Τα διηγήματα του Ιμπραχίμ Αζίς είναι πραγματικές ιστορίες βίας, από άνθρωπο σε άνθρωπο και από κοινότητας σε κοινότητα, αλλά και ιστορίες φιλίας, χαμένου έρωτα και κάποτε ελπίδας. Τις ενώνει -σαν αίμα που ρέει μέσα από τις φλέβες της Ιστορίας- η μνήμη των όσων έγιναν. Αλλά και η συχνά αδιόρατη, στωική και σαρκαστική αντίσταση των Κυπρίων στις εντολές των όποιων ανωτέρων και στην τυφλή χυδαιότητα των ανθρώπων που, με αφορμή τις ταραχές της δεκαετίας του 1960 και την εισβολή, βρήκαν ευκαιρία να εγκληματήσουν ο ένας πάνω στον άλλο και πάνω στη χώρα.

 Ο Ιμπραχίμ Αζίς έφτασε στα γραφεία του «Π» μαζί με τον φίλο και συνεργάτη του, και επιμελητή του πρώτου πεζού έργου του Τουρκοκύπριου βετεράνου δημοσιογράφου Χρίστου Χατζήπαπα, επίσης μέλος της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου. Η κοινή δουλειά που έγινε πάνω στις ιστορίες του κ. Αζίς ώστε να αποδοθούν πλήρως στα ελληνικά (σε μετάφραση της Μαρίας Σιακαλλή) είναι ακόμη μια προσπάθεια να ανακαλυφθεί ξανά η χαμένη συνεννόηση. Όχι όμως με δικοινοτικές ιστορίες συναδέλφωσης, αλλά με την πραγματική αποτύπωση των πολύπλοκων προσωπικών ιστοριών που έχτισαν την Ιστορία των τελευταίων δεκαετιών.

Ο Χρίστος Χατζήπαπας και ο Ιμπραχίμ Αζίς

Ο Χρίστος Χατζήπαπας και ο Ιμπραχίμ Αζίς

«Οι άνθρωποι συνεννοούνται διά της γλώσσας και τα ζώα με την όσφρηση. Εμάς μας λείπει η κοινή γλώσσα και όπως πάμε θα χάσουμε και την όσφρηση», εξηγεί ο κ. Αζίς, ο οποίος μιλά άπταιστα ελληνικά και έχει γράψει και ποίηση σε αυτήν.

 Ποια είναι η γραμμή μεταξύ της λογοτεχνίας, που έχει πολιτική διάσταση, και των έργων που είναι στρατευμένα και με μονοσήμαντα μηνύματα και προσεγγίσεις;

Έχει παρέλθει η… μόδα της στρατευμένης λογοτεχνίας. Ωστόσο, εδώ, εμπειρίες προσωπικές αλλά και αφηγήσεις άλλων Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων συνθέτουν μια ρεαλιστική γραφή που καταδεικνύει εν πολλοίς τα αίτια και τα αιτιατά της καταστροφής της χώρας μας.

Ταυτόχρονα, υιοθετώ τη θέση του εκδότη και συγγραφέα, αλλά και συμμεταφραστή Χρίστου Χατζήπαπα στον πρόλογό του, πως η λογοτεχνία μπορεί να λειτουργήσει ως ίαμα της Ιστορίας, να τη θεραπεύσει δηλαδή. Και όντως, το επίσημο αφήγημα για την πρόσφατη Ιστορία μας χρειάζεται περισσότερη διαφάνεια και αλήθεια…

Γνωρίζετε και τουρκικά και ελληνικά, και γι' αυτό είστε ένας από τους λίγους Κύπριους που μπορούν να κατανοήσουν πλήρως και τις δύο κοινότητες. Τι χάνεται στην επικοινωνία μεταξύ των κοινοτήτων σήμερα, όταν αναγκαζόμαστε να μεταφράζουμε από τη μια γλώσσα στην άλλη; Πώς ξεπερνούμε αυτό το εμπόδιο;

Στην τουρκική υπάρχει η ρήση ότι οι άνθρωποι συνεννοούνται διά της γλώσσας και τα ζώα με την όσφρηση. Εμάς μας λείπει η κοινή γλώσσα και όπως πάμε θα χάσουμε και την όσφρηση. Οι Τ/Κ εξ ανάγκης μάθαιναν τα ελληνικά στο επίπεδο της συνεννόησης στην καθημερινή ζωή. Κι αυτό ισχύει ακόμη και σήμερα, αν και δεν είναι του επιπέδου ανάγνωσης και γραφής.

Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια φαίνεται να αναπτύσσεται η τάση και στις δυο πλευρές για εκμάθηση της άλλης γλώσσας. Ήδη στο Πανεπιστήμιο Κύπρου αλλά και στα επιμορφωτικά του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού γίνονται ορθά βήματα. Το ίδιο και στην άλλη πλευρά, όπου στη βάση της ατομικής πρωτοβουλίας πολλοί Τ/Κ μαθαίνουν τα ελληνικά. Τονίζεται ακόμη η εξαιρετική προσπάθεια εκ μέρους του ΥΠΠ στην επιχορήγηση και μετάφραση λογοτεχνικών κειμένων από και προς την άλλη γλώσσα. Σημειώνω πως και το βιβλίο μου εκδόθηκε με βάση το σχέδιο αυτό.

Στις ιστορίες σας εντάσσετε συχνά και χιούμορ, ειδικά σε σχέση με την πεισματική άρνηση Κυπρίων να ακολουθήσουν την επίσημη γραμμή των ηγεσιών τους… Μήπως μείναμε πολύ καιρό στην τραγική αφήγηση της ιστορίας και ξεχάσαμε την ανθρώπινή της διάσταση; Και μήπως το χιούμορ κρύβει αντίσταση;

Έχουμε μια τραγική ιστορία, μέσα στο διάβα του χρόνου προκλήθηκαν πολλά κακά. Ζήσαμε πολλές ασχήμιες. Τα τελευταία 60 χρόνια, από την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας ακόμα και τη δεκαετία του 1950, ξεχαστήκαμε ότι είμαστε πολίτες της ίδιας χώρας. Η μια πλευρά αφοσιώθηκε στα δικά της εθνικά αισθήματα, στη δική εθνικιστική πορεία, αποβάλλοντας την άλλη, καλλιεργώντας η κάθε μια τη δική της εθνικιστική κουλτούρα.

Το χιούμορ, όντως, παίζει έναν ρόλο εξαγνισμού και σαρκασμού κατά του επίσημου αφηγήματος. Άρχισα με πιο τραγικά και «βαριάς θεματικής» διηγήματα, όπως το «Τίμημα της απελευθέρωσης», «Ο Δημήτρης», η «Έφοδος» κ.ά. Οδηγήθηκα στο χιούμορ για να ελαφρύνω τη γραφή και να ανακουφίσω τον αναγνώστη

Για έναν Ελληνοκύπριο οι ιστορίες που καταγράφετε έχουν ιδιαίτερη αξία καθώς δίνουν μια σπάνια οπτική στον τρόπο σκέψης, στις ανησυχίες και τα κίνητρα των Τουρκοκυπρίων από την εποχή της ΕΟΚΑ και της ΤΜΤ μέχρι σήμερα. Πώς αντιδρούν φίλοι και αναγνώστες σας Ε/Κ, πέραν της Αριστεράς;

 Ουσιαστικά, δίνεται μια ρεαλιστική εκφορά της Ιστορίας, μιας που στηρίζεται εν πολλοίς, όπως ειπώθηκε, σε πραγματικά γεγονότα χωρίς προσπάθεια εξωραϊσμού. Πιστεύω πως και στις δύο πλευρές γίνονται αποδεκτές οι ιστορίες του βιβλίου, αφού οι Ε/Κ και Τ/Κ αναγνώστες διαπιστώνουν πως ο συγγραφέας δεν χαρίστηκε ούτε στη μια μα ούτε στην άλλη πλευρά για ό,τι έχουν κάνει για να φτάσουμε σ’ αυτήν την τραγική κατάντια.

Πώς θεωρείτε ότι έχει διαμορφώσει τη γραφή σας το ότι για δεκαετίες ζείτε ως Τουρκοκύπριος μεταξύ Ελληνοκυπρίων στις ελεύθερες περιοχές, μακριά από την κοινότητά σας λόγω της πολιτικής κατάστασης;

 Είναι γνωστό ότι υπήρξα επικηρυγμένος για την όλη στάση μου απέναντι στις διαχωριστικές πολιτικές πριν και μετά την εισβολή. Δεν ήταν, βέβαια, εύκολο να ζήσω, ένας Τ/Κ εν μέσω Ελλήνων, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια μετά από την εισβολή. Παραθέτω σχετικούς στίχους από ένα ποίημά μου:

Εκεί που τυφλώνεται η αγάπη / κι αναμοχλεύονται τα μίση / στη χώρα μου / γη των αντιφάσεων / έζησα κι εγώ Τούρκος εντός Ελλήνων / με τα δικά μου τραγούδια…

Έζησα, ωστόσο, διατηρώντας τη δική μου ταυτότητα και προσωπικότητα.

Όταν βλέπετε την κατάσταση και την πολιτική συζήτηση στην τ/κ κοινότητα σήμερα, πώς θεωρείτε ότι έχει εξελιχθεί σε σχέση με τα χρόνια του καθεστώτος Ντενκτάς;

 Ο Ντενκτάς και η υποδούλωση στην Τουρκία στάθηκε ό,τι χειρότερο για την τ/κ κοινότητα αλλά και για την Κύπρο γενικότερα. Παρ' όλα αυτά, συνεχίζεται μια τάση αντίστασης από συνδικαλιστές, διανοούμενους και τον κόσμο που νιώθει να αλλοιώνεται και να χάνονται μέσα στον καλπάζοντα εποικισμό και εθνικισμό ακόμη και τα κυπριακά ήθη και έθιμα.

Αντίσταση σε όλα τούτα αποτελούν οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες. Εντούτοις, παρά την επίφαση κάποιας δημοκρατίας, υπάρχει η εισαγωγή κουλτούρας από την Τουρκία όπου κυριαρχούν τα ΜΜΕ, ο φανατικός ισλαμισμός, τα τζαμιά με τη φωνή του Χότζα από τα μεγάφωνα των ουρανοξυστών μιναρέδων κ.ά…

Μόνο μια λύση του Κυπριακού και η ανάπτυξη επικοινωνίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων θα μπορούσαν να αναχαιτίσουν αυτήν τη λαίλαπα.

INFO

Η συλλογή διηγημάτων «Το αίμα της μνήμης» ήδη κυκλοφορεί στα κεντρικά βιβλιοπωλεία.

Η παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει:

Στη Λευκωσία αύριο Δευτέρα 22/1 και ώρα 19:30 στις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού (λεωφόρος Ιφιγενείας 27, Στρόβολος).

[add_single_eventon id="62064" ev_uxval="1" ]

Στη Λάρνακα την Πέμπτη 25/1 και ώρα 19:30 στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (πλατεία Βασιλέως Παύλου).

[add_single_eventon id="62609" ev_uxval="1" ]



Συνέντευξη στον Γιώργο Κακούρη / Φωτογραφία: Ελένη Παπαδοπούλου