Επιστρέφει στην Κύπρο και θα παρουσιαστεί τη Δευτέρα σε ειδική τελετή στο Μέγαρο της Αρχιεπισκοπής το σπάραγμα ψηφιδωτού του Αποστόλου Ανδρέα, το οποίο αφαιρέθηκε βίαια από το ναό της Παναγίας της Κανακαριάς μετά την τουρκική εισβολή του 1974.

Το ψηφιδωτό εντοπίστηκε το 2014 στην κατοχή συλλέκτη έργων τέχνης από την ιστορικό τέχνης Μαρία Παφίτη. Ύστερα από έντονες διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο -εις γνώση της Εκκλησίας της Κύπρου (ως νόμιμου κατόχου του ψηφιδωτού), αλλά όχι της Αστυνομίας της Κύπρου ή της Ιντερπόλ ή του τμήματος Αρχαιοτήτων- το ψηφιδωτό βρίσκεται ξανά στα χέρια της Εκκλησίας.

Το εν λόγω ψηφιδωτό, μαζί με άλλα, αφαιρέθηκε από τον ναό Παναγίας της Κανακαριάς στην κατεχόμενη σήμερα Λυθράγκωμη. Την κλοπή διοργάνωσε ο γνωστός αρχαιοκάπηλος Αϊντίν Ντικμέν.



Το συγκεκριμένο ψηφιδωτό χρονολογείται μεταξύ των ετών 525-550 μ.Χ. και ανήκει στην αψίδα του ιερού βήματος του ναού της Παναγία Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Πρόκειται για υψίστης σημασίας βυζαντινό έργο η αξία του οποίου εκτιμάται πέραν του 1 εκατ. ευρώ. 

Το ιστορικό

Η Μαρία Παφίτη, ιστορικός τέχνης η οποία συνεργάζεται με συλλέκτες και οίκους δημοπρασιών στο εξωτερικό, εντόπισε για πρώτη φορά το ψηφιδωτό ανάμεσα σε μια μεγάλη συλλογή έργων και αντικειμένων εκκλησιαστικής τέχνης που της παρέδωσε ένας συλλέκτης το 2014 για να του ετοιμάσει μια σχετική με τα αντικείμενα έκθεση. Ο συγκεκριμένος συλλέκτης είχε στην κατοχή του το σύνολο αυτών των έργων από το 2010, οπότε τα είχε με τη σειρά του αγοράσει από άλλη συλλέκτρια, τα στοιχεία της οποίας κατέχει η Εκκλησία της Κύπρου.

Όπως εξιστόρησε η ίδια η κ. Παφίτη στον «Π», αμέσως ενημέρωσε τον πελάτη της για το ψηφιδωτό του Αποστόλου Ανδρέα, το οποίο ως προϊόν αρχαιοκαπηλίας δεν μπορούσε να το έχει στην κατοχή του. Παράλληλα, η κ. Παφίτη ενημέρωσε για τον εντοπισμό του ψηφιδωτού τον ίδιο τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο Β’.

Ύστερα από μακρόχρονες διαπραγματεύσεις, στη διάρκεια των οποίων ο συλλέκτης αντιλήφθηκε μεν τη μεγάλη αξία του ψηφιδωτού αλλά και ότι δεν μπορούσε να το κρατήσει, συμφώνησε να το παραδώσει στην Εκκλησία της Κύπρου χωρίς δικαστικές διαμάχες και έναντι συμβολικού ποσού για την κάλυψη εξόδων του.

Επιστροφή έναντι 50 χιλιάδων ευρώ

Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, το ποσό που κατέβαλε η κυπριακή πλευρά στον συλλέκτη ανέρχεται στις 50 χιλιάδες ευρώ.

Το ποσό κάλυψαν οι ιδιώτες επιχειρηματίες δρες Ανδρέας Πίττας, πρόεδρος της φαρμακευτικής εταιρείας Medochemie, και Ρόης Πογιατζής, Κύπριος επιχειρηματίας που εδρεύει στη Νέα Υόρκη. Τη νομική επίβλεψη της διαδικασίας είχε ο δικηγόρος Μιχάλης Κορέλης.

Μέρος της συμφωνίας ήταν, επιπλέον, η μη αποκάλυψη οποιωνδήποτε στοιχείων για την ταυτότητα του συλλέκτη, γι’ αυτό και παραμένει άγνωστο σε ποια χώρα εντοπίστηκε το ψηφιδωτό. Πρόκειται, ωστόσο, μάλλον για την Αγγλία. Στάλθηκε και παραλήφθηκε, πάντως, από τη Μαρία Παφίτη στο Λονδίνο.

Χωρίς Αστυνομία

Όλο αυτό το διάστημα η διαπραγμάτευση για την επιστροφή του ψηφιδωτού έγινε χωρίς τη διαμεσολάβηση της Αστυνομίας της Κύπρου ή της Ιντερπόλ, διακρατικού οργανισμού για τη διεθνή εγκληματικότητα, που χειρίζεται θέματα επαναπατρισμού έργων τέχνης. Έγινε, επίσης, χωρίς να ειδοποιηθεί το τμήμα Αρχαιοτήτων.

Πρόκειται για ιδιότυπη διαδικασία η οποία μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, ακολουθήθηκε με απόφαση του ίδιου του Αρχιεπισκόπου. Αναρωτιέται ωστόσο κανείς κατά πόσον ενδείκνυται να παρακάμπτονται οι δέουσες διαδικασίες σε ένα θέμα υψίστης σημασίας για την Κύπρο και τον επαναπατρισμό αρχαιοτήτων και θρησκευτικών έργων τέχνης.

Τελετή τη Δευτέρα

Την ερχόμενη Δευτέρα, στις 18:00, θα πραγματοποιηθεί τελετή επαναπατρισμού του σπαράγματος του ψηφιδωτού στο Μεγάλο Συνοδικό της Αρχιεπισκοπής. Στο πλαίσιο της τελετής θα τιμηθούν οι Μαρία Παφίτη, Ανδρέας Πίττας και Ρόης Πογιατζής που συνέβαλαν στην επιστροφή του εν λόγω ψηφιδωτού στην Εκκλησία της Κύπρου. Η τελετή θα ολοκληρωθεί με διάλεξη του ομότιμου καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου του Λονδίνου κ. Ρόμπιν Κόρμακ με θέμα «Κλαπέντα και ανευρεθέντα». Ο ίδιος καθηγητής επιβεβαίωσε την αυθεντικότητα του ψηφιδωτού όταν ζητήθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο.