχία της Ναυπάκτου. Δήλωσαν επίσης ότι με την πτώση της Λευκωσίας και την αιχμαλωσία του Ιερώνυμου χάθηκαν και τα ίχνη της συζύγου του και δεν γνώριζε κανείς, εάν είχε φονευθεί ή ζούσε κάπου σκλάβα.
Η σύζυγος
Οι μάρτυρες επίσης διαβεβαίωσαν ότι ο Ιερώνυμος Νεγρεπόντης έπραξε ό,τι ήταν δυνατό και με κάθε τρόπο, ώστε να διακριβωθεί η τύχη της συζύγου του Αγνής, θυγατέρας του μακαρίτη Φίλιππου Μαργαρίτη, της οποίας τα ίχνη είχαν χαθεί με την πτώση της Λευκωσίας. Απέστειλε ο ίδιος επιστολές σε διάφορα μέρη αναζητώντας την και πήρε πληροφορίες από πολλούς προφορικά. Όμως από την ημέρα της πτώσης της Λευκωσίας έως τότε που είχε συνταχθεί το πιο πάνω έγγραφο, δεν είχε πληροφορηθεί τίποτα σχετικό με αυτήν. Ο Ιερώνυμος, σύμφωνα με τους μάρτυρες, φρόντισε να συναντήσει ανθρώπους που ταξίδευαν σε περιοχές της οθωμανικής επικράτειας, στους οποίους είχε δώσει τα στοιχεία της συζύγου του για να την αναζητήσουν, αλλά δεν κατόρθωσε να μάθει τίποτε για την τύχη της. Ούτε οι μάρτυρες Γεώργιος Λιβάδης και Αλέξανδρος Γιαφούνης που είχαν συλληφθεί και οι δύο στην ίδια πόλη, δηλαδή τη Λευκωσία, και είχαν μεταφερθεί στην Ανατολία δεν έτυχε να ακούσουν τίποτα σχετικό με την Αγνή Νεγρεπόντη.
Σύνταξη νέου εγγράφου
Μετά πάροδο μικρού χρονικού διαστήματος και με τον ίδιο νοτάριο ο Ιερώνυμος Νεγρεπόντης φρόντισε να συνταχθεί εκ νέου ένα έγγραφο στην παρουσία και πάλι τεσσάρων μαρτύρων. Εκτός από τον Αλέξανδρο Γιαφούνη και τον Γαβριήλ από το Τρεβίζο, που είχαν παρουσιαστεί ως μάρτυρες και στο προηγούμενο έγγραφο, υπέγραφαν επίσης και οι Κύπριοι Salvador Κουρατσέριος (Curasser) και ο κουρέας Λαυρέντιος Schidacchi, οι οποίοι διέμεναν στην ενορία του Αγίου Μωυσή και κατάγονταν και αυτοί από τη Λευκωσία. Όπως μπορεί να εξαχθεί από τα πιο πάνω, ο Ιερώνυμος Νεγρεπόντης ίσως επιθυμούσε να νυμφευθεί εκ νέου, γι' αυτό έπρεπε να διαπιστωθεί πλήρως ότι η σύζυγός του δεν ζούσε πλέον. Ίσως ακόμη η απώλεια της γυναίκας του να του εξασφάλιζε κάποια οικονομική ενίσχυση από τις βενετικές αρχές.
Στο δεύτερο έγγραφο ο Αλέξανδρος Γιαφούνης επαναλάμβανε όσα είχε δηλώσει στο προηγούμενο, ότι δηλαδή η Αγνή Νεγρεπόντη δεν εντοπίστηκε μεταξύ των αιχμαλώτων, αλλά ούτε και ελεύθερη. Κατά τον ισχυρισμό του Γιαφούνη πρέπει να είχε φονευθεί γιατί το 1570 είχε γίνει μεγάλη σφαγή των κατοίκων της Λευκωσίας. Αλλά και στην περίπτωση που επέζησε, σύμφωνα και πάλι με τον Γιαφούνη, θα τη βρήκε μάλλον αργότερα ο θάνατος, αφού μετά την πτώση της πόλης ενέσκηψε ένας φοβερός λοιμός που αποδεκάτισε τον πληθυσμό της Κύπρου. Επίσης, τόνιζε ότι ο σύζυγός της είχε πράξει το παν στην Κύπρο, στην Κωνσταντινούπολη και σ' άλλα μέρη της οθωμανικής επικράτειας, αλλά δεν έγινε κατορθωτό να πληροφορηθεί κάτι για τη σύζυγό του. Το όνομά της επίσης δεν βρέθηκε σημειωμένο σε κανένα κατάλογο αιχμαλώτων. Ας σημειωθεί ακόμη ότι εμφανίστηκε ως μάρτυρας και η Κύπρια Κορνηλία του Γιώργη Mui δηλώνοντας ότι και αυτή είχε συλληφθεί αιχμάλωτη και ότι πρόσφατα απελευθερώθηκε και επέστρεψε στην Κύπρο. Όπως δήλωσε, είχε ακούσει από την ίδια τη μητέρα της Αγνής ότι δεν είχε καμιά πληροφορία για την τύχη της και ότι χάθηκαν τα ίχνη της. Ανέφερε ακόμη ότι ο αδελφός της Αγνής είχε κάνει πολλά ταξίδια στην οθωμανική επικράτεια αναζητώντας την, αλλά δεν κατόρθωσε να μάθει για την ίδια απολύτως τίποτα.
Οι άλλοι τρεις μάρτυρες επιβεβαίωσαν επίσης τα όσα είχε αναφέρει ο Αλέξανδρος Γιαφούνης. Γνώριζαν, όπως ανέφεραν, και αυτοί την Αγνή και ότι ήταν σύζυγος του Ιερώνυμου Νεγρεπόντη, επειδή ακριβώς κατάγονταν και ζούσαν στην ίδια πόλη. Υπήρξαν και οι τρεις αιχμάλωτοι στην Κωνσταντινούπολη και δεν έτυχε ν' ακούσουν από κανέναν και από πουθενά να κάνει αναφορά στην τύχη αυτής της γυναίκας.
Ο πόλεμος της Κύπρου, σύμφωνα με μια επιστολή του Κύπριου φεουδάρχη Έκτορα Ποδοκάθαρου, την οποία συνέταξε όταν ήταν αιχμάλωτος στην Κωνσταντινούπολη, επέφερε καταστροφές στη μεγαλόνησο για τουλάχιστον τριακόσια χρόνια. Αλλά και η πορεία της ζωής των ανθρώπων άλλαξε. Οι πλούσιες πηγές της μικροϊστορίας του πολέμου της Κύπρου αυτό κατέδειξαν. Όπως για παράδειγμα η ιστορία του ζεύγους στο παρόν δημοσίευμα. Η Αγνή Μαργαρίτη χάθηκε και ο σύζυγός της, Ιερώνυμος Νεγρεπόντης, μετά την απελευθέρωσή του από την αιχμαλωσία, βρέθηκε πρόσφυγας στην Πάδοβα…
Οι ιδιοκτήτες της ιστοσελίδας parathyro.politis.com.cy διατηρούν το δικαίωμα να αφαιρούν σχόλια αναγνωστών, δυσφημιστικού και/ή
υβριστικού περιεχομένου, ή/και σχόλια που μπορούν να εκληφθεί ότι υποκινούν το μίσος/τον ρατσισμό ή που
παραβιάζουν οποιαδήποτε άλλη νομοθεσία. Οι συντάκτες των σχολίων αυτών ευθύνονται προσωπικά για την δημοσίευση τους.
Αν κάποιος αναγνώστης/συντάκτης σχολίου, το οποίο αφαιρείται, θεωρεί ότι έχει στοιχεία που αποδεικνύουν το αληθές του
περιεχομένου του, μπορεί να τα αποστείλει στην διεύθυνση της ιστοσελίδας για να διερευνηθούν. Προτρέπουμε τους αναγνώστες
μας να κάνουν report / flag σχόλια που πιστεύουν ότι παραβιάζουν τους πιο πάνω κανόνες. Σχόλια που περιέχουν URL / links σε
οποιαδήποτε σελίδα, δεν δημοσιεύονται αυτόματα.
Πολιτική Δημοσίευσης Σχολίων
Οι ιδιοκτήτες της ιστοσελίδας parathyro.politis.com.cy διατηρούν το δικαίωμα να αφαιρούν σχόλια αναγνωστών, δυσφημιστικού και/ή υβριστικού περιεχομένου, ή/και σχόλια που μπορούν να εκληφθεί ότι υποκινούν το μίσος/τον ρατσισμό ή που παραβιάζουν οποιαδήποτε άλλη νομοθεσία. Οι συντάκτες των σχολίων αυτών ευθύνονται προσωπικά για την δημοσίευση τους. Αν κάποιος αναγνώστης/συντάκτης σχολίου, το οποίο αφαιρείται, θεωρεί ότι έχει στοιχεία που αποδεικνύουν το αληθές του περιεχομένου του, μπορεί να τα αποστείλει στην διεύθυνση της ιστοσελίδας για να διερευνηθούν. Προτρέπουμε τους αναγνώστες μας να κάνουν report / flag σχόλια που πιστεύουν ότι παραβιάζουν τους πιο πάνω κανόνες. Σχόλια που περιέχουν URL / links σε οποιαδήποτε σελίδα, δεν δημοσιεύονται αυτόματα.