Γράφει η Κωνσταντίνα Ζάνου/Καθηγήτρια Ιταλικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης

Προσπαθώ να αποφασίσω αν αυτές τις μέρες βιώνω τη δυστοπία ή την ουτοπία. Σκεφτείτε τον Βοκκάκιο. Αυτά τα δύο εναλλάσσονται στο Δεκαήμερό του. Μέσα από τη δυστοπία της Φλωρεντινής χολέρας οι ήρωές του δημιουργούν τη δική τους μικρή κοινωνική και σεξουαλική ουτοπία. Είναι βέβαια προνομιούχοι, έχουν σπίτια στην εξοχή και υπηρέτες. Όπως κι εγώ (δεν έχω βέβαια υπηρέτες, αλλά έχω ένα ωραίο σπίτι με κήπο, έχω σκυλί αντί για παιδιά—πολύ σημαντικό σε ώρες αυτοεγκλεισμού—και το βασικότερο, συνεχίζω να πληρώνομαι κανονικά). Και είμαι τυχερή μέσα στην ατυχή αυτή για την ανθρωπότητα συγκυρία διότι έχω σαββατική άδεια για ένα χρόνο (αυτή η μαγική άδεια που δικαιούνται οι καθηγητές πανεπιστημίου για να απέχουν από τη διδασκαλία ούτως ώστε να μπορούν να αφιερωθούν απερίσπαστοι στην έρευνα) και δεν χρειάζεται να βρίσκομαι στη Νέα Υόρκη ή στη Βενετία, όπου κανονικά διδάσκω. Η Κύπρος είναι νομίζω το καλύτερο μέρος για να βρίσκεται κανείς σε περίοδο πανδημίας: είναι νησί (που σημαίνει περιορισμένος και εύκολα ελεγχόμενος χώρος—σκεφτείτε τα λοιμοκαθαρτήρια ή τις φυλακές ή τους τόπους εξορίας: ήταν όλα νησιά), έχει ωραίο καιρό, έχει πολλούς ανοιχτούς χώρους, και δεν έχει μέσα μαζικής μεταφοράς με σαρδελοποιημένα σώματα και βρωμερά χερούλια. Τα οδοφράγματα τα κλείσανε βέβαια, αλλιώς θα έλεγα ότι έχει και ερημικές παραλίες.

Βασικά, η ζωή μου δεν έχει αλλάξει πολύ. Ίσα ίσα, νιώθω ότι το σύμπαν έχει συντονιστεί με τους ρυθμούς μου. Ανήκω στην κατηγορία αυτή των ανθρώπων που η πιο απολαυστική τους κοινωνικότητα είναι να μένουν με τον εαυτό τους, με τα διαβάσματα, τις σκέψεις και τα γραψίματά τους. Στην πολυτάραχη, υπερκινητική, και πολυπληθή ζωή μου, η μεγαλύτερη μου ευχαρίστηση είναι όταν γυρνάω στο σπίτι μου και ξέρω ότι τις επόμενες μέρες δεν θα δω κανέναν και δεν θα ταξιδέψω πουθενά. Άρα μπορείτε να φανταστείτε πόσο ευτυχισμένη με κάνει τώρα αυτή η συγκυρία! Γενικά η ανθρωπότητα δεν μου πολυαρέσει (ίσα ίσα νομίζω είναι το χειρότερο είδος που πέρασε ποτέ από αυτό τον πλανήτη), αλλά κάποιους—αρκετούς—μεμονωμένους ανθρώπους τους αγαπώ. Αυτοί είναι διασκορπισμένοι ανά τον κόσμο, κι έτσι μιλάμε συνήθως στο skype. Επομένως ούτε σε αυτό άλλαξε κάτι: όσο post-physical (μετασωματική;) ήμουν στις σχέσεις μου πριν, άλλο τόσο είμαι και τώρα. Ίσα ίσα, τώρα με παρηγορεί το γεγονός πως τα αγαπημένα μου πρόσωπα δεν έχει σημασία αν βρίσκονται στον παρακάτω δρόμο ή στην άλλη άκρη της γης.

Μου κάνει επομένως πολύ μεγάλη εντύπωση αυτές τις μέρες που ανακαλύπτω πως ο περισσότερος κόσμος δεν ξέρει τι να κάνει με τον εαυτό του. Για παράδειγμα, βαριέται. Ψάχνει πράγματα να γεμίσει το χρόνο του. Η βαρεμάρα εμένα μου είναι άγνωστη ως συναίσθημα. Πώς γίνεται να βαριέσαι; Εδώ δεν με φτάνει ο χρόνος!

Αλλά ταυτόχρονα ζω και σε μια δυστοπία. Γιατί βλέπω τους ανθρώπους να πεθαίνουν μόνοι τους στη Λομβαρδία, γιατί φοβάμαι μην πάθουν κάτι οι γονείς μου, γιατί τρομάζω όταν με πλησιάζει άνθρωπος, γιατί δεν ξέρω πώς θα ‘ναι ο κόσμος όταν θα βγούμε κάποτε απ’ τα σπίτια μας, γιατί τρέμω τον συνδυασμό της επερχόμενης φτώχιας (σκεφτείτε μόνο πόσοι άνθρωποι θα χάσουν τις δουλειές τους) με την άνοδο του φασισμού και τον αυξανόμενο ρατσισμό (δείτε μόνο τι γίνεται στον Έβρο και στη Λέσβο την ώρα αυτή), την προβλεπόμενη διάλυση της Ευρώπης, τις μάζες των νεκρών και των αστέγων στην Αμερική και στην Αγγλία. Αλλά κυρίως φοβάμαι ότι ο φόβος θα μας γίνει συνήθεια. Και τα μέτρα καταστολής θα τα λέμε «ευνομούμενη πολιτεία». Ποιος ξέρει;

Όταν αυτές οι δυστοπικές σκέψεις με κατακλύζουν  ξαναγυρίζω και πάλι στην ιστορία (μέρος του προσωπικού μου ουτοπικού toolkit): οι πανδημίες είναι αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας. Είναι μάλιστα αποτέλεσμα της εξέλιξης του πολιτισμού. Δεν έφεραν μαζί τους μόνο θανάτους, πόλεμους και μέτρα καταστολής, αλλά και την οργάνωση των πόλεων, των κρατών και των δωρεάν συστημάτων υγείας. Οι πανδημίες μας θυμίζουν πως είμαστε κοινωνίες, όσο κι αν επιμένουμε να αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας ως άτομα. Εξαρτόμαστε ο ένας από τον άλλον, και κυρίως οι πλούσιοι δεν είναι ανέγγιχτοι από τους φτωχούς.

Από την άλλη, οι άνθρωποι έζησαν και στο παρελθόν άπειρες φορές—σχεδόν συνέχεια—σε εποχές όπου βλέπουν τον κόσμο τους να γκρεμίζεται και να γεννιέται ένας άλλος, άγνωστος σε αυτούς. Και επιβίωσαν. Δεν ζούμε, επομένως, μια κατάσταση εξαίρεσης, παρόλο που τη βιώνουμε έτσι.

Τέλος, σκέφτομαι πως η ανθρωπότητα χρειαζόταν επιτέλους μια μικρή παύση από την καταστροφική της πορεία. Και λίγη σιωπή.