Στα περισσότερα σπίτια που κτίστηκαν τη δεκαετία του ’60, τη δεκαετία του ’70, ίσως και τη δεκαετία του ’80, στην άκρη της αυλής είναι φυτεμένη μια μουσμουλιά. Δεν ξέρω αν η άνιση κατανομή πόρων λέει κάτι για την καταφρόνηση της μουσμουλιάς ή κάτι για την προσδοκία που έχουμε για τα καταφρονημένα: ότι και με λίγα θα αντέξουν και θα γίνουν. Λίγο νερό, λίγο χώμα φρούγιο χώμα, λίγα πάρε-δώσε, αλλά το φως θα κάνει τη δουλειά του.

Γράφει ο Μόντης στο ποίημά του «Το φωτισμένο σπίτι»:

Το φωτισμένο σπίτι

με τ’ ανοιχτά φιλόξενα παράθυρα

με τη βρύση να στάζει ρυθμικά στον νεροχύτη

-δε θυμάμαι αν άφησα την κατσαρόλα στη φωτιά-

τη μουσμουλιά π’ ανθίζει και καρπίζει μοναχή

τη βουκαμβίλια ακλάδευτη και ξέφρενη

τη γυάλα με το ψάρι

τα περιστέρια που ψάχνουν για σπυριά

από δωμάτιο σε δωμάτιο...

Είναι σχεδόν οξύμωρο πώς το «φωτισμένο σπίτι» περιβάλλεται από τόσα αφημένα. Πώς το σπίτι στο κέντρο και με τόσες κάθετες επενδύσεις-φωτός, φροντίδας, χρημάτων, τίτλου (τίτλου ιδιοκτησίας, τίτλου του ίδιου του ποιήματος) περιδιαβάζεται μέσα από τα περιφερειακά στα οποία δεν έγιναν επενδύσεις. Πώς η χρονικότητα του άμεσου (υπάρχει τίποτε πιο άμεσο από ένα φωτισμένο σπίτι;) φωνάζει μέσα από την πλάγια χρονικότητα εκείνων που παραμερίστηκαν για να του κάμουν τόπο: τη χρονικότητα της παραμέλησης (μιας χαλασμένης βρύσης που στάζει), τη χρονικότητα της αφηρημάδας (ή της άνοιας, η γιαγιά μου πάντα έκαιγε το φαΐ στα τελευταία της) της κατσαρόλας που ξεχάστηκε στη φωτιά, τη χρονικότητα της στασιμότητας (το στάσιμο νερό στη γυάλα με το ψάρι), τη χρονικότητα της απ’ αόριστο αναβολής διότι προέχουν άλλα πιο σπουδαία και πιο επιτακτικά (η ακλάδευτη βουκαμβίλια), η χρονικότητα των μη οικόσιτων, των κάτι θα βρουν να φαν (τα περιστέρια που ψάχνουν για σπυριά). Κι όλα αυτά τα περιφρονημένα κι ανάξια άμεσης φροντίδας περιβάλλουν ένα σπίτι με ανοιχτά φιλόξενα παράθυρα. Τι είδους φιλοξενία είναι αυτή που όχι μόνο δεν έδωσε τίποτα αλλά, τουναντίον, βρήκε κοίλωμα για να υπάρξει σε ό,τι παραμέρισε και επιβράδυνε, σαν γριές που συρρικνώνουν τα κυρτά σώματά τους καθώς επιτακτικά συμπιέζονται προς τα πίσω και τσαλαπατούν η μια την άλλη χωρίς ένα συγγνώμη για να ανοίξει διάδρομος να περάσουν τ’ Άγια;

Ο πατέρας μου πέθανε 16 του Οκτώβρη πριν έξι χρόνια. Νόμιζα ότι θα το ξεπερνούσε. Εξοικειώνονται τα καλοκαίρια μας με τα κλαριά που πεθαίνουν κάτω απ’ τις ακλάδευτες βουκαμβίλιες. Ακλάδευτες ή κλαδεμένες πάλι θα ανθίσουν, απ’ έξω τουλάχιστον. Νοσηλεύτηκε αρχικά αρχές Αυγούστου στο Νοσοκομείο της Πάφου. Με σπασμένη για δεύτερη φορά στη ζωή του καρδιά. Και περίμενε. Περίμενε. Περιμέναμε. Να σταλεί στο Νοσοκομείο Λεμεσού για καθετηριασμό. Περιμέναμε όπως τα ψάρια στη γυάλα. Περιμέναμε όπως η χαλασμένη βρύση που στάζει. Και δεν τον έπαιρναν. Διότι κάποιος άλλος είχε σειρά. Διότι ήρθε ο Δεκαπενταύγουστος. Και δεν εργάζονταν. Διότι ήρθε Σαββατοκύριακο. Και δεν εργάζονταν. Διότι μετά που ήρθε η σειρά του ήρθε ένα επείγον κι έπρεπε να πάει εκείνο. Διότι και μετά που ήρθε η σειρά του ήρθε ένας νεότερος ασθενής με καρδιά κι είχε προτεραιότητα. Διότι υπάρχει ανισότητα στην κατανομή πόρων και τις μεσπιλιές τις φυτεύουμε στην άκρη της αυλής. Η οικονομία προσδόκιμου ζωής διέπει την κατανομή θανάτου. Ο πατέρας μου δεν ήταν όμως μεσπιλιά. Ο πατέρας μου ήταν τριανταφυλλιά. Σε ένα webinar με τίτλο «Μεγαλώνοντας κουήρ», συζητώντας τη διαφορά ανάμεσα στην προστασία των gay παιδιών από το bullying και το δικαίωμα των παιδιών να μεγαλώσουν, να υπάρξουν, ως gay, μια κοπέλα από τις συμμετέχουσες με ρώτησε: δεν θα ’ταν καλύτερα να μην τεθεί καθόλου αυτό το δίλημμα, αν γίνεσαι gay ή αν γεννιέσαι gay, το δίλημμα δηλαδή ανάμεσα σε κουλτούρα και φύση; Άκουσα ότι σε κάποια σκανδιναβική χώρα, είπε, σε κάποια σχολεία χρησιμοποιούν ουδέτερες αντωνυμίες αντί ο/η, αυτός/αυτή, έτσι ώστε μεγαλώνοντας τα παιδιά ανακαλύπτουν αβίαστα και φυσικά την ταυτότητα φύλου τους. Δεν πιστεύω στη φύση της απάντησης, πιστεύω στη δικαιοσύνη. Δέκα μέρες στο Νοσοκομείο Πάφου, μια βδομάδα στο Νοσοκομείο Λεμεσού, κι ακόμη έσταζε η βρύση: τιπ, τιπ, τιπ, τιπ. Τον πήραμε σε ιδιωτικό νοσοκομείο στη Λευκωσία. Εγχειρίστηκε. Δεν ξύπνησε. Ετοιμάστηκε ένας μεγαλόσχημος σταυρός από άσπρα γαρύφαλλα από το γραφείο κηδειών που ανάλαβε την κηδεία. Ήταν Οκτώβρης. Ήταν ανθισμένες οι μεσπιλιές πίσω στην αυλή. Του βάλαμε τον σταυρό αλλά εγώ έκοψα και γέμισα ένα βάζο άνθη μεσπιλιάς. Δεν άκουγα το τιπ τιπ πια. Ούτε τα ψάρια στη γυάλα. Ακόμη και στην εκκλησιά άκουγα στον νου μου μέσα τις μέλισσες, σαν να τις ξεγέλασα κι ήρθαν μαζί με τα άνθη στην κηδεία.

Δεν υπάρχουν πιο καταφρονημένα δέντρα από τις μεσπιλιές. Ίσως και πιο ακατανόητα δέντρα. Έπαθα με τη μουσμουλιά ό,τι έπαθα με τον Γκιώνη, βλέπετε, ήμουν της γενιάς των παιδιών που πήγαν σχολείο με το Αλφαβητάρι της Λόλας. Γκιω-γκιω, ο Γκιώνης. Για να μάθουμε τον δίφθογγο γκ. Κι ας μην μαθαίναμε τι ήταν ο Γκιώνης. Μεγάλωσα γνωρίζοντας ότι ο γκιώνης ήταν αυτό που δεν ήξερα. Πίσω από τα πράματα, απροσδιόριστου σχήματος, έμβιο αλλά όχι με πρόσωπο, μικρό αλλά με ηχείο. Ίσως πτερωτό. Αλλά μπορεί και έρπον. Έντομο; Μια φορά στην Ελλάδα, νύχτα, κοντά σε δάσος, άκουσα το γκιω-γκιω. Τι είναι αυτό; ρώτησα. Αυτό είναι γκιώνης. Τι είναι ο γκιώνης; O γκιώνης είναι πουλί. Ο γκιώνης είναι πουλί, επανέλαβα, κι ακούστηκε αλλιώτικα, ο γκιώνης. Ακούστηκε μέσα μου. Μπρος στα σίδερα πετά ένα περιστέρι/Ευωδιάζει η μουσμουλιά/Περιστέρι της χαράς της πικρής ελπίδα/Περιστέρι της χαράς ρίξ’ ένα κλωνί (Έλλη Παπαδημηρτίου, «Οκτώ Τετράδια Ποιήματα», μελοποίηση Τερψιχόρη Παπαστεφάνου). Η μουσμουλιά πίσω απ’ τα ντουβάρια ήταν το Πολυτεχνείο μου. Σιγοτραγουδούσα με τη σχολική χορωδία κρυμμένη στο πλήθος της «Μεγάλης Αίθουσας» κι ένιωθα ότι πίσω απ’ τα ντουβάρια υπάρχει ελπίδα κι ας η φωνή του διευθυντή που καλούσε γενική συγκέντρωση έβγαινε πάντα μέσα από εκείνο το μαύρο ηχείο ψηλά στον τοίχο σαν φωνή εργοστασιάρχη που ανάγγελλε τη βάρδια.

Γράφει ο Ρίτσος στην Περσεφόνη:

Έτρεξα επάνω, στο μεγάλο δωμάτιο, άνοιξα την μπαλκονόπορτα

μπήκε μια μυρωδιά από κατράμι και χαρούπι, μια μυρωδιά από κόκκινο

το σκυλί της μητέρας κοιμόταν στον ίσκιο της μεγάλης μουσμουλιάς

με τη μουσούδα του πάνω στα δυο πόδια του. Σφάλισα πάλι την πόρτα.

Καταφρονημένη η μεσπιλιά, έδωσε άνθη, έδωσε κι ίσκιο. Σε άλλα καταφρονημένα και αδικημένα. Μακριά από το φωτισμένο σπίτι με τα φιλόξενα παράθυρα. Μέσα απ’ τα ντουβάρια, στα σκυλιά που είχαμε δεμένα πίσω στην αυλή. Έξω απ’ τα ντουβάρια, στους εργάτες της στράτας. Κάτω από τη μεσπιλιά είχαμε μια καπουνάδα κουνέλια. Τα αγαπούσαμε. Εγέννησε η κουνέλλα, βούρα να δεις, φώναζε η μάνα μου. Άνοιγε την πίσω ξύλινη πορτούλα, και στο σταμνί, μέσα στα μαλλιά που έβγαζε η κουνέλα από την κοιλιά της, ήταν οι μικρές μπαλίτσες ζωής. Ύστερα μεγάλωναν και τα έσφαζε. Δεν ξέρω αν πίσω στην αυλή ήταν που τη βρήκε ο επιδότης. Ήταν πριν έναν χρόνο. Ήρθε να παραδώσει στον πατέρα μου ειδοποίηση για απλήρωτο χρέος στο ιδιωτικό νοσοκομείο. Έμεινε σχεδόν δύο μήνες σε κώμα μετά την εγχείρηση. Στην Εντατική. Ο λογαριασμός ήταν τεράστιος. Κάναμε συμφωνία. Μίκρυνε κάπως ο λογαριασμός. Πληρώσαμε ό,τι είχαμε. Κάναμε δάνειο. Τα υπόλοιπα σε μηνιαίες δόσεις. Και ξοφλήσαμε. Ο Αντρίκκος επέθανεν, είπεν του η μάνα μου.

Δεν ξέρω αν η άνιση κατανομή πόρων λέει κάτι για την καταφρόνηση της μουσμουλιάς ή κάτι για την προσδοκία που έχουμε για τα καταφρονημένα: ότι και με λίγα θα αντέξουν και θα γίνουν, ή αν δεν αντέξουν και πεθάνουν θα είναι και πάλι εντάξει. Σιγά, μια μουσμουλιά.

Δεν πιστεύω στη φύση. Πιστεύω στη δικαιοσύνη. Πιστεύω όμως με τη φαντασία που μου έδωσε ως λαθρέμπορας η φύση. Μέλισσες μέσα στην εκκλησιά.