Πρόκειται για μια μοναδική έκθεση, η οποία έχει ήδη τραβήξει το ενδιαφέρον του κοινού, κυπρίων και ξένων, μικρών και μεγάλων. Απόδειξη τούτου, Πέμπτη πρωί πρωί εν μέσω καύσωνα, το Αρχαιολογικό Μουσείο της πρωτεύουσας σφύζει  από ζωή καθώς  μαθητές δημοτικού με τη συνοδεία των δασκάλων τους  γεμίζουν τους διαδρόμους του, όπου συνήθως επικρατεί απόλυτη σιωπή και ανθρώπινη απουσία.

Το παραλήρημα του κοινού που παρατηρείται σε παρόμοιες εκθέσεις δεν είναι κυπριακό φαινόμενο. Όταν για παράδειγμα, παρουσιάστηκε η έκθεση «Picasso Sculpture» στο MοMA στη Νέα Υόρκη, καταγράφηκε ως η έκθεση με τις μεγαλύτερες ουρές στον κόσμο. Στη συγκεκριμένη έκθεση παρουσιάστηκαν τα γλυπτά του Ισπανού εικαστικού, ο οποίος δεν έγινε γνωστός για τα γλυπτά του, τα αγαπούσε όμως και πάντα διακοσμούσε με αυτά το σπίτι και το εργαστήριο του. Παρόμοιο ενδιαφέρον παρουσιάζεται αυτές τις μέρες και στην Αθήνα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης «Πικάσο και Αρχαιότητα. Γραμμή και πηλός» η οποία πραγματοποιείται όπως και στην Κύπρο την υποστήριξη του Musée National Picasso-Paris στο πλαίσιο του προγράμματος “Picasso Méditerranée”. Η γλυπτική, η κεραμική, η χαρακτική είναι πτυχές της δημιουργικής ενασχόλησης του κορυφαίου ζωγράφου του 20ού αιώνα, οι οποίες είχαν επισκιαστεί από το ζωγραφικό του έργο.

• Διαβάστε ακόμη: Πικάσο στη Λευκωσία

Μια άλλη ανάγνωση του έργου του ισπανού καλλιτέχνη, πλην του ζωγραφικού, επιχειρήθηκε το 1966 σε μια αναδρομική έκθεση που είχε γίνει προς τιμήν του στο Παρίσι. Έκτοτε, εκθέσεις που φιλοξενούν κεραμικά, γλυπτικά ή άλλα έργα  του ισπανού ανανεωτή της ζωγραφικής μαγνητίζουν το κοινό. «Η γλυπτική του έχει μια ιδιοτροπία και μια παιγνιώδη διάθεση. Μοιάζει σαν να είναι ένα παιδικό παιχνίδι, που κάνει πολύ θόρυβο, ακόμη κι όταν τα θέματά του είναι σοβαρά ή όταν οι τεχνικές που χρησιμοποιεί είναι πολύ περίπλοκες» αναφέρουν μεταξύ άλλων οι επιμελητές της έκθεσης του ΜΟΜΑ, κάτι που εξηγεί με κάποιο τρόπο, τις παράλληλες με τη ζωγραφική ενασχολήσεις του καλλιτέχνη. Στην ουσία ο ζωγράφος Πικάσο χρησιμοποιεί άλλα μέσα πλην του καμβά, για να απλώσει τη δημιουργική του φαντασία και να εφαρμόσει τις  ζωγραφικές ανακαλύψεις του. Ο πηλός υπήρξε ένα από αυτά, τον οποίο ανακάλυψε από αυτά τα υλικά με τον οποίο  άρχισε να ασχολείται πολύ αργά, στα 65 του χρόνια.

Η κεραμική του Πικάσο έρχεται στο κοινό της Κύπρου μέσα από 12 έργα που έχουν δημιουργηθεί στο θρυλικό εργαστήρι κεραμικής Madoura σε ένα χωριό της νότιας Γαλλίας  όπου γνώρισε το ζεύγος Suzanne και Georges Ramié, ιδιοκτήτες του εργαστηρίου κεραμικής. Τόσος ήταν ο ενθουσιασμός του καλλιτέχνη με τον τόπο και τις δυνατότητες του πηλού, που  δεν άφησε μέχρι το τέλος της ζωής του δημιουργώντας μερικές χιλιάδες έργα κεραμικής. Σε αυτά είναι φανερή η χρήση διάφορων σχημάτων, μοτίβων, υφών και θεματικών της αρχαιότητας και της μυθολογίας, ιδιαίτερα αυτών της περιοχής της Μεσογείου.

Η έκθεση «Πικάσο στο Κυπριακό Μουσείο. Έργα σε πηλό» (μέχρι τις 8 Σεπτεμβρίου) παρουσιάζεται σε μια ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα στο Αρχαιολογικό μουσείο και εισάγει τον θεατή με μια σειρά από φωτογραφίες του Πικάσο και τη σχέση του με την κεραμική. Στο κύριο μέρος της αίθουσας εκτίθενται, στα δεξιά, σε ειδικές προθήκες, τα έργα του Πικάσο και αριστερά, σε άλλες προθήκες, τα αρχαιολογικά έργα από την Κύπρο ομαδοποιημένα, σύμφωνα με τους διοργανωτές, «με τέτοιο τρόπο ώστε να διακρίνονται συγκεκριμένες θεματικές, σχήματα και μοτίβα της αρχαιότητας που διακρίνονται και σε κεραμικά του Πικάσο.»

Το έργο «Πρόσωπα Γυναίκας» όπως παρουσιάζεται στην έκθεση στο Κυπριακό Μουσείο. Φωτογραφία ©Ελένη Παπαδοπούλου 
Πηγαίνοντας στην έκθεση πίστευα ότι τα έργα του ισπανού καλλιτέχνης θα ήταν τοποθετημένα ανάμεσα στα αρχαιολογικά έργα ώστε να γίνεται άμεσα ο αισθητικός διάλογος, κάτι που θα έδινε στην έκθεση μια ουσιαστική συνοχή, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στο Μουσείο Κυκλαδικής τέχνης (ανοικτή μέχρι τις 20 Οκτωβρίου 2019). Ίσως η παρουσίαση αυτή να οφείλεται στον μικρό αριθμό έργων του Πικάσο και ακόμα στο γεγονός ότι ο Πικάσο δεν επηρεάστηκε άμεσα από την κυπριακή τέχνη, όπως με την ελληνική. Το έργο «Πρόσωπο γυναίκας» (Vallauris, 1950) φαίνεται να έχει επηρεαστεί από το σύνθετο κυπριακό αγγείο ερυθροστιλβωτής κεραμικής της πρώιμης εποχής του Χαλκού (2100- 200 π.χ από τους Μπελλαπαϊς- Βουνούς). Όπως συγκεκριμένα αναφέρεται σε κείμενο  που συνοδεύει την έκθεση, «η Suzzane Ramie είχε κάνει ένα πρόχειρο σκίτσο ενός κυπριακού σύνθετου αγγείου από το Λούβρο, φτιάχνοντας στη συνέχεια ένα όμοιο, λευκό εξωτερικά χωρίς διακόσμηση αγγείο, το οποίο φαίνεται να αποτέλεσε και το έναυσμα για το έργο του «Πρόσωπο γυναίκας».  Αυτά τα δύο έργα θα ήταν ωφέλιμο ως «ζεύγος» να τα βλέπαμε στην έκθεση όπως  ενδιαφέρον «ζεύγος» στην έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης είναι ο Κένταυρος από λευκό πηλό, διαμορφωμένος στο χέρι, εγχάρακτη και γραπτή με επίχρισμα διακόσμηση, που δημιούργησε ο Πικάσο στην Vallauris στις 3 Ιανουαρίου 1953, σε διάλογο με τον Κένταυρο της Κυπρο-Αρχαϊκής περιόδου του 6ου αιώνα π.Χ. και το μοναδικό Ειδώλιο Κενταύρου της Πρωτογεωμετρικής Περιόδου στο Λευκαντί της Εύβοιας που χρονολογείται στα τέλη 10ου αι. π.Χ.

Μπορεί ο Πικάσο να μην επηρεάστηκε από την κυπριακή αγγειοπλαστική αυτή καθεαυτή, όπως συμβαίνει με συγκεκριμένα έργα της ελληνικής αγγειοπλαστικής τα οποία είχε δει σε εκδόσεις ή μουσεία πολύ πιο εύκολα από τα κυπριακά. Ας μην ξεχνάμε ότι την εποχή εκείνη λίγη ήταν η βιβλιογραφία για την κυπριακή τέχνη και ειδικά την αγγειοπλαστική της αρχαιότητας και τα έργα δεν εκτίθονταν σε περίοπτη θέση στα μεγάλα μουσεία.

Δεν έχει σημασία, εν ολίγοις, να προσπαθούμε επί τούτου να κυπροποιούμε τα πάντα και αν ο Πικάσο επηρεάστηκε από την αρχαία τέχνη της Κύπρου αυτό κάνει και την έκθεση πιο σημαντική. Σημασία έχει η αισθητική απόλαυση μπροστά στο «Πρόσωπο γυναίκας» που έκανε ο Πικάσο το 1950 και στο σύνθετο αγγείο της αρχαίας Κύπρου που έκανε ο άγνωστος Κύπριος αγγειοπλάστης μερικές χιλιάδες χρόνια πριν. Και κάτι πιο σημαντικό: η μαγεία όταν συνειδητοποιεί κάποιος την ακύρωση του χρόνου τη στιγμή που το τοπικό γίνεται παγκόσμιο και το παγκόσμιο αποκτά άρωμα τόπου.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ: Έργα του Πικάσο στο Κυπριακό Μουσείο. Φωτο ©ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ