Παθιασμένος με την τέχνη μέχρι τέλους, ο μεγάλος δάσκαλος Στας Παράσκος έφυγε από τη ζωή το απόγευμα της Τρίτης 4 Μαρτίου, σε ηλικία 81 ετών.

Ήταν ένας από τους καλλιτέχνες της γενιάς του ’30 που στήριξαν την κυπριακή τέχνη. Ο Στας την ταξίδεψε και εκτός συνόρων.

Ζωγράφος, γλύπτης,δάσκαλος, με συχνές δημόσιες παρεμβάσεις μέσα από την αρθρογραφία του, ο Στας Παράσκος περπατούσε πάντα στο αντίθετο ρεύμα: δεν συμπάθησε ποτέ το καλλιτεχνικό κατεστημένο, ήθελε η τέχνη να είναι αληθινή, όχι 'της μόδας'. Και η δική του τέχνη, ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ζωή του.

Πάντα ήμουν λίγο αναρχιστής. Όχι το είδος του αναρχιστή που θέλει να ανατινάξει τα πάντα στον αέρα. Το είδος του αναρχιστή – διανοουμένου. Που θέλει τον κόσμο να παίρνει τις δικές του αποφάσεις και τη δική του ευθύνη για τις αποφάσεις του. Να μην ακούει τους κανονισμούς και τους νόμους άλλων

Το τελευταίο διάστημα, ο σημαντικός ζωγράφος της κυπριακής τέχνης αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας. Διέμενε στη Λάρνακα, ζήτησε όμως προ ημερών να μεταφερθεί στην Πάφο όπου ζουν τα παιδιά του, ο δρ Μάικλ Παράσκος και η Μαργαρίτα Παράσκου. Στην Πάφο άφησε και την τελευταία του πνοή.

• Η κηδεία του θα τελεστεί δημοσία δαπάνη το Σάββατο 8 Μαρτίου στις 14:00 από την εκκλησία Αγίου Δημητρίου στη γενέτειρά του, το χωριό Αναφωτία της Λάρνακας.

Πάθος για την τέχνη

«Τα πρόβατα. Τα πρόβατα μέσα στα χωράφια. Να προσέχω τα πρόβατα μέσα στους αγρούς της Αναφωτίας». Αυτή ήταν η πρώτη εικόνα που είχε στη μνήμη του ο Στας Παράσκος από το αγροτικό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε.

Γεννήθηκε το 1933 στην Αναφωτία - ένα χωριό 500 κατοίκων, τότε. Οι γονείς του δεν είχαν χρήματα και έτσι ο Στας Παράσκος έφυγε από το Λύκειο και ταξίδεψε στην Αγγλία αναζητώντας δουλειά. Εκεί ανακάλυψε την τέχνη. Ο Στέλιος Βότσης, ο άλλος σπουδαίος ζωγράφος της Κύπρου, επιστήθιος φίλος του Στας που «έφυγε» τον Νοέμβριο του 2012, τον εισήγαγε στην μποέμικη ζωή των καλλιτεχνών.

«Μου άρεσε τόσο πολύ ο τρόπος που συμπεριφερόταν αυτή η ομάδα, η ελευθερία με την οποία μιλούσε ο ένας στον άλλο, ήθελα με κάθε τρόπο να μπω μέσα σ’ αυτή την ομάδα. Σιγά-σιγά αυξήθηκε και το ενδιαφέρον μου για την τέχνη», ανέφερε ο Στας Παράσκος σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις στο Παράθυρο, τον Οκτώβριο'13.

Το ενδιαφέρον του Στας έγινε πάθος, που ήταν και η κινητήριος δύναμη όχι μόνο για τα έργα του, αλλά και την ακαδημαϊκή του δράση και τη δημιουργία της Σχολής Στας ή, όπως είναι το επίσημο όνομά της,  «Κυπριακό Κολέγιο Τέχνης».

Ο Στας έδωσε τη ζωή του σ’ αυτή τη σχολή, την οποία ίδρυσε το 1969 στην Αμμόχωστο. Πέντε χρόνια μετά την εισβολή, τη μετέφερε στην Κάτω Πάφο και έπειτα, το 1985, στο χωριό Λέμπα, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Το 2007 δημιούργησε ένα παράρτημά της στη Λάρνακα, το οποίο συνεχίζει, επίσης, τη λειτουργία του, προσφέροντας μεταπτυχιακά μαθήματα σε καλλιτέχνες κυρίως από το εξωτερικό.

Μεγάλη απώλεια

«Ο Στας διαμόρφωσε πολλούς νέους καλλιτέχνες με τη διδασκαλία του», ανέφερε στον «Π»ο ζωγράφος Ανδρέας Ευσταθίου, στενός φίλος και συνεργάτης του Στας Παράσκου.

«Είχε χιούμορ και πάθος, ήταν ένας άνθρωπος που μέχρι την τελευταία στιγμή μπορούσε να μεταφέρει τον ενθουσιασμό του για την τέχνη στους 18χρονους μαθητές του. Ξέρετε, ο στόχος του κάθε καλλιτέχνη δεν είναι να εντυπωσιάσει αλλά να διατηρήσει το πάθος του για την τέχνη μέχρι τα τελευταία στάδια της ζωής του». Ο Στας το πέτυχε.

«Χάσαμε έναν πολύ μεγάλο καλλιτέχνη κι έναν πολύ μεγάλο άνθρωπο», δήλωσε στον «Π» η Νίτσα Χατζηγεωργίου, πρόεδρος του Επιμελητηρίου Καλών Τεχνών Κύπρου. «Ο Στας ήταν ανιδιοτελής, δεν θα έλεγε ποτέ κάτι που δεν το πίστευε, που δεν ήταν η αλήθεια του. Το κενό του θα είναι δυσαναπλήρωτο. Συνδύαζε την υψηλή ποιότητα τέχνης με την ανθρωπιά. Τι άλλο θέλουμε;».

Το έργο του

«Ειλικρίνεια, αμεσότητα, κυπριακό χρώμα και η παράδοση της Κύπρου: αυτή για μένα είναι η δουλειά του», επισήμανε η κ. Χατζηγεωργίου, ενώ, μιλώντας για τη δουλειά του, ο Α. Ευσταθίου ανέφερε πως «τα χρώματά του ήταν φωτεινά, αθώα, χωρίς ίχνος προσποίησης για να εντυπωσιάσει».
Σύμφωνα με τον ίδιο, μέσω του Στας η κυπριακή τέχνη κατάφερε να βγει εκτός συνόρων. «Μέχρι σημαντικά πολιτικά σχόλια είχα δει στη δουλειά του, όταν επισκέφτηκα το μουσείο του Λιντς όπου υπάρχουν έργα του Στας», σχολιάζει ο κ. Ευσταθίου. «Ανάμεσα σ’ αυτά, ένα έργο του είχε τίτλο σχετικό με την εισβολή του ’74. Τον ρώτησαν οι Βρετανοί αν μπορούν να αναρτήσουν στους τοίχους τα έργα χωρίς να αναφέρεται ο τίτλος, και ο ίδιος, φυσικά, δεν δέχτηκε».

«Αστέρι στον ουρανό της Κύπρου»

Δύο ιδιοκτήτες γκαλερί που συνεργάστηκαν για πολλά χρόνια με τον Στας Παράσκο ήταν η Νατάσα Τοφαρίδου στη Λευκωσία (γκαλερί Αποκάλυψη) και ο Νίκος Ψαθάρης στη Λάρνακα (γκαλερί Κυπριακή Γωνιά).

«Ο Στας ήταν μια ξεχωριστή φυσιογνωμία και το έργο του ήταν καθαρά τοπικό: τις εμπνεύσεις του τις είχε από τον τόπο του, είχε την πολύ ξεχωριστή, δική του τεχνοτροπία, το φωτεινό μεσογειακό χρώμα», είπε για τη ζωγραφική του δουλειά η κ. Τοφαρίδου.
«Τα πρώτα χρόνια της πορείας του δεν ήταν καθόλου εύκολα, χρειαζόταν μεγάλη δύναμη, πολύ ρίσκο να είσαι καλλιτέχνης. Τώρα ο Στας είναι ένα αστέρι στον ουρανό της Κύπρου».

Για τον Νίκο Ψαθάρη, ο θάνατος του Στας Παράσκου είναι μια ουσιαστική απώλεια για τον κόσμο της κυπριακής τέχνης, καθώς ο εικαστικός έχει προσφέρει πάρα πολλά με τις ενέργειές του: πέραν των έργων του, «τα οποία ως γνωστόν έχουν εκτιμηθεί από το φιλότεχνο κοινό σε Κύπρο και εξωτερικό - η Tate Modern έχει έργα του Στας», με την ίδρυση του Κολεγίου στη Λέμπα. «Έτσι έκανε γνωστή την Κύπρο στον διεθνή εικαστικό χώρο».

Ο Στας έφυγε με το παράπονο της Λέμπας

Μιλώντας για το έργο του Στας Παράσκου, δεν μπορεί να μην αναφερθεί κανείς στη δημιουργία της σχολής του, του «Cyprus College of Art».

«Αξιοθέατο» της Λέμπας, η σχολή προσέλκυσε σημαντικό αριθμό, καταξιωμένων σήμερα, διεθνών καλλιτεχνών στην Κύπρο. Πρόκειται για ένα «πολιτιστικό ορόσημο στην κυπριακή ζωή, όπου η τέχνη είναι ζωντανή», όπως σχολίασε χθες στον «Π» η Νίτσα Χατζηγεωργίου.

Η πρώτη κυβερνητική υπόσχεση για στήριξη της σχολής ήρθε το 2005 από τον Πεύκιο Γεωργιάδη. Το 2008 ο Άκης Κλεάνθους είχε την ιδέα δημιουργίας ολόκληρου «πολιτιστικού χωριού» στη Λέμπα. Έκτοτε ένα κονδύλι ήταν πάντα εγκεκριμένο, αλλά σταυρωμένο. Το 2011 είχε αναφερθεί από το υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού πως «είναι όλα έτοιμα» και τον περσινό Απρίλιο ο νυν υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού Κυριάκος Κενεβέζος εξέφρασε την πρόθεσή του να προχωρήσει το θέμα της ανέγερσης του πολιτιστικού χωριού...

Στο μεταξύ, η σχολή ξεκίνησε εκστρατεία συλλογής χρημάτων για τη διάσωσή της, αφού, όπως είχε δηλώσει πρόσφατα ο δρ Μάικλ Παράσκος, «αν δεν κάνουμε κάτι για να συντηρηθούν τα κτήρια σήμερα, η σχολή δεν θα είναι εδώ σε πέντε χρόνια».

Η δημιουργία του πολιτιστικού χωριού της Λέμπας, ακόμη και με τα δύσκολα οικονομικά δεδομένα, θα είναι το καλύτερο μνημόσυνο στον Στας.

• Μετά από εισήγηση της οικογένειας του Στας Παράσκου, καλούνται οι φίλοι του ζωγράφου, αντί στεφάνων, να συνεισφέρουν για ενίσχυση του ταμείου διάσωσης της ιστορικής σχολής της Λέμπας.

Βαθιά θλίψη

Με ανακοίνωσή του, το υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού εξέφρασε βαθιά θλίψη για τον αδόκητο θάνατο του ζωγράφου. Εκτιμώντας τη μακρά και πολύπλευρη προσφορά του στην ανάπτυξη και διαμόρφωση του σύγχρονου κυπριακού πολιτισμού, τον Οκτώβριο του 2005 το υπουργείο τίμησε  τον Στας Παράσκο με το Αριστείο Τεχνών.

Η κηδεία του ζωγράφου θα τελεστεί δημοσία δαπάνη και τον επικήδειο λόγο θα εκφωνήσει ο υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού Κυριάκος Κενεβέζος.

Συλλυπητήρια μηνύματα έστειλαν το ΑΚΕΛ, η ΕΔΕΚ, το ΔΗΚΟ, το Ευρωπαϊκό Κόμμα κ.ά.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΣΤΟ ΣΤΟΥΝΤΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΣ ΠΑΡΑΣΚΟΥ, ΣΤΗ ΛΑΡΝΑΚΑ ©ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ / ΠΟΛΙΤΗΣ