«Η συνάντησή μας στις Καρέκλες του Ιονέσκο είναι μια ευτυχισμένη στιγμή και για τους δυο μας». Έτσι περιγράφουν τη φετινή συνύπαρξή τους στη σκηνή οι Αννίτα Σαντοριναίου και Σταύρος Λούρας.

Δύο σπουδαίοι ηθοποιοί συναντώνται ξανά στο σανίδι παρουσιάζοντας τη δική τους αλήθεια σε ένα από τα εμβληματικότερα έργα του Θεάτρου του Παραλόγου, τονίζοντας ότι αν η αλήθεια του καθενός προσπαθήσει να προσεγγίσει την αλήθεια του άλλου, οι άδειες καρέκλες θα εξαφανιστούν.

Κουβαλώντας ο καθένας τη δική του αφήγηση, μιλούν για τη μοναξιά που γίνεται πιο σκληρή όσο μεγαλώνεις, το κοινωνικό χάος, την απόλυσή τους από τον ΘΟΚ, τους νέους ταλαντούχους ηθοποιούς και την οικονομίστικη αντίληψη του σύγχρονου βίου που μας κάνει αναλώσιμους.

«Είμαστε αδελφές ψυχές, συγκοινωνούντα δοχεία»

Μιλώντας για τη συνάντησή τους στη σκηνή, η κ. Αννίτα Σαντοριναίου σημειώνει ότι: «Ο Έντουαρτ Άλμπυ στο έργο του 'Τρεις ψηλές γυναίκες', που ανεβάσαμε πέρσι, λέει ότι η πιο ευτυχισμένη στιγμή είναι τώρα. Φέτος μαζί με τον Σταύρο νιώθω ότι τώρα είναι η πιο ευτυχισμένη μου στιγμή. Συναντώ στη σκηνή έναν άνθρωπο ο οποίος είναι η οικογένειά μου, αδελφός μου. Τα έργα που ανεβάσαμε μαζί, μας έκαναν ένα, μας τροφοδότησαν με τις ίδιες αξίες, την ίδια σοφία. Αυτή η συνάντηση είναι μια ευτυχισμένη στιγμή και για τους δυο μας. Όταν συναντάς την οικογένειά σου ξανά στο σπίτι σου -τη σκηνή- είσαι ευτυχισμένος. Δεν είμαι ο άνθρωπος της νοσταλγίας, αγαπώ ό,τι έχω ζήσει, αλλά μου αρέσει να κοιτάζω μπροστά. Ο Σταύρος είναι ένας έφηβος, ωριμασμένος από τις εμπειρίες της ζωής, αναζητά την καλύτερη, την πιο εσωτερική ψίχα στιγμής που μπορεί να βγάλει από το θέατρο. Είμαστε δύο αδελφές ψυχές πάνω στη σκηνή, δύο συγκοινωνούντα δοχεία, η μια θα δώσει το χέρι στην άλλη για να περάσει απέναντι».

«Με την Αννίτα επικοινωνούμε χωρίς λέξεις»

«Είναι υπέροχο να είμαστε ξανά μαζί στη σκηνή», συμπληρώνει ο Σταύρος Λούρας. «Ο ηθοποιός αυτό που χρειάζεται στη σκηνή -όταν πια έχει βρει τον τρόπο να τιμά το επάγγελμά του- είναι ένα κομμάτι αλήθειας, έναν ηθοποιό συνοδοιπόρο με αντίσταση, ταλέντο, ικανότητα και πείρα. Όλα αυτά τα έχει η Αννίτα. Ο κόσμος αντιλαμβάνεται το δέσιμό μας και τη σχέση μας, κάτι που με χαροποιεί ιδιαίτερα. Επικοινωνούμε χωρίς λέξεις, υπάρχει ένα μάτι αληθινό που εκπέμπει».

«Ο Ιονέσκο είναι κυνικός, μας βγάζει τη γλώσσα»

«Η συγκεκριμένη παράσταση είναι εξοντωτική», σημειώνει η κ. Σαντοριναίου. «Ο ίδιος ο συγγραφέας συνιστά η παράσταση να παίζεται από νέους ηθοποιούς γιατί το έργο εμπεριέχει έναν γολγοθά. Ανεβαίνει διαρκώς έως την τελική πτώση. Εγώ και ο Σταύρος έχουμε ανακαλύψει αξίες, στιγμές, σοφία, με τις οποίες εμπλουτίζουμε το έργο και το κάνουμε πολυσήμαντο. Ο Ιονέσκο είναι γκροτέσκος, κυνικός, βγάζει τη γλώσσα στην κοινωνία μας. Γράφει μεταπολεμικά, μετά από έναν παράλογο πόλεμο με εκατόμβες νεκρών, δεν αντέχει όλο αυτό που έχει βιώσει και προσπαθεί να αντισταθεί με το γράψιμο.

Επειδή έχουμε μίλια ζωής στα κοντέρ μας, αυτή η «κοροϊδία» βγαίνει στη σκηνή ακόμα και με μια λέξη. Η τελευταία ατάκα του έργου είναι «Πιες το τσάι σου Σεμίραμις». Σε αυτήν τη φράση του έργου -η οποία επαναλαμβάνεται τουλάχιστον είκοσι φορές-, στον τρόπο με τον οποίο ο Σταύρος τοποθετεί τη φωνή του κάνοντας αυτήν την αναδρομή στη ζωή του, εμπερικλείεται όλο το νόημα του έργου».

«Αυτές οι στιγμές είναι από τις πιο σημαντικές»

Η μεγαλύτερη δυσκολία που συνάντησε ο κ. Λούρας στην παράσταση ήταν να συνειδητοποιήσει πού επιτρέπεται να δεις την κωμωδία και πού το δράμα, να βρεις την κόκκινη γραμμή. «Είναι κάτι που παλεύω ακόμη. Είναι μια εξοντωτική παράσταση αλλά δημιουργεί θερμοκρασίες και στιγμές χρήσιμες στους θεατές. Είναι σημαντικό να νιώθουμε ότι αυτό που κάνουμε βρίσκει τη θέση του. Αυτές οι στιγμές είναι για εμένα από τις πιο σημαντικές της πορείας μου».

«Οι καρέκλες συμβολίζουν το απόλυτο κενό»

«Οι άδειες καρέκλες συμβολίζουν το απόλυτο κενό που νιώθει ο κάθε άνθρωπος που έρχεται μόνος, ζει μόνος και φεύγει μόνος», τονίζει η κ. Σαντοριναίου. «Ακόμα και το τελευταίο 'μπλουμ' των ηρώων όταν πέφτουν στο νερό από το οποίο περιβάλλονται, δείχνει το κενό στο οποίο καταλήγουν».

Οι λέξεις δεν σημαίνουν τίποτα τελικά. Οι ήρωες αφηγούνται την ίδια ιστορία με διαφορετικό τρόπο. Τους ρωτούν αν έκαναν παιδιά και ο καθένας έχει να διηγηθεί μια ξεχωριστή ιστορία. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και στις σχέσεις των ανθρώπων. Αυτό που θέλει να δείξει ο Ιονέσκο μέσα από τα έργα του είναι το κοινωνικό χάος, τα τεράστια κενά που δημιουργούν οι κοινωνίες στους ανθρώπους.

«Οι ήρωες αποχωρούν στις άδειες καρέκλες, ο καθένας κουβαλώντας τη δική του αφήγηση, το δικό του κενό ύπαρξης».

«Είναι ένα βαθιά πολιτικό έργο»

Δυσκολίες οφείλουν να υπάρχουν, ο άνθρωπος είναι πλασμένος να προχωρεί, να μην επαναπαύεται, να υπερνικά. Με χαροποιεί που ο κόσμος συνειδητοποιεί πόσο σύγχρονο είναι αυτό το έργο. Είναι ένα βαθιά πολιτικό έργο, με αναφορές του σήμερα. Η τέχνη είναι υποκειμενική, ο καθένας μεταφράζει τις καρέκλες με διαφορετικό τρόπο. Αυτός είναι ο λόγος ύπαρξης του θεάτρου, να κάνει τον άνθρωπο να σκεφτεί, να προβληματιστεί, να συγκρίνει το δικό του σήμερα σε σχέση με αυτό που βλέπει.

«Η μοναξιά γίνεται πιο σκληρή μεγαλώνοντας»

«Η μοναξιά γίνεται πιο σκληρή και απέραντη μεγαλώνοντας. Το χάος γύρω σου μεγεθύνεται, δεν φτάνει να το δει το μάτι», αναφέρει η Αννίτα Σαντοριναίου.

Το ζευγάρι του έργου ζει μοναχικά, αλλά παρέα ο ένας με τον άλλο, όπως συμβαίνει και στην πραγματική ζωή. Η παράσταση ακολουθεί τη σκηνοθετική προσέγγισης της λούπας, της επανάληψης. Ενώ το έργο τελειώνει με τους δύο να πέφτουν στο κενό, αρχίζει η λούπα, σαν να ήταν όλο αυτό επανάληψη μιας πραγματικότητας που θα τη ζήσουν και αύριο.

«Οι διοικούντες τον ΘΟΚ δεν μας τίμησαν»

Συζητώντας τις εξελίξεις στο κρατικό θέατρο, ο κ. Λούρας αναφέρει ότι «Τον ΘΟΚ τότε τον έστησαν και τον πόρευσαν ωραίοι άνθρωποι του θεάτρου, αξιόλογοι ηθοποιοί με τους οποίους συνεργαστήκαμε. Τα άτομα που απαρτίζουν σήμερα το θέατρο μπορεί να είναι επίσης αξιόλογα, αλλά δεν μπορούν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Κανένα κόμμα στην Κύπρο δεν έχει δει σοβαρά αυτό το θέμα. Ο πολιτισμός δεν είναι ποτέ στις πρώτες έγνοιες τους».

«Οι εξελίξεις στον ΘΟΚ ήταν μια λαίλαπα»

«Ζήσαμε χρυσές εποχές, κάνοντας αρχή από το Θέατρο Τέχνης», συμπληρώνει η Αννίτα. «Όταν μπήκα το 1970, μετά την αποφοίτησή μου, στο Θέατρο Τέχνης μέχρι το ’82 που ήρθα Κύπρο, γεύτηκα σπουδαίες γεύσεις, γνώρισα σπουδαίους ηθοποιούς της εποχής οι οποίοι ένας-ένας έχουν φύγει. Κάποια στιγμή στον ΘΟΚ, υπό τη σκέπη του Εύη, το θέατρο άνθισε. Όπως όμως είναι φυσικό, υπάρχει η άνοδος και η πτώση. Αυτό συνάδει με την εποχή και τους καιρούς. Δεν ήταν θέμα ΘΟΚ, ήταν θέμα της κοινωνίας που βούτηξε μέσα σε μια οικονομική λαγνεία, η οποία ήταν μια φούσκα. Η κρίση αυτή επηρέασε και την τέχνη, χάθηκαν οι αξίες, ο ιδεαλισμός, η αγάπη. Ο καθένας έβλεπε τον άλλο ως εχθρό γιατί ο ένας είχε λεφτά και ο άλλος όχι. Τα πάντα γύριζαν γύρω από τα λεφτά».

«Τότε γεμίζαμε θέατρα των 1200 θέσεων»

«Το θέατρο ακουμπά στους ανθρώπους που το στηρίζουν, σε κανέναν άλλο», συμπληρώνει ο κ. Λούρας. «Χάρηκα πολύ που ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΘΟΚ Σάββας Κυριακίδης ήρθε στην παράσταση. Το μόνο παρήγορο για μένα, για τον σημερινό ΘΟΚ, είναι ότι υπάρχει ένας άνθρωπος που μπορεί να εκτιμήσει την τέχνη και να την ανεβάσει στη θέση που της αξίζει. Όταν έφυγε ο Εύης Γαβριηλίδης, δεν υπήρχαν άνθρωποι με όραμα, με την ανάγκη για καλό θέατρο. Τα άτομα που διοικούσαν τότε το κρατικό θέατρο δεν μας τίμησαν όπως έπρεπε, μας εκδιώξαν. Τότε γεμίζαμε θέατρα των 1.200 θέσεων. Το νέο θέατρο χωράει γύρω στα 400 άτομα».

«Άφησαν τους νέους ηθοποιούς μόνους»

«Στην πορεία συνειδητοποιήσαμε ότι δεν είναι το χρήμα που έχει αξία, αλλά άλλα πράγματα», σημειώνει η κ. Σαντοριναίου. «Περάσαμε σε μια πλουραλιστική φάση στο θέατρο που δεν ωφελούσε στην ποιότητα. Εμείς οι μεγαλύτεροι άνθρωποι φύγαμε άσχημα από τη μέση. Η απομάκρυνσή μας έγινε στο πλαίσιο μιας έλλειψης σεβασμού. Τα πράγματα άλλαξαν, απέκτησαν μια επιφάνεια σκληρή, αιχμηρή στην οποία εμείς πέσαμε.

Ταλαντούχοι άνθρωποι υπάρχουν, φτάνει να τους δοθούν οι ευκαιρίες και ο χρόνος να παλέψουν, να αποτύχουν και να επιτύχουν. Βρισκόμαστε σε ένα σημείο στο οποίο νέοι άνθρωποι αρχίζουν με ανησυχία, με οσμή, να αρθρώνουν νέο λόγο, κάτι που είναι απαραίτητο. Είναι νομοτελειακό, βρισκόμαστε σε νέα εποχή, οι μεγάλοι έφυγαν, αλλά θα έρθουν άλλοι. Άδειασαν ξαφνικά τον χώρο από τις παλιές γενιές και τους άφησαν μόνους να πλεύσουν χωρίς να ξέρουν καν κολύμπι. Δεν δόθηκε στη νέα γενιά η ευκαιρία να κερδίσει εμπειρίες πλάι σε σπουδαίους ανθρώπους. Σήμερα όμως υπάρχουν πολλοί ταλαντούχοι άνθρωποι που τρώγονται για την τέχνη. Σαν καλλιτέχνης με 45 χρόνια εμπειρίας πίσω μου, μυρίζομαι ότι κάτι γεννιέται, έρχεται. Το μυρίζομαι όπως τη βροχή πριν να πέσει».

«Ευλογία αυτά που ζήσαμε στον παλιό ΘΟΚ»

Συγκρίνοντας τον παλιό ΘΟΚ με τα σημερινά δεδομένα, ο Σταύρος Λούρας επισημαίνει ότι: «Περνώντας τα χρόνια, τα πράγματα γίνονται πιο κρύα, αλλά το θέατρο είναι ένας χώρος γεμάτος αγάπη που προκαλεί τη δημιουργία, την ανάγκη να καταθέσεις την ψυχή σου. Είμαι αισιόδοξος ότι θα γίνει κάτι. Αυτά όμως που ζήσαμε με τον παλιό ΘΟΚ είναι ευλογία».

 «Μας στοίχισε αυτό που έγινε»

«Στον καθένα θα στοίχιζε αυτό που έγινε, είμαστε άνθρωποι όχι τέρατα», εκμυστηρεύεται η κ. Σαντοριναίου. Πέσαμε, μάτωσαν οι ψυχές μας, αλλά ανασηκωθήκαμε γιατί αυτό είναι η ζωή. Ίσως κάποια στιγμή να έπρεπε να μας διώξουν, αλλά επισημαίνω ότι ο τρόπος έχει σημασία. Αν εγώ θα φύγω στα 63 και έχω ακόμα έναν χρόνο δουλειά, άσε με να ολοκληρώσω τον κύκλο και μετά, να μην νιώσω ότι με πετάς. Ο τρόπος με πείραξε, όχι το γεγονός. Το ‘83 μας είχαν προτείνει να μονιμοποιηθούμε στον ΘΟΚ, αλλά οι ηθοποιοί ομόφωνα αρνηθήκαμε. Δεν μπορούσαμε να είμαστε μόνιμοι εκεί γιατί τότε οι νέοι θα έπρεπε να μας περιμένουν να φύγουμε ή να συνταξιοδοτηθούμε. Εμείς οι ίδιοι δώσαμε το δικαίωμα στον ΘΟΚ να μας απολύει, όμως αυτό παλαιότερα γινόταν comme il faut, με σωστό τρόπο έτσι ώστε να μην προσβάλλεται ο καλλιτέχνης. Οι εξελίξεις στον ΘΟΚ ήταν μια λαίλαπα που ερχότανε. Θυματοποιηθήκαμε ενώ δεν έπρεπε, είχαμε προσφέρει πολλά.

«Το Θέατρο Δέντρο είναι πυρήνας ταλέντων»

 «Το Θέατρο Δέντρο είναι ένα παράδειγμα νέων ανθρώπων που φιλοδοξούν και ονειρεύονται για το μέλλον του θεάτρου. Εμείς πορευόμασταν εκ του ασφαλούς. Είναι ένας πυρήνας νέων ταλέντων οι οποίοι τολμούν με στέρηση, ρίσκο και ένα τσεκούρι πάνω από το κεφάλι τους. Μόνοι τους αρχίζουν να διαχειρίζονται τον εαυτό τους. Διαχρονικά προσλάμβαναν νέους ανθρώπους στον ΘΟΚ, και μετά από έναν χρόνο τούς απέλυαν γιατί έπρεπε, δεν ξέρω πού στηριζόταν αυτό το 'έπρεπε'. Η τέχνη όμως θέλει καλλιέργεια, όπως τον έρωτα. Είναι ένα φυτό, άμα δεν το ποτίσεις πώς θα ανθίσει; Η οικονομίστικη αντίληψη του σύγχρονου βίου μάς κάνει όλους αναλώσιμους. Οι πολιτικοί που βλέπουν θέατρο είναι μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού. Εάν βοηθηθεί από τον ίδιο τον ΘΟΚ, το Θέατρο Δέντρο μπορεί να λειτουργήσει ως αντίβαρο, έχει πάρει αρκετές επιχορηγήσεις. Εάν η πολιτεία αποφασίσει να αγκαλιάσει τον πολιτισμό και δώσει τα μέσα, τότε θα ανεβούν φιλόδοξα έργα».

«Η αλήθεια εξαφανίζει τις άδειες καρέκλες»

Τι μπορεί να μας σώσει από το μηδέν κ. Σαντοριναίου; «Η αλήθεια. Οι άνθρωποι έχουν ξεχάσει ότι οι λέξεις αντιπροσωπεύουν αξίες, συναισθήματα και μιλούν με τυπικές αναληθείς προτάσεις. Αν η αλήθεια του καθενός προσεγγίσει την αλήθεια του άλλου, δεν θα υπάρχουν άδειες καρέκλες. Η ζωή είναι ένας μεγάλος ποταμός και κυλάει αυτόνομα με δύναμη, εμείς της δίνουμε τα χρώματα της φάρσας ή της τραγωδίας».

«Ο κόσμος δεν παίζει σε ρομάντζο»

«Αυτό που αναζητούμε στους άλλους είναι η αλήθεια», συμπληρώνει ο κ. Λούρας. «Να αγωνιάς, να μοιράζεσαι τη ζωή μαζί τους. Στο θέατρο έχεις τη δυνατότητα να αγαπήσεις ανθρώπους, να τους κάνεις οικογένειά σου. Ο κόσμος δεν παίζει σε ρομάντζο, έχει να αντιμετωπίσει σκληρές πραγματικότητες, έχει ανάγκη να νιώσει κάτι αληθινό».

*Παραστάσεις

Τετάρτη 31 Ιανουαρίου

Παρασκευή 2 & Σάββατο 3 Φεβρουαρίου, Δευτέρα 5 & 12 Φεβρουαρίου και Τετάρτες 7, 14, 21, 28 Φεβρουαρίου

Ώρα Παραστάσεων: 8.30 μ.μ.

ΘΕΑΤΡΟ ΔΕΝΤΡΟ

[Ενότητος 44, Παλλουριώτισσα, Τ.Κ. 1041, Ενορία Παναγίας, Λευκωσία]

Κρατήσεις: 99 52 08 35 - 99 38 46 06

Συνέντευξη στη Θεοδώρα Χρυσοστόμου / Φωτογραφίες: Ελένη Παπαδοπούλου