Επέστρεψαν στις 16 Μαρτίου στην Κύπρο οι βυζαντινές τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, οι οποίες είχαν κλαπεί το 1983 από το εκκλησάκι του Αγίου Ευφημιανού στη Λύση.

Οι εικόνες είχαν κλαπεί από τον διαβόητο Τούρκο αρχαιοκάπηλο Αϊντίν Ντικμέν, για να βρεθούν το 1997 στο Χιούστον του Τέξας, ως μέρος της συλλογής της Ντομινίκ ντε Μενίλ.

Η Αμερικανίδα συλλέκτρια έργων τέχνης είχε εντοπίσει τις τοιχογραφίες στο Μόναχο τη δεκαετία του ’80, όπου, εξάλλου, κατέληξαν πολλές χιλιάδες εκκλησιαστικές εικόνες από τα κατεχόμενα.

Το εκκλησάκι του Αγίου Ευφημιανού στη Λύση. Οι τοιχογραφίες δεν θα επιστρέψουν εδώ αλλά στο Βυζαντινό Μουσείο της Αρχιεπισκοπής.

Οι τοιχογραφίες του Αγίου Ευφημιανού τα τελευταία 15 χρόνια φυλάσσονται σε βυζαντινό εκκλησάκι [κόστους 4 εκατομμυρίων δολαρίων] στο μουσείο Μενίλ, όπου μάλιστα καταγράφονταν πολυάριθμες επισκέψεις πιστών και φιλότεχνων.

Η τελευταία μέρα που το εκκλησάκι παρέμεινε ανοιχτό για το κοινό ήταν η 4η Μαρτίου και έκτοτε συνεργείο συντηρητών αρχαιοτήτων υπό την επίβλεψη του ιερέα της Αρχιεπισκοπής Δημοσθένη Δημοσθένους παρακολουθούσε την ασφαλή συσκευασία και μεταφορά των τοιχογραφιών στην Κύπρο.

Παράδειγμα προς μίμηση

Το μουσείο Μενίλ στο Χιούστον ουδέποτε υποστήριξε ότι είναι ο ιδιοκτήτης των τοιχογραφιών. Ως εκ τούτου, προχώρησε σε συμφωνία δανεισμού από την Αρχιεπισκοπή, όταν διαπιστώθηκε ότι οι τοιχογραφίες του Αγίου Ευφημιανού ήταν μέρος της συλλογής του.

Η συμφωνία δανεισμού έληξε στις 14 Φεβρουαρίου, και μέχρι τα τέλη του μήνα, σύμφωνα με την πρόσφατη εξαγγελία του Αρχιεπισκόπου, αναμενόταν η επιστροφή τους στην Κύπρο. Ωστόσο, η αίθουσα των τοιχογραφιών παρέμεινε ανοιχτή μέχρι τις 4 Μαρτίου και από την επόμενη μέρα ξεκίνησε η διαδικασία επιστροφής τους.

Για την Εκκλησία της Κύπρου το μουσείο Μενίλ αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για τον τρόπο που διαχειρίστηκε την κυπριακή πολιτιστική κληρονομιά, καθώς συμφώνησε στην επιστροφή των τοιχογραφιών, χωρίς να υπεισέλθουν τα δύο μέρη σε δικαστικές διαδικασίες. Μάλιστα, το μουσείο Μενίλ είχε δαπανήσει περίπου μισό εκατομμύριο δολάρια για την αγορά των τοιχογραφιών και άλλα τόσα για τη συντήρησή τους.

Σύμφωνα με τη σχετική ενημέρωση, με την άφιξή τους στην Κύπρο οι τοιχογραφίες θα εκτεθούν στο Βυζαντινό Μουσείο της Αρχιεπισκοπής, χωρίς να αποκλείεται η δημιουργία νέας, ειδικής αίθουσας για τη φιλοξενία τους. Είναι αυτονόητο πως εφόσον οι Λυσιώτες επιστρέψουν στο χωριό τους, θα μπορέσουν να αναστηλώσουν τις τοιχογραφίες στο ξωκλήσι του Αγίου Ευφημιανού.

Τι επιστρέφει

Αν και το ξωκλήσι του Αγίου Ευφημιανού ήταν εξ ολοκλήρου τοιχογραφημένο, οι περισσότερες τοιχογραφίες του είχαν καταστραφεί, εκτός από εκείνες του τρούλου και του τεταρτοσφαιρίου της αψίδας.

Στον τρούλο, η τοιχογραφία αναπαριστά τον Παντοκράτορα και γύρω από αυτόν υπάρχει ζώνη στην οποία αναπαρίσταται η Δέηση. Δεξιά και αριστερά εικονίζονται η Θεοτόκος και ο Πρόδρομος δεόμενοι, ακολουθούμενοι από αγγέλους.

Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονίζεται η Θεοτόκος όρθια με τον Χριστό μπροστά στο στήθος της ανάμεσα στους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ.

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΠΟΛΙΤΗΣ | ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: THE MENIL COLLECTION/CHARLES MOORE FOUNDATION