“Υπάρχουν στιγμές όταν οι πολιτικές της τέχνης, εξαϋλωμένες και δηλωτικές, έρχονται αντιμέτωπες με την αληθινή πολιτική, ήτοι τη βία.”

Δεν είναι μυστικό ότι ο κόσμος της παραγωγής και της αγοράς τέχνης είναι γεμάτος επικίνδυνα παράδοξα. Πρόσφατα, ένα μετά το άλλο, ιδρύματα όπως το Met, η Tate και το Guggenheim αρνήθηκαν τις μεγάλες δωρεές της οικογένειας Sackler, η οποία χρηματοδοτεί την τέχνη και τον πολιτισμό εδώ και δεκαετίες. Ο λόγος ήταν ότι οι Sacklers αντλούν τον τεράστιο πλούτο τους (13 δις), από τον φαρμακευτικό κολοσσό Purdue Pharma, εταιρεία η οποία ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την κρίση οπιοειδών που μαστίζει τις ΗΠΑ. Χάρη στο παυσίπονο OxyContin, το οποίο προώθησε επιθετικά, ισχυριζόμενη ότι δεν προκαλεί εξάρτηση, η εταιρεία είδε μια αστρονομική αύξηση στις πωλήσεις της. Στην πραγματικότητα, το OxyContin έχει υψηλότατα ποσοστά εξάρτησης και σήμερα οι Sacklers κατηγορούνται για δόλιες και παραπλανητικές στρατηγικές marketing που είχαν ως αποτέλεσμα την κρίση οπιοειδών. Στο μεταξύ, οι θάνατοι από υπερβολική δόση ναρκωτικών στις ΗΠΑ είναι ψηλότεροι από ποτέ (γύρω στους 64,000 το 2017).

Στα τέλη του περασμένου χρόνου άρχισε να γίνεται γνωστό ότι ο Warren Kanders, αντιπρόεδρος του μουσείου Whitney, συσσώρευσε τον πλούτο του από εταιρείες κατασκευής όπλων. O Kanders είναι CEO της Safariland, εταιρεία που παράγει και διανέμει, μεταξύ άλλων, γκλοπς, χειροπέδες, riot gear και δακρυγόνα, τα οποία προμηθεύουν αστυνομικές και στρατιωτικές οργανώσεις όπως το NYPD και το IDF (Israel Defense Forces). Ως αποτέλεσμα αυτών των κοινοποιήσεων πολλοί απαίτησαν την παύση του. Η Hannah Black, o Ciarán Finlayson και ο Tobi Haslett, καλλιτέχνες που συμμετείχαν στην τρέχουσα Whitney Biennial – μια από τις πιο υψηλού κύρους εκθέσεις σύγχρονης τέχνης στον κόσμο – απέσυραν πρόσφατα τα έργα τους, καλώντας τους υπόλοιπους καλλιτέχνες της μπιενάλε να πράξουν το ίδιο. Κάποιοι το έκαναν.

Αν η τέχνη στην καλύτερη της εκδοχή μας ενώνει, μας ενδυναμώνει και μας βοηθά να αναλογιστούμε τον ρόλο μας ως πολίτες, δείχνοντας μας το δρόμο προς τη συλλογική δράση (βλ. Dada και Black Arts) το δακρυγόνο κάνει το ακριβώς αντίθετο. “Επειδή η δύναμη της διαμαρτυρίας έρχεται από τη δυνατότητα μας να μαζευτούμε και να δράσουμε συλλογικά, το δακρυγόνο χρησιμεύει στο κράτος επειδή αναγκάζει τον κόσμο να διασκορπιστεί,” εξηγούν οι Black, Finlayson και Haslett. Δακρυγόνα της Safariland χρησιμοποιήθηκαν από τους patrol agents στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού ενάντια σε εκατοντάδες άτομα, συμπεριλαμβανομένων μικρών παιδιών, αποτρέποντας τους να περάσουν τα σύνορα. Δακρυγόνα της Safariland χρησιμοποιήθηκαν για την καταστολή της εξέγερσης που ξέσπασε μετά τη δολοφονία των Michael Brown και Freddie Gray στο Ferguson το 2014 και στη Βαλτιμόρη το 2015 αντίστοιχα. Χρησιμοποιήθηκαν στο Standing Rock στη Βόρεια Ντακότα, για να καταστείλουν τη διαμαρτυρία ομάδων αυτοχθόνων και άλλων ακτιβιστών που προστάτευαν το νερό και τους γύρω ιερούς χώρους από το χτίσιμο του αγωγού πετρελαίου Dakota Access. Χρησιμοποιήθηκαν την Πρωτομαγιά του 2015 στο Puerto Rico για να καταστείλουν τις διαμαρτυρίες ενάντια στα μέτρα λιτότητας. Σύμφωνα με τους Forensic Architecture, που επίσης αποσύρθηκαν από τη μπιενάλε, σφαίρες Sierra Bullet που συνδέονται με τις εταιρείες του Kanders, εμφανίστηκαν στη Λωρίδα της Γάζας.

Αν οι μεγάλοι ευεργέτες των τεχνών είναι υπεύθυνοι για κοινωνικές μάστιγες όπως η κρίση οπιοειδών και αν είναι μεγάλοι παραγωγοί όπλων και εργαλείων καταστολής συλλογικών δράσεων – δράσεων που στοχεύουν σε έναν τρόπο διαβίωσης πέρα από τα καπιταλιστικά και μιλιταριστικά συστήματα που εξυπηρετούν τους Sacklers και τους Kanders – ένα καλό ερώτημα παραμένει το ποιος είναι ο δικός μας ρόλος ως συνδιαλεγόμενοι με την τέχνη και τον πολιτισμό των καιρών μας.