Με δώδεκα χιλιετίες ιστορίας και αδιάλειπτη ανθρώπινη παρουσία στο διάβα των αιώνων, ένας από τους παλαιότερους οικισμούς στον κόσμο, το Χασάνκεϊφ στη νοτιοανατολική Τουρκία, απειλείται με εξαφάνιση από τις Αρχές.

Η τουρκική κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να καταβυθίσει τον οικισμό για να ολοκληρώσει το υδροηλεκτρικό φράγμα του ποταμού Τίγρη, που χρονολογείται από το 1950, όπως αναφέρει η Guardian.

Γύρω από τον χτισμένο στις όχθες του ποταμού οικισμό, βρίσκονται περίπου 6.000 σπήλαια - ασκηταριά και κατάλοιπα χώρων χριστιανικής και μουσουλμανικής λατρείας καθώς και βυζαντινών κάστρων. Οι κάτοικοι του οικισμού έχουν προθεσμία να εκκενώσουν τα σπίτια τους μέχρι τις 8 Οκτωβρίου.

Όλες οι προσπάθειες των κατοίκων, οι εκκλήσεις των ιστορικών και μια προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων απέβησαν άκαρπες. Στις προειδοποιήσεις ακτιβιστών ότι πέραν του ότι πολλοί άνθρωποι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους (υπολογίζονται γύρω στις 80 χιλιάδες), το εγχείρημα θα επιφέρει ισχυρό πλήγμα στο φυσικό περιβάλλον και την βιοποικιλότητα της περιοχής (καθώς απειλούνται πολλά ευάλωτα είδη από το φράγμα), οι Τουρκικές Αρχές κωφεύουν.

«Πρόκειται να καταστραφεί μία ιστορική πόλη», είπε στην New York Times ο Ζεϊνέπ Αχούμπεϊ, καθηγητής αρχιτεκτονικής ιστορίας στην Κωνσταντινούπολη και πολέμιος του έργου. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της NYTimes, η ιστορία του Χασάνκεϊφ είναι μακρά και ξεκινά πριν από 12.000 χρόνια, στη νεολιθική περίοδο, καθώς εκεί υπήρξε ένας από τους πρώτους οργανωμένους ανθρώπινους οικισμούς. Στη συνέχεια πέρασαν από την περιοχή Βυζαντινοί, Ρωμαίοι, Σελτζούκοι και Οθωμανοί. Μεγάλου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος είναι το κάστρο της περιοχής, που έχει θέα το ποτάμι. Αυτό δεν πρόκειται να καταβυθιστεί, αλλά οι επιστήμονες φοβούνται ότι η βάση του από ασβεστόλιθο θα διαβρωθεί και τελικά θα καταρρεύσει.

Φωτογραφία ©Emrah Akyildiz | Shutterstock

Όραμα του Ατατούρκ

Η κατασκευή του φράγματος ήταν ένα όραμα του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος πίστευε ότι με μία σειρά φραγμάτων σε Τίγρη και Ευφράτη, η χώρα θα κάλυπτε τις ενεργειακές της ανάγκες. O έλεγχος των πηγών του Τίγρη και του Ευφράτη, δύο ποταμών που φτάνουν σε Ιράκ και Συρία, είναι ένα θέμα ιδιαίτερα ευαίσθητο στη Μέση Ανατολή, με πολλούς να υποστηρίζουν ότι η διαχείριση των υδάτων από την τουρκική πλευρά οδήγησε σε ελλείψεις στις δύο προαναφερθείσες χώρες και συνέβαλε στην αστάθεια και στους πολέμους.

Καινούργιο Χασάνκεϊφ

Επί δεκαετίες οι κάτοικοι του Χασάνκεϊφ, πολλοί από τους οποίους μιλούν κουρδικά, αραβικά και τουρκικά ζουν χάρη στα κοπάδια αιγοπροβάτων που εκτρέφουν ή την ταπητουργία. Ανέκαθεν, όμως, γνώριζαν ότι κάποια στιγμή θα αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και τη γενέτειρά τους. Για να τους βοηθήσει η τουρκική κυβέρνηση ανοικοδομεί ένα καινούργιο Χασάνκεϊφ, ενώ προχωρά και στην αγορά των παλιών σπιτιών, αν και κανείς δεν γνωρίζει ποτέ τελικά θα γεμίσει το φράγμα.

Ενα ταφικό μνημείο βάρους χιλίων τόνων μετακινήθηκε και τοποθετήθηκε στο «νέο Χασάνκεϊφ». Είναι ένα από τα οκτώ αρχαιολογικά μνημεία που σώζονται από το έργο του φράγματος. Φωτογραφία ©Tessa Fox | The Guardian

«Είναι πολύ μελαγχολικό», επισημαίνει στη ΝΥΤimes ο Τζον Κρόφουτ, ένας Αμερικανός που ζει τα τελευταία χρόνια στο Χασάνκεϊφ και ο οποίος αντιτάχθηκε με όλες του τις δυνάμεις στην κατασκευή του φράγματος. Οπως λέει το κόστος του έργου για τους κατοίκους αλλά και την ιστορική κληρονομιά της περιοχής είναι υπερβολικά υψηλό. «Αυτοί οι άνθρωποι είναι αποκαρδιωμένοι και απελπισμένοι. Αγαπούν την πόλη τους και νιώθουν υπερηφάνεια για την ιστορία του Χασάνκεϊφ. Εδώ βρίσκονται θαμμένοι οι παππούδες και οι προπαππούδες τους», καταλήγει ο Κρόφουτ.

Το «νέο Χασάνκεϊφ» θα χτιστεί σε μια βραχώδη περιοχή που καμία σχέση έχει με την εύφορη γη στον αρχαίο οικισμό.

Το ζήτημα προκάλεσε διεθνή οργή ενώ μια Πρωτοβουλία για τη διάσωση του Χασάνκεϊφ δημιουργήθηκε από την πρώτη στιγμή της έναρξης εργασιών για το φράγμα. Ακτιβιστές με παρέμβασή τους ζητούν από την τουρκική Κυβέρνηση να μην προχωρήσει με την καταβύθιση. Η Τουρκία, ωστόσο, εμφανίζεται ανένδοτη. Οι κάτοικοι ακόμη ελπίζουν: ήδη στις 14 Σεπτεμβρίου 2019 πραγματοποιήθηκε μια διαμαρτυρία με σύνθημα «Δεν είναι αργά για το Χασάνκεϊφ».

ΠΗΓΕΣ: GUARDIAN | NEW YORK TIMES | hasankeyfgirisimi.net

ΑΡΧΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ©Alamy via Guardian