Του Πάρη Δημητριάδη
Κεντρική φωτογραφία: Κατερίνα Κουντουριώτη

Απότοκο μάλλον των μεγάλων και βίαιων αλλαγών που ζει η πόλη τα τελευταία χρόνια, με τη δημιουργία μιας σχιζοφρενικής κοινωνίας πολλών ταχυτήτων, η ομάδα που τρέχει το πρότζεκτ για τη διεκδίκηση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης στη Λεμεσό έχει ιεραρχήσει τις συμπεριληπτικές και συμμετοχικές διαδικασίες ψηλά στους στόχους της. Μια υποδειγματική φιλοσοφία, που θα μπορούσε να εμπνεύσει και να αποτελέσει παράδειγμα για τον τρόπο που λειτουργεί, πέρα από τα πολιτιστικά δρώμενα με τη στενή έννοια.

Ελεάνα Αλεξάνδρου: Χτίζεται ενεργή πολιτότητα
«Αυτή η φιλοσοφία είχε διατυπωθεί και οραματιστεί από το Διοικητικό Συμβούλιο του Οργανισμού και από την αρχή ήξερα πως δική μου δουλειά θα ήταν να δημιουργήσω το πλαίσιο λειτουργίας της, μέσα από τη διαδικασία διεκδίκησης του τίτλου της πολιτιστικής πρωτεύουσας» αναφέρει στον «Π» η χορογράφος και περφόρμερ, Ελεάνα Αλεξάνδρου, που ανέλαβε Καλλιτεχνική Διευθύντρια του «Λεμεσός 2030».

Σύμφωνα με την κ. Αλεξάνδρου, η μεγάλης κλίμακας διαβούλευση που έγινε τον Νοέμβριο του 2023, η εκδήλωση «10 10 100», όπως ονομάστηκε, ήταν μια στιγμή απίστευτης συγκίνησης. «Ήταν ένα δείγμα του πώς θα μπορούσε η πόλη να λαμβάνει δημοκρατικές αποφάσεις, να ακούει τους δημότες της και να εμπνέει εμπιστοσύνη. Σίγουρα, στο πλαίσιο της διεκδίκησης αυτού του τίτλου, έχουμε την ευκαιρία να δούμε πραγματικά τι απαιτεί μια συμμετοχική και συμπεριληπτική διαδικασία. Πώς, για παράδειγμα, ένα εργαστήριο ιδεασμού μπορεί να γίνει φιλικό προς όλα τα συμμετέχοντα άτομα, ανεξαρτήτως κοινωνικής θέσης, ηλικίας και κατάρτισης; Πώς εξασκούμε τον ανυπόμονο εαυτό μας σε ένα πλαίσιο όπου μοιραζόμαστε το δωμάτιο με άτομα λιγότερο έτοιμα να εκφραστούν; Πώς ακούω ώστε να αντιληφθώ τις διαφορετικές οπτικές, πέρα από τη δική μου; Πώς δημιουργούμε ένα συλλογικό αίσθημα ευθύνης και φροντίδας» σημειώνει χαρακτηριστικά η Ελεάνα Αλεξάνδρου.

Στιγμιότυπο από το εργαστήρι ανοιχτό στο κοινό της πόλης για σχεδιασμό από κοινού της πρότασης για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα

Δεν είναι καθόλου εύκολη αυτή η πορεία, ειδικά με περιορισμένες μας δυνατότητες, προσθέτει η Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Οργανισμού. «Αυτό που κυρίως επιθυμώ είναι να νιώσουμε τελικά πως συλλογικά γράψαμε την πρόταση, πως αυτό που προτείνει το Λεμεσός 2030 μας αφορά ως κοινωνία, πως αναγνωρίζει τις δυσκολίες μας, προτείνει λύσεις και βάζει τους ανθρώπους όλης της πόλης μπροστά. Ακόμα και να μην έχουμε τις απαντήσεις για τα πάντα, που ασφαλώς δεν τις έχουμε, πρόθεση και προσπάθειά μας είναι να βρουμε τουλάχιστον τις ερωτήσεις και να σχεδιάσουμε διαδικασίες για να βρεθούν οι απαντήσεις. Χαίρομαι ιδιαιτέρως, που άτομα που συναντήσαμε στις πρώτες οργανωμένες συναντήσεις μας, μέσα από το Ανοιχτό Γραφείο που τρέξαμε για δώδεκα εβδομάδες ή άτομα που συμμετείχαν στην άσκηση “10 10 100”, επανέρχονται και προσφέρουν εθελοντικά τον χρόνο τους σε δράσεις μας συνεισφέροντας με αυτόν τον τρόπο στη δημιουργία μιας ενεργής πολιτότητας».

Καταλήγοντας, η Ελεάνα Αλεξάνδρου τονίζει πως μπορεί η Λεμεσός αναμφίβολα να χρειάζεται τον τίτλο αλλά «και να μην κερδίσουμε, διανύουμε μια ωφέλιμη περίοδο, και αναπτύσσουμε μια δυναμική πορεία, που η πόλη θα έχει την ευκαιρία να αγκαλιάσει, ανεξαρτήτως αποτελέσματος για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα».

Έλενα Αγαθοκλέους: Αναδείχθηκαν οι ανησυχίες
Ενεργό ρόλο στη διαδικασία της συμμετοχικότητας που υιοθετήθηκε έχει αναπτύξει η δραστήρια δημιουργός και Καλλιτεχνική Διευθύντρια του ΜΙΤΟΣ, Έλενα Αγαθοκλέους. Μιλώντας στον «Π», αναφέρει πως μέσω της πολύμηνης αυτής εμπειρίας αναδείχθηκαν τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχολούν τους πολίτες που ζουν στη Λεμεσό σήμερα.

«Μαζί με τη Μαρίνα Κακουλλή, που σχεδιάσαμε από κοινού αυτές τις συμμετοχικές διαδικασίες, αναλάβαμε καταρχήν την ενημέρωση για τον θεσμό και τη διεκδίκηση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας καθώς και τη χαρτογράφηση του δυναμικού της πόλης που ανήκει στην ευρεία έννοια του πολιτισμού -όχι μόνο της τέχνης. Αφού πραγματοποιήσαμε πολλές συναντήσεις, τόσο με μονάδες και άτυπες ομάδες και φορείς όσο και με ιδιωτικούς και δημόσιους Οργανισμούς, που προέρχονται από τον τομέα της τέχνης, της εκπαίδευσης, της κοινωνίας, της αρχιτεκτονικής, του περιβάλλοντος και του αθλητισμού, κυκλοφορήσαμε διαδικτυακά ερωτηματολόγια για τους επαγγελματίες της τέχνης, τον Παλμογράφο για το ευρύ κοινό και κάτι πολύ σημαντικό, θέσαμε σε λειτουργία το Ανοιχτό Γραφείο του θεσμού για όποια ή όποιο ήθελε να έρθει για να ενημερωθεί και να συνδεθεί μαζί μας».

Στη συνέχεια, αναφέρει η Έλενα Αγαθοκλέους, ως επιμελήτρια των δράσεων πρότεινε την ιδέα των περιπάτων μέσα στην πόλη, που θα σχεδιάζονται από ενεργούς πολίτες. «Οι περίπατοι ενισχύουν την υπόθεση της επαναδιεκδίκησης του δημόσιου χώρου, ένα ζητούμενο που εμφανιζόταν ξανά και ξανά, σε κάθε συνάντηση που είχε προηγηθεί τους προηγούμενους μήνες. Βγαίνοντας λοιπόν, εκεί έξω, μαζί, συναντιόμαστε και έχουμε τη δυνατότητα να επαναπροσδιορίσουμε, τόσο τη μεταξύ μας σχέση όσο και τη σχέση μας με την ίδια την πόλη μας. Το «Εκεί Έξω Μαζί», που προέκυψε ως τιτλοφόρηση των περιπάτων είναι επί της ουσίας μια πρώτη, πρακτική, εφαρμογή μιας πολύμηνης διαδικασίας, στην οποία οι ίδιοι οι πολίτες και οι πολίτισσες προτείνουν επτά νέες διαδρομές και επτά νέα βλέμματα για το «ποια είναι η Λεμεσός σήμερα».

φωτογραφία: Κατερίνα Κουντουριώτη

Ελένη Πασιά: Διαφορετικές οι αφετηρίες μας, κοινές οι ανησυχίες μας
Από την πλευρά της, η αρχιτεκτόνισσα και επίσης συνεργάτιδα στον σχεδιασμό των συμμετοχικών μεθοδολογιών, Ελένη Πασιά, υπογραμμίζει πως η φιλοσοφία πίσω από το «Λεμεσός 2030» είναι να δοθεί προτεραιότητα σε διαδικασίες που ξεκινούν από κάτω προς τα πάνω (grassroots). «Αυτή η προσέγγιση πηγάζει από την κατανόησή μας ότι βιώσιμη και ουσιαστική ανάπτυξη δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τα άτομα που υποτίθεται στοχεύει να υπηρετήσει, το ευρύ κοινό δηλαδή. Είναι μια συνειδητή προσπάθεια να απομακρυνθούμε από τη λήψη αποφάσεων που γίνεται από πάνω προς τα κάτω και να δοκιμάσουμε νέους και πιο δημοκρατικούς τρόπους, όπου η κοινοτική εμπλοκή βρίσκεται στο επίκεντρο».

Τα άτομα της βασικής ομάδας, επισημαίνει η Ελένη Πασιά, αν και προέρχονται από διαφορετικές αφετηρίες, μοιράζονται κοινές ανησυχίες. «Έννοιες όπως δημοκρατία, συμμετοχικότητα και συμπεριληπτικότητα στη λήψη αποφάσεων δεν είναι απλώς τσιτάτα για εμάς αλλά οι βασικές αξίες που μας καθοδηγούν σε αυτό το ταξίδι της διεκδίκησης».

Μια από τις κύριες προκλήσεις για την εφαρμογή αυτής της φιλοσοφίας είναι η οικοδόμηση εμπιστοσύνης, καταλήγει η Ελένη Πασιά. «Τα άτομα μιας συμμετοχικής διαδικασίας χρειάζεται να νιώσουν ότι η φωνή τους εισακούεται και ότι η συμβολή τους επιδρά στο αποτέλεσμα. Επομένως, η ενεργή ακρόαση, η ενσυναίσθηση, η κατανόηση της μοναδικότητας και διαφορετικότητας της καθεμίας και του καθενός από εμάς, καθώς και η προσαρμοστικότητα είναι τα συστατικά με τα οποία εργαζόμαστε. Αν υπάρχει πάντως τρόπος να μετρήσουμε την επιτυχία της προσέγγισής μας, θα έλεγα πως αυτός είναι η ενθουσιώδης επιστροφή των ατόμων σε κάθε επόμενη μας συνάντηση και το αίσθημα του ανήκειν που κατορθώσαμε να νιώσουμε συλλογικά».