Ομαδικά αντέδρασαν τα τέσσαρα θεατρικά σχήματα που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Επιχορηγήσεων Γ΄, το οποίο καταργείται σύμφωνα με νέο σχέδιο-πρόταση του ΘΟΚ.
Σατιρικό Θέατρο, Θέατρο Ένα, ΕΘΑΛ και Θέατρο Σκάλα κοινοποίησαν επιστολή προς τον πρόεδρο και το διοικητικό συμβούλιο του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου με την οποία αναφέρονται σε όσα πέτυχε το ελεύθερο θέατρο στο πλαίσιο του Σχεδίου Γ' και σε όσα μπορούν μέσα από συνεργασία και διαβούλευση.
Σε σχέση, πάντως, με το νέο Σχέδιο που φέρει το όνομα «Θυμέλη», τα τέσσερα θέατρα δηλώνουν «κάθετα αντίθετα» και τονίζουν:
«Προσπάθεια να μειωθεί η επιχορήγηση που λαμβάνουν τα τέσσερα θέατρα του Σχεδίου Γ’ δεν μπορεί παρά να αντιμετωπισθεί με δισταγμό και καχυποψία και να κριθεί ως τουλάχιστον προκλητική όταν το κόστος μιας παραγωγής του ΘΟΚ στοιχίζει όσο όλες οι παραγωγές και των 4 θεάτρων ολόχρονα», αναφέρεται πάντως στην επιστολή.
Ακολουθεί αυτούσια η επιστολή:
Το ιστορικό – Τι πέτυχε το ελεύθερο θέατρο στο πλαίσιο του σχεδίου Γ’
Το σχέδιο Γ' προέκυψε ως μια ανάγκη να καλυφθούν τομείς της θεατρικής ανάπτυξης και της θεατρικής δημιουργίας στο ελεύθερο θέατρο. Από το 1972 μέχρι το 1983 λειτουργούσε μόνο ο ΘΟΚ και προσπάθειες δημιουργίας ιδιωτικών σχημάτων όπως το Θέατρο 81, που άντεξε 2 χρόνια, έβαζαν λουκέτο λόγω οικονομικών προβλημάτων.
Το 1983 ο Βλαδίμηρος Καυκαρίδης κάνει την αρχή εγκαταλείποντας τον ΘΟΚ και ιδρύοντας το Νέο Θέατρο. Ο θάνατός του ανάγκασε την τότε Κυβέρνηση να εξαγγείλει οικονομική βοήθεια στα Ελεύθερα Θέατρα μέσω του θεατρικού φορέα του ΘΟΚ:
Η αναβάθμιση της ποιότητας
Η εναλλαγή ρεπερτορίου και συντελεστών
Η διασφάλιση των εργασιακών δικαιωμάτων των ηθοποιών
Η αποκεντρωτική δράση
Η συνεχής δράση και παρουσία
Η θεατρική ανάπτυξη και τα εκπαιδευτικά προγράμματα για θεατρική παιδεία
Η διοικητική επάρκεια και οργάνωση των θεάτρων που θα οδηγούσε σε περαιτέρω ενίσχυση όλων των πιο πάνω στοιχείων
Δεν προέκυψε επειδή 4 θεατρικά σχήματα μπορούσαν να υλοποιήσουν, να καλύψουν αυτά τα κριτήρια, αλλά ως ανάγκες του πολιτισμού και της κοινωνίας μας.
Τα θέατρα που λειτούργησαν για χρόνια μέσα στο Σχέδιο Γ’, το καθένα στο δικό του βαθμό, μόχθησαν για να διατηρήσουν ένα επαγγελματισμό και μια επάρκεια που θα τους επέτρεπε να τηρούν τα κριτήρια του σχεδίου, αλλά έχοντας και επίγνωση της σημασίας του έργου τους, καθώς έπρεπε να διαχειριστούν αυτή την κρατική επιχορήγηση που τους βαραίνει με μεγαλύτερη ευθύνη έναντι της κοινωνίας.
Με τον τρόπο αυτό αναπτύχθηκαν και πορεύτηκαν τα θέατρα του Σχεδίου Γ’ και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τέσσερις σημαντικοί οργανισμοί οι οποίοι συμβάλλουν στο μέγιστο στην καλλιτεχνική ζωή τόσο των αστικών κέντρων όπου εδρεύουν όσο και της περιφέρειας μέσα από την αποκεντρωτική δράση που ασκούν. Αποτελούν έτσι φυτώρια συνειδητοποιημένων θεατών, νέων ταλέντων και νέων ηθοποιών, καθώς επίσης και νέων ομάδων που εμφανίζονται οι οποίες με τον πειραματικό χαρακτήρα τους συμπληρώνουν το θεατρικό σκηνικό του τόπου μας.
Το σημερινό σκηνικό
Στη σημερινή κατάσταση και με τα προβλήματα που επέφερε η οικονομική κρίση αλλά και η κρίση αξιών στον τόπο μας, το ελεύθερο θέατρο έχει να αντιμετωπίσει μεγάλες προκλήσεις. Από τη μια πρέπει να συνεχίσει να τηρεί τα αντικειμενικά κριτήρια παράγοντας έργο ποιοτικό, συνεχές, καλύπτοντας με κάθε τρόπο το οικονομικό κενό ώστε να είναι εντάξει απέναντι στις οικονομικές υποχρεώσεις του σε συντελεστές και άλλες οικονομικές δεσμεύσεις (τράπεζες, κοινωνικές ασφαλίσεις, λειτουργικά έξοδα, διατήρησης κτηρίου κλπ) που προκύπτουν από το συνεχή και αδιάκοπο τρόπο λειτουργίας του. Αυτό συνεπάγεται νέους τρόπους αναζήτησης οικονομικών πόρων και είναι από μόνο του ένα δύσκολο στάδιο που πρέπει να ξεπεραστεί.
Από την άλλη το θέατρο καλείται να ελκύσει νέους θεατές για τρεις λόγους:
να δικαιολογήσει με κάθε τρόπο τη λήψη της κρατικής χορηγίας
να ενισχύσει την εικόνα του έναντι των ιδιωτών χορηγών του, αλλά πρωτίστως
να συμβάλει ουσιαστικά στα κοινωνικά αδιέξοδα που επέβαλε η οικονομική κρίση παρέχοντας την δυνατότητα στον θεατή να παρακολουθήσει ποιοτικές παραγωγές, να αντιληφθεί το θέατρο ως αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού του, της παιδείας του και της καθημερινότητάς του και να αναγνωρίσει στο θέατρο τη συνεισφορά του ως οικονομικού παράγοντα που δίνει θέσεις εργασίας στους πολίτες του.
Προβλήματα και ανάγκη για εξυγίανση
Κανένας δεν αρνείται πως όπως και σε όλα τα υπόλοιπα πεδία της ζωής υπάρχει χώρος για βελτίωση και εξυγίανση. Και τα 4 θέατρα του Σχεδίου Γ’ προτίθενται με κάθε τρόπο να βοηθήσουν ώστε σε συνεργασία με τους εμπλεκόμενους φορείς, το κράτος, το Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου και τα υπόλοιπα θέατρα να συμβάλουν στην επίλυση οποιωνδήποτε προβλημάτων και στη βελτίωση του καλλιτεχνικού χώρου.
Ως γενική αρχή προτάσσουμε πως οποιαδήποτε κριτήρια δεν τηρούνται στο Σχέδιο Γ’ πρέπει να διασφαλιστεί ότι θα τηρηθούν ανεξαιρέτως και πως αν υπάρχουν σημεία του Σχεδίου που πρέπει να αλλάξουν για βελτίωση αυτό να γίνει μετά από τη σχετική διαβούλευση.
Γι' αυτό επιμένουμε να διευρυνθούν τα μετρήσιμα κριτήρια. Υπάρχουν τρόποι.
Είναι επίσης αντιληπτό ότι ο προϋπολογισμός είναι περιορισμένος, ενώ υπάρχει αύξηση της θεατρικής παραγωγής, και πρέπει να αναζητηθούν τρόποι η κρατική χορηγία να διανέμεται όσο το δυνατόν πιο ορθά και δίκαια ανάμεσα στο Κρατικό και το Ελεύθερο Θέατρο για να υπάρχει ισάξια ανάπτυξη και των δύο αλλά και ομαλότητα στις σχέσεις μεταξύ των θεάτρων, κάτι που μόνο υπέρ του πολιτισμού μπορεί να είναι. Αν αυτό απαιτεί μια τρίτη ανεξάρτητη αρχή να κατανέμει την ενίσχυση, αυτό θα πρέπει να διερευνηθεί και ενδεχομένως όποιες αλλαγές να γίνουν ενόψει αυτής της παραμέτρου.
Άλλο σχετικό θέμα που είχε αναφερθεί και στο παρελθόν ήταν ο ρόλος και ο τρόπος λειτουργίας της γνωμοδοτικής επιτροπής που πλήττει την αξιοπιστία του συστήματος.
Προσπάθεια να μειωθεί η επιχορήγηση που λαμβάνουν τα τέσσερα θέατρα του Σχεδίου Γ’ δεν μπορεί παρά να αντιμετωπισθεί με δισταγμό και καχυποψία και να κριθεί ως τουλάχιστον προκλητική όταν το κόστος μιας παραγωγής του ΘΟΚ στοιχίζει όσο όλες οι παραγωγές και των 4 θεάτρων ολόχρονα.
Σχέδιο Θυμέλη
Σχετικά με το νέο Σχέδιο που μας δόθηκε, χωρίς να έχει προηγηθεί διαδικασία διαβούλευσης για τον καταρτισμό του, έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής:
Η φιλοσοφία του νέου σχεδίου και της αίτησης που το συνοδεύει μας βρίσκει κάθετα αντίθετους ως προς το ότι:
καταργεί με κάθε τρόπο το καλλιτεχνικό επίπεδο και τον επαγγελματισμό με τον οποίο τα θέατρα του Σχεδίου Γ’ λειτούργησαν μέχρι σήμερα
αφήνει εκτεθειμένους τους επαγγελματίες του θεάτρου και ειδικά τους ηθοποιούς χωρίς επαρκή διασφάλιση των δικαιωμάτων τους
οδηγεί σε έναν απερίσκεπτο ερασιτεχνισμό που σε βάθος χρόνου θα έχει τραγικά αποτελέσματα για τη θεατρική τέχνη στο σύνολό της
καταργεί ολοκληρωτικά το θέμα της θεατρικής ανάπτυξης και παιδείας
δεν διασφαλίζει τη δυνατότητα για αποκεντρωτική δράση, λόγω πρακτικών δυσκολιών που προκαλεί στα θέατρα και του περιορισμένου αριθμού παραστάσεων που προάγει
ενισχύει τον αμφιβόλου αξιοπιστίας ρόλο της γνωμοδοτικής επιτροπής, την ίδια στιγμή που επικαλείται τη χρήση μετρήσιμων αντικειμενικών κριτηρίων
προάγει μια ισοπεδωτική αντιμετώπιση των θεατρικών οργανισμών και ομάδων, την ίδια στιγμή που επικαλείται την ισοτιμία και δίκαιη αντιμετώπιση
οδηγεί στη σταδιακή αποδόμηση των θεάτρων που έχουν σήμερα διοικητική επάρκεια και οργάνωση
οδηγεί στη διάλυση οργανισμών που σήμερα έχουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της θεατρικής δημιουργίας στον τόπο μας και που λειτουργούν ως φυτώρια νέων ταλέντων και νεών ομάδων
οδηγεί στην ανεργία διοικητικό προσωπικό και ηθοποιούς
Η προσέγγιση της επιχορήγησης μεμονωμένων παραγωγών αντί της δέσμευσης έναντι ενός ετήσιου (ή ενδεχομένως και μεγαλύτερης περιόδου) προγράμματος δημιουργεί τα εξής προβλήματα:
δεν διασφαλίζει τη συνεχή λειτουργία οποιουδήποτε θεάτρου σε επαγγελματική βάση
οδηγεί σε ανεπαρκή προγραμματισμό των θεάτρων με συνέπειες στην ποιότητα του καλλιτεχνικού αποτελέσματος
δεν διασφαλίζει επαρκή αριθμό παραστάσεων ανά παραγωγή
δεν διασφαλίζει έγκαιρη λήψη της κρατικής χορηγίας για κάλυψη των εξόδων
δεν διασφαλίζει τη δυνατότητα των θεάτρων να λειτουργούν με εναλλαγή συντελεστών αλλά οδηγεί σε δημιουργία μόνιμων θιάσων με ότι αυτό συνεπάγεται
δεν διασφαλίζει τη δυνατότητα σχηματισμού ποιοτικών θιάσων σύμφωνα με τις ανάγκες του ρεπερτορίου, ως εκ τούτου
δεν διασφαλίζει την επιλογή ποιοτικού ρεπερτορίου και ουσιαστικών εναλλαγών
Τέλος, η θέσπιση ανώτατου ορίου χορηγίας σε ποσοστό 49% με την αιτιολόγηση της θέσης του Γενικού Ελεγκτή ότι το Κρατικό Θέατρο δεν μπορεί να συνεισφέρει σε μεγαλύτερο βαθμό:
μας βρίσκει αντίθετους καθώς πιστεύουμε ότι ακριβώς αυτός είναι ο ρόλος ενός ημικρατικού θεατρικού οργανισμού, να στηρίξει το θέατρο με κάθε δυνατό τρόπο, να είναι συμμέτοχος και συμπαραστάτης των θεατρικών οργανισμών και όχι ανταγωνιστής τους
καθιστά τη θεατρική δημιουργία σχεδόν αδύνατη, τουλάχιστον με τη μορφή και στο ποιοτικό επίπεδο που οραματιζόμαστε έχοντας την εμπειρία 25-32 χρόνων καθώς με τα σημερινά δεδομένα στην Κύπρο είναι αδύνατον να εξευρεθούν ιδιωτικές χορηγίες που να καλύψουν το κενό που δημιουργείται
το αποτέλεσμα αυτής της τακτικής θα είναι η διάλυση των θεατρικών οργανισμών.
Με αυτά τα κριτήρια και με αυτή την βαθμολογία κανένα θέατρο δεν θα μπορέσει να ξεπεράσει το ποσό που παίρνουμε σήμερα σαν χρονιαία Επιχορήγηση. Δεν μας φτάνει το γεγονός ότι από το 2012 η Επιχορήγηση κάθε χρόνο μειώνεται και αντί να ήταν σήμερα €300.000 περίπου για κάθε θέατρο, έπεσε στις €200.000 και πιο κάτω, λόγω της οικονομικής κρίσης. Κάνοντας προϋπολογισμό για μια κανονική παραγωγή με 8 ηθοποιούς για 4 μήνες με όλα τα έξοδα και έσοδα δεν θα μπορέσουμε να πάρουμε πάνω από €40.000 από τον ΘΟΚ. Κάνοντας 4 παραγωγές Χ40 χιλιάδες =€160.000. Δηλ. με μικρότερες παραγωγές και με το 49% που με τη βαθμολογία θα κατέβουμε στο 30 -35% θα παίρνουμε για κάθε έργο €25-€30.000
Με τέτοια επιχορήγηση μαθηματικά θα κλείσουν και τα 4 θέατρα και θα δημιουργήσουμε πολλές ομαδούλες που δεν θα είναι ούτε κι αυτές βιώσιμες, αλλά θα κάνουν παραγωγές για να υπάρχουν στον θεατρικό χώρο.
