Του Βαγγέλη Γέττου, νομικού, Master Ποινικών Επιστημών

Τα περιστατικά ομαδικής βίας και παραβατικότητας, διαφορετικής κλίμακας και συχνά με απροσδιόριστο επίδικο, είναι σχεδόν στην ημερήσια διάταξη από το καλοκαίρι και μετά, ήτοι από την στιγμή που ήρθη η ολική παγκύπρια καραντίνα της προηγούμενης άνοιξης. Το περιστατικό λ.χ. της ''εορταστικής'' κακοποίησης ζώων σε λύκειο, τα επανειλημμένα οργανωμένα επεισόδια και οι πυρπολήσεις περιπολικών στη Λεμεσό τις μέρες του υγειονομικού αποκλεισμού της, τα προχθεσινά επεισόδια στην Σωτήρα και πάλι με αστυνομικούς στόχους αλλά και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές όπως τα ''κορωνοπάρτι'' είναι μόνο ορισμένα ξεσπάσματα αυτού του κύματος της ''νέας παραβατικότητας'' ή ''νέας βίας'' που από υπόγειο ρεύμα αρχίζει να γίνεται κοινωνική τάση (trend). Γι' αυτό και οφείλει να προβληματίσει, χωρίς βεβαίως όλα τα παραπάνω να ταυτίζονται ως προς τις γενεσιουργές τους αιτίες ή την ένταση της παραβατικής πρόθεσης.

Ένας επιπλέον λόγος που το φαινόμενο αυτό οφείλει να προβληματίσει είναι η συνύπαρξή του ή και η συνδρομή του προς περιστατικά παράνομης βίας με πολύ πιο προσδιορισμένο στόχο όπως η επίθεση των ακροδεξιών στο οδόφραγμα της Δερύνειας καθώς και η επίθεση των μαθητών με σφυρί σε βάρος άλλου μαθητή στη Λεμεσό. Προφανώς και μιλάμε για διακυμενόμενες ποιότητες βίας αλλά η χρονική παραλληλία αυτών των γεγονότων με τα παραπάνω, ίσως πρέπει να στρέψει το βλέμμα κάτω από την επιφανειακή παρατακτικότητα με την οποία τα παρουσιάζουν και τα επεξηγούν τα mainstream ΜΜΕ.

Οι επιθέσεις που σχετίζονται με τα περιοριστικά μέτρα – είτε αυτό αποτελεί ισχυρισμό των συμμετεχόντων στα επεισόδια ή των ΜΜΕ ή ακόμα και αν αληθεύει – είναι χαρακτηριστικό ότι δεν έχουν σαν στόχους καθαρά πολιτικούς θεσμούς αλλά κατασταλτικούς μηχανισμούς όπως η Αστυνομία Κύπρου. Το γεγονός αποτελεί από μόνο του ένα σημασιολογικό εύρημα. Η κυπριακή αστυνομία αποτελεί ένα παραδοσιακά φιλικό προς τον μέσο Κύπριο πολίτη σώμα. Λόγω του μικρού πληθυσμού των ελεύθερων περιοχών, στελεχώνεται από άνδρες και γυναίκες της διπλανής πόρτας και όχι από φανατισμένους ανθρωποφύλακες. Αυτά δεν τα σημειώνω προς επιδαψήλευση τιμής στην αστυνομία αλλά προς συμπλήρωση του κοινωνικού πλαισίου των πρόσφατων βίαιων επιθέσεων σε βάρος της.

Η υπόθεση ότι κυρίως στη Λεμεσό οι βιαιοπραγούντες ήταν εν πολλοίς ''μπαϊλντισμένοι οπαδοί ομάδων'' δεν αρκεί για να εξηγήσει την συσπείρωσή τους υπό την διαμαρτυρία για τα περιοριστικά μέτρα. Όπως επίσης δεν αρκεί για να εξηγήσει και την συνύπαρξή τους και την από κοινού δράση τους με μη οργανωμένους οπαδούς. Βεβαίως, θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο βίαιος γηπεδικός οπαδισμός είναι ευπροσάρμοστος καθώς ως ζητούμενο θέτει τη βία καθεαυτή. Επίσης ότι ο ιδεότυπος (Weber) του “περιοριστικού μέτρου’’ είναι η ίδια τους η ζωή μέσα στα γήπεδα Ωστόσο, κάποια από τα περιστατικά χαρακτηρίζονταν από ιδιαίτερη μαζικότητα και κυρίως από κάποια κοινωνική αποδοχή. Αρκεί κανείς να δει στα σχετικά βίντεο τους περαστικούς πολίτες που παρακολουθούν τα επεισόδια περίπου ως ψυχαγωγικό υπαίθριο θέαμα.

Συνεπώς η βία και η παραβατικότητα κατά των μέτρων, η ''νέα βία'' και η ''νέα παραβατικότητα'' στην εποχή του κορωνοϊού πρέπει να συσχετιστεί με μια ευρύτερη συμπιεσμένη οργή. Και αν κάποιοι σπεύσουν να την αποδώσουν στο σκάνδαλο των διαβατηρίων και στην γενικότερη βύθιση της κυβέρνησης σε κάθε είδους σκάνδαλα, φοβάμαι ότι πάνω στη βιασύνη τους θα γλιστρήσουν. Το πολιτικό και πολιτειακό σύστημα, όσο και αν αυτό προσδοκούσαμε όλοι οι δημοκρατικοί πολίτες, δεν αναταράχτηκε τόσο από την δίκαιη οργή των πολιτών. Αυτή, δυστυχώς, έσβησε γρήγορα έξω από το Filoxenia μέσα σε θολά αιτήματα που κατέγραφαν απελπισία και όχι μαχητικότητα. Περισσότερο και πιο μακροπρόθεσμο αντίκτυπο θα έχει σίγουρα η αρχόμενη διαμάχη στην κορυφή της κυπριακής ελίτ που αυτές τις μέρες διαλέγει στρατόπεδο στο πλευρό του Προέδρου και του Γενικού Ελεγκτή. Ο κόσμος (γιατί για ‘’λαό’’ ούτε λόγος) εσωτερικεύει με αυτό τον τρόπο επιπλέον οργή. Με τη σειρά της, η προστιθέμενη αυτή οργή εξωτερικεύεται, με όρους ψυχολογίας, ως ‘’acting out’’.

Σε συνέχεια των παραπάνω, νομίζω ότ,ι στην προκειμένη περίπτωση, συμβαίνει κάτι βαθύτερο που ίσως εξηγείται με όρους ιστορικούς. Για πρώτη φορά από τον χρονικά εκτεταμένο εμφύλιο εντός της ελληνοκυπριακής κοινότητας, 1955-1974, το ελληνοκυπριακό καθεστώς στέκεται αναγκαστικά αλλά με αμηχανία απέναντι σε όσους ωφελούσε επί 5 δεκαετίες. Τα περιοριστικά μέτρα, μέσα στα πλαίσια ενός διεφθαρμένου κράτους όπου η γνωριμία, το ''κονέ'', το ρουσφέτι, η συγγένεια, η κουμπαριά, η συναλλαγή αποδεικνύονται καθημερινά κατά πολύ ισχυρότερα από το κράτος δικαίου, φαντάζουν παράταιρα. Σε αυτή την κρίσιμη καμπή, το κυπριακό κράτος αναγκάζεται να αναδιπλωθεί σε βάρος όσων ωφελούσε νόμιμα ή παράνομα, πάντως με μια αυτονόητη συνέχεια και μια δεδομένη ασφάλεια. Γιατί μεγάλα τμήματα πληθυσμού ουδέποτε γνώρισαν αυτή την πρόσδεση στους κρατικούς προστάτες: οι μη πλούσιοι μετανάστες από χώρες της Ε.Ε., οι μετανάστες και πρόσφυγες από τρίτες χώρες, οι μακροχρόνια άνεργοι που επιθυμούν να (επαν)ενταχθούν στην αγορά εργασίας, οι απορριφθέντες σε αδιαφανείς διαγωνισμούς, οι χαμηλοσυνταξιούχοι κ.ά. Αυτή άλλωστε είναι και η διαφορά ενός κράτους συναλλαγής και ενός κράτους δικαίου. Ακόμα και το κούρεμα του 2013 τελούσε υπό την υπόσχεση μιας θρυλούμενης ανάκαμψης που θα ωφελούσε περίπου τους πάντες.

Το ισχυρό ''κονέ'' στην Κύπρο πάντοτε έκανε χάρες ή, τουλάχιστον, τα στραβά μάτια σε δραστηριότητες των οποίων η παραβατικότητα κυμαινόταν από πολύ χαμηλή έως και το επίπεδο του white collar. Το σύστημα Αναστασιάδη αποτέλεσε την επιτομή της κολακείας προς τους ψηφοφόρους-πελάτες. Από τη μεριά τους οι πελάτες της κάλπης δικαίως αισθάνονται ότι ‘’τους βγάλαμε γνωρίζοντας ποιοί είναι για να μας διευκολύνουν’’. Αυτός ο ατέρμων κύκλος της υπόγειας διαβούλευσης μεταξύ πολιτικής εξουσίας και κάθε είδους συμφερόντων διερράγη μέσα από τους περιορισμούς που επέβαλε η καραντίνα και κυρίως ο εν πολλοίς ασυνάρτητος τρόπος λήψης τους, με αποκορύφωμα τα διατάγματα για τον αποκλεισμό Λεμεσού και Πάφου. Ένας διεφθαρμένος κυβερνητικός υπάλληλος που θα ''έσβηνε'' το πρόστιμο τώρα έχει τα χέρια του δεμένα. Ένας ανεύθυνος γιατρός που παλιότερα θα προσυπέγραφε ανύπαρκτη ασθένεια τώρα κινδυνεύει αν κάνει τα στραβά μάτια στην επιτήρηση κάποιου κρούσματος. Ένας γείτονας που με μια καλή εκδούλευση θα ‘’έπαιζε πελλό’’ για μια σοβαρή πολεοδομική παράβαση του διπλανού διαμερίσματος, τώρα δίνει πληροφορίες στην αστυνομία για το πάρτυ που απειλεί την υγεία της πολυκατοικίας του.

Για μια ακόμα φορά διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι η κυπριακή διαφθορά δεν μοιάζει τόσο με ένα θηρίο με την οποία θα αντιπαρατεθούμε μετωπικά σε μια μητέρα των μαχών. Ίσως μοιάζει περισσότερο με ένα πολυπλόκαμο κολλώδες τέρας που τρυπώνει κάτω από τις πόρτες των διαμερισμάτων μας. Η στάση της πολιτικής ηγεσίας είναι και θα είναι ο κινητήριος μοχλός της διαφθοράς. Η ευθύνη των πολιτών είναι να αχρηστεύσει αυτόν τον μοχλό. Άλλος δρόμος για την κοινωνική ειρήνη επί και κατόπιν πανδημίας δεν υπάρχει.