Οι διεθνείς εκθέσεις τέχνης κατάφεραν να επιβιώσουν από την ύφεση που επέφερε η πανδημία του κορωνοϊού και βρίσκονται σε άνοδο και πάλι, μια τάση που αναμένεται να συνεχιστεί το επόμενο έτος.

Το 2023

Στις αρχές της πανδημίας, καθώς η διά ζώσης πραγματοποίηση διεθνών εκθέσεων τέχνης έμελλε να σταματήσει, πολλοί επαγγελματίες του πολιτισμού διακήρυξαν ότι το οικονομικό, το υγειονομικό κόστος και τα «ταξίδια» έργων τέχνης σε όλο τον πλανήτη δεν ήταν πλέον βιώσιμα. Οι προβλέψεις έδειχναν μια σημαντική επαναφορά κατά τη φετινή χρονιά, το 2023, ωστόσο στον παγκόσμιο πολιτιστικό χάρτη φαίνεται πως υπάρχουν ενδείξεις επαναφοράς αλλά ακόμη δεν έχουν φτάσει το σημείο που βρίσκονταν πριν το 2020.

«Παραδόξως, δεν έχουμε εγκαταλείψει τόσες πολλές εκθέσεις όσες πιστεύαμε ότι θα κάναμε», δήλωσε ο Ντέιβιντ Λέιμπερ, συνεργάτης στην γκαλερί «David Zwirner», η οποία αναμένει να συμμετάσχει σε 17 διεθνείς εκθέσεις τέχνης το 2024. Αν και αυτό είναι χαμηλότερο από το ανώτατο όριο των 21 συμμετοχών του 2019, εξακολουθεί να είναι ζωηρή η επιχειρηματική δραστηριότητα. (Άλλες γκαλερί, όπως η «Pace» και η «Lelong», είναι επίσης ελαφρώς κάτω από τα υψηλά τους το 2019.)

Φέτος, ο αριθμός των εκθέσεων παγκοσμίως αναμένεται να φτάσει τις 377, σύμφωνα με την έκθεση «Art Market 2023» που εκπόνησε η οικονομολόγος δρ Κλερ ΜακΆντριου. Ο αριθμός ανέβηκε σιγά-σιγά μετά τη βαθιά πτώση στις 133 κατά το 2020, αλλά δεν έχει φτάσει ακόμη στο υψηλό των 408 που βρισκόταν κατά το 2019. Η δρ ΜακΆντριου αναφέρει πως, «οι αριθμοί βελτιώνονται, ωστόσο δείχνουν επίσης πως η πανδημία μπορεί να είχε κάποιες μόνιμες επιπτώσεις στην υποδομή της διοργάνωσης διεθνών εκθέσεων τέχνης».

Μιλώντας για τη σταδιακή άνοδο και την παρουσία διεθνών εκθέσεων, ο κ. Λέιμπερ εξέφρασε την άποψη πως «στους ανθρώπους αρέσει να ταξιδεύουν και το επιχειρούν ξανά. Τους αρέσει να κοιτάζουν την τέχνη από κοντά και να συνδέονται με αυτή». Παρόμοιο συμπέρασμα και απόψη φαίνεται να προκύπτει και μέσα από τις δηλώσεις της Κομάλ Σαχ που ζει στην Καλιφόρνια και αποτελεί μία συλλέκτρια ευρέως γνωστή για τα πολλά ταξίδια που κάνει για να εντοπίσει έργα και γυναίκες καλλιτέχνιδες, καθώς και για να δημιουργήσει συνεργασίες και σχέσεις με ανθρώπους της πολιτιστικής αγοράς. Η ίδια αναφέρει: «Μου φαίνεται ότι η επιχειρηματική πολιτιστική δραστηριότητα είναι σε αυτά που συνηθίσαμε κάποτε και λίγο περισσότερο. Σίγουρα, πιστεύω πως έχουμε ανακάμψει».

Η συγκεκριμένη παρατήρηση των δύο προσώπων που εμπλέκονται στην αγορά, διαφαίνεται και μέσα από την έκθεση, «UBS Survey of Global Collecting 2023», που πάλι εκπόνησε η δρ ΜακΆντριου, με επίκεντρο τη διεθνή έκθεση «Art Basel». Οι φιλότεχνοι και συλλέκτες φαίνεται πως όντως έχουν επιστρέψει στα ταξίδια και τις αγορές, καθώς μέσα από τη πιο πάνω αναφερόμενη έκθεση, προκύπτει ότι συλλέκτες με υψηλή καθαρή αξία περιουσιακών στοιχείων (τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου δολαρίων), επισκέφθηκαν κατά μέσο όρο τέσσερις διεθνείς εκθέσεις τέχνης κατά τη διάρκεια του έτους, καθώς πάνω από τους μισούς έκαναν αγορές από αυτές.

Μία διεθνής έκθεση τέχνης ευδοκιμεί μέσα από το περιβάλλον και τα όσα προσφέρει η πόλη που τις φιλοξενεί, συμπεριλαμβανομένων ισχυρών ντόπιων καλλιτεχνών που μπορούν να διατεθούν διεθνώς και ενεργών δικτύων συλλεκτών, γκαλερί και πολιτιστικών ιδρυμάτων που μπορούν να συνεργαστούν στον παράλληλο προγραμματισμό. «Οι μεγάλες εκθέσεις, η Basel και η Frieze, κατανοούν αυτόν τον αλγόριθμο», είπε η Μέρι Σαμπατίνο, η οποία ηγείται του υποκαταστήματος της «Galerie Lelong» στη Νέα Υόρκη, που αναμένει να επιστρέψει τον επόμενο χρόνο, μεταξύ άλλων έξι εκθέσεων, στην «Paris+» και στη «Frieze Seoul».

Η ίδια δήλωσε πως η «Galerie Lelong» στοχεύει να ταξιδέψει σε τουλάχιστον οκτώ εκθέσεις το 2024, συμπεριλαμβανομένων δύο νεοσύστατων, την «buzz: Frieze Seoul» (μια πρόσφατη προσθήκη στον όμιλο «Frieze») και «Paris+ by Art Basel» (μέρος της παλαιότερης εκθεσιακής αλυσίδας, το οποίο περιλαμβάνει επίσης τις «Art Basel» στην Ελβετία, «Art Basel Miami Beach» και «Art Basel Hong Kong»).

Οι διεθνείς εκθέσεις του 2024

«ZONAMACO», Πόλη του Μεξικού (7-11 Φεβρουαρίου 2024)

«Η ‘ZONAMACO’ είναι μια πραγματική γιορτή της μεξικανικής κουλτούρας και ένας τρόπος να εμβαθύνεις σε αυτήν, ειδικά αν είσαι εκτός της πόλης του Μεξικού», δήλωσε η Σάρα Λεβίν, ανώτερη διευθύντρια στην γκαλερί «Pace», η οποία περιλαμβάνει τη ‘ZONAMACO’ στις 14 καλύτερες εκθέσεις του 2024. Γιορτάζοντας την 20ή επέτειό της τον επόμενο χρόνο, η ‘ZONAMACO’ θα αποτελεί τη μεγαλύτερη έκθεση στη Λατινική Αμερική. Περισσότερες από 120 γκαλερί συμμετείχαν πέρυσι, περίπου οι μισές σε περιφερειακό επίπεδο, προσελκύοντας ένα ισχυρό κοινό από το Μεξικό και τις Ηνωμένες Πολιτείες, συμπεριλαμβανομένων πολλών από το Τέξας και τη Φλόριντα, καθώς και αυτούς που ζουν στην Οαχάκα και τη Μέριντα του Μεξικού. Η κ. Σαμπατίνο, από τη «Lelong», υπογράμμισε τη σημασία τέτοιων περιφερειακών εκδηλώσεων ως τροφοδότες στο οικοσύστημα των διεθνών εκθέσεων τέχνης. «Αναπτύσσουν συλλέκτες που μπορούν να ξεκινήσουν σε χαμηλότερη τιμή και να υποστηρίξουν μια τοπική κοινότητα», δήλωσε.

«Art Basel», Ελβετία (13-16 Ιουνίου 2024)

«Αυτή είναι μια έκθεση που δεν θα έχανα ποτέ», είπε η συλλέκτρια κ. Σαχ. Μία από τις παλαιότερες διεθνείς εκθέσεις, η «Art Basel» ξεκίνησε το 1970 σε μια μικρή πόλη με εντυπωσιακά μουσεία που πέρυσι συγκέντρωσε 284 γκαλερί από 36 χώρες και περιοχές και 82 χιλιάδες επισκέπτες. Σύμφωνα με τον κ. Λέιμπερ, της «Zwirner», οι έμποροι φέρνουν το απόλυτα καλύτερο υλικό τους και αναμένουν τις καλύτερες συμφωνίες και κατ’ επέκταση επιχειρηματική δραστηριότητα. «Οι άνθρωποι θα κάνουν πολλά ταξίδια στην έκθεση, γιατί αυτός είναι ο κύριος λόγος που βρίσκονται στην Basel», είπε. «Δεν είναι εκεί για να εντοπίσουν την Beyoncé».

«Frieze Seoul», Κορέα (4-7 Σεπτεμβρίου 2024)

Μια πρόσφατη προσθήκη στο «κύκλωμα» των διεθνών εκθέσεων τέχνης, η «Frieze Seoul» στη δεύτερη έκδοσή της προσέλκυσε περίπου 70 χιλιάδες επισκέπτες σε 120 γκαλερί, κυρίως κορεάτικες (ένας συνδυασμός παραδοσιακών και σύγχρονων) μαζί με εκείνες από άλλα μέρη της Ασίας και δυτικές δυνάμεις, όπως οι «Pace», «Lehmann Maupin» και «Thaddaeus Ropac», οι οποίες έχουν ανοίξει υποκαταστήματα στην πόλη. Η κ. Λεβίν, της «Pace», είπε ότι η συντριπτική πλειονότητα των πελατών ήταν Κορεάτες, αλλά είδε «τεράστια περιέργεια από διεθνείς συλλέκτες, για πολλούς ανθρώπους που επισκέφθηκαν για πρώτη φορά την Κορέα». Αναμένεται ότι ένας τέτοιος τουρισμός θα αναπτυχθεί καθώς ωριμάζει η έκθεση.

«The Armory Show», Νέα Υόρκη (5-8 Σεπτεμβρίου 2024)

Ξεκίνησε το 1994 ως «Gramercy International Art Fair», το «Armory Show» εξαγοράστηκε φέτος, μαζί με την «EXPO Chicago», από τον όμιλο «Frieze». Και οι δύο εγχώριες εκθέσεις, θα συνεχίσουν να λειτουργούν με τις υπάρχουσες μάρκες τους και αναμένεται πως θα επωφεληθούν από το καλά ανεπτυγμένο δίκτυο «V.I.P» της «Frieze», από διοικητική υποστήριξη μέχρι δυνατούς συλλέκτες. Η μεγαλύτερη έκθεση της Νέας Υόρκης, λοιπόν, το «Armory Show», πέρσι φιλοξένησε 51 χιλιάδες παρευρισκόμενους οι οποίοι επισκέφθηκαν την έκθεση για να δουν υλικό από πέραν των 225 γκαλερί από περίπου 35 χώρες, με ιδιαίτερη έμφαση στην «Indigenous» τέχνη. Η κ. Σαχ, η συλλέκτρια, έχει κάνει συχνά ανακαλύψεις εδώ. «Μου αρέσει η έκθεση 'Armory' καθώς φέρνει εκπλήξεις. Δεν είναι μία από τις τυπικές διεθνείς εκθέσεις όσον αφορά τις γκαλερί που φιλοξενεί», είπε.

«Art X Lagos», Νιγηρία (31 Οκτωβρίου – 3 Νοεμβρίου 2024)

Η «Art X Lagos», η οποία ιδρύθηκε το 2016 και βασίζεται στην ταχέως αναπτυσσόμενη αγορά τέχνης της Αφρικής, φιλοξένησε περισσότερους από 40 καλλιτέχνες και γκαλερί από την Αφρική και όχι μόνο, καθώς ενθάρρυνε συνομιλίες μεταξύ καλλιτεχνών από την όλη την ήπειρο της Αφρικής και τη διασπορά. «Υπήρχε μια έντονη αίσθηση υπερηφάνειας και ενθουσιασμού που μια έκθεση αυτού του διαμετρήματος γίνεται στην υποσαχάρια Αφρική και τη Νιγηρία, τον γίγαντα της Αφρικής», δήλωσε ο ανεξάρτητος επιμελητής Κέμι Ιλεσανμί. Η έκθεση αγγίζει την ενεργή σκηνή των γκαλερί στο Λάγος και τη βάση συλλεκτών στη Νιγηρία και κατ’ επέκατση όλη την ήπειρο. Εντοπίστηκαν, φέτος, η Νιγηριανή Αμερικανίδα καλλιτέχνιδα Kehinde Wiley και η Βρετανίδα Νιγηριανή καλλιτέχνιδα Yinka Shonibare, τις οποίες το «G.A.S. Foundation» φιλοξένησε στο πάρτι λήξης.

New York Times/Hilarie M. Sheets