Γράφει ο Βασίλης Βασιλειάδης, Καλλιτέχνης

Ο Giulio Carlo Argan είχε πει κάποτε πως δεν υπάρχει στην πραγματικότητα τέχνη αλλά σύστημα της τέχνης. Εννοώντας πως η τέχνη δεν πρέπει να θεωρείται ένα απομονωμένο κομμάτι της ανθρώπινης δραστηριότητας αλλά ένας μηχανισμός πλήρως ενσωματωμένος στην κοινωνία. Ακριβώς έτσι πρέπει να προσεγγίζεται και από τους καθ' ύλην αρμόδιους, ολιστικά και έχοντας πάντα κατά νου τη μεγάλη εικόνα. Αυτή η επικρατούσα νοοτροπία που θέλει τους θεσμούς να στηρίζουν εκ περιτροπής άτομα από διάφορους καλλιτεχνικούς χώρους με το πρόσχημα ότι έτσι στηρίζουν τον πολιτισμό δεν λύνει απολύτως κανένα πρόβλημα. Το μόνο που καταφέρνει είναι να αντιμετωπίζει με προχειρότητα τις συνέπειες ενός μεγαλύτερου κοινωνικού προβλήματος και να προσφέρει άλλοθι σε αναποτελεσματικές διαδικασίες ώστε να επαναλαμβάνονται στο διηνεκές.

18app Bonus Cultura

Επαναλειτούργησε πριν από μερικές μέρες στην Ιταλία ένα καινοτόμο πρόγραμμα στήριξης του πολιτισμού με την ονομασία 18app Bonus Cultura (επίδομα πολιτισμού) στο οποίο δικαιούνται να συμμετέχουν όλοι οι δεκαοκτάχρονοι. Με την εγγραφή τους στο πρόγραμμα έχουν άμεσα στη διάθεσή τους 500 ευρώ για να ξοδέψουν εντός ενός χρόνου στον τομέα του πολιτισμού. Μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν σε συναυλίες, κινηματογράφο, θέατρο, χορό, μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, σχολές τεχνών, για αγορά βιβλίων ή για εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας. Ενάμισι εκατ. άτομα έχουν ήδη εγγραφεί μέχρι τώρα και περίπου 730 εκατομμύρια ευρώ δαπανήθηκαν σε προϊόντα και υπηρεσίες πολιτισμού, ενώ 83% από αυτά τα λεφτά ξοδεύτηκαν σε βιβλία. Η επιτυχία του προγράμματος, που οδήγησε πολλές ευρωπαϊκές χώρες να το αντιγράψουν, βασίζεται στο γεγονός ότι επενδύει στους νέους, στην ηλικιακή αφρόκρεμα δηλαδή της κοινωνίας, δημιουργώντας τις κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε να μετατραπούν αυτοί οι νέοι σε μελλοντικούς καταναλωτές πολιτισμού.

«Διεθνής, βραβευμένος και καταξιωμένος»

Είναι πολύ σημαντικό η κρατική ενίσχυση να διοχετεύεται με τη μορφή κινήτρων στην αρχή της κοινωνικής αλυσίδας και όσο πιο μακριά γίνεται από το τελικό έργο τέχνης. Μόνο έτσι συμβάλλει αποτελεσματικά στη διατήρηση της φυσικής ροπής της κοινωνίας προς τον πολιτισμό. Το ζητούμενο είναι να διασφαλίζουμε ότι η τέχνη και οι πολίτες θα εξακολουθήσουν να συναντιούνται και όχι αν θα δώσουμε ένα επίδομα ή μια χορηγία σε κάποιους καλλιτέχνες. Δεν έχει κανένα νόημα να επιχορηγούνται εκθέσεις καλλιτεχνών με δεκάδες χιλιάδες ευρώ χωρίς να απασχολεί κανέναν από τους υπεύθυνους ποιοι και πόσοι άνθρωποι θα τις επισκεφτούν. Πρόκειται για μία εκ του αποτελέσματος αποτυχημένη μέθοδο που όμως επαναλαμβάνεται με συνέπεια κάθε χρόνο στο όνομα πάντα της στήριξης του πολιτισμού. Το επαρχιώτικο τρίπτυχο «Διεθνής, βραβευμένος και καταξιωμένος» δεν δικαιολογεί τα ποσά που δαπανώνται, ούτε το αφήγημα της «υψηλής τέχνης για λίγους» δικαιολογεί τη φτωχή προσέλευση του κοινού. Θεσμοί, ευνοούμενοι καλλιτέχνες και μια παρέα φιλότεχνοι, απλώς ολοκληρώνονται μέσα από διαδικασίες αυτοεπιβεβαίωσης και αδιαφορούν πλήρως για την απαξίωση της μεγάλης μερίδας των πολιτών προς τις τέχνες.

Επιχορηγημένα εισιτήρια

Η έκτακτη λύση του επιχορηγημένου εισιτηρίου για στήριξη του κινηματογράφου και του θεάτρου, εν μέσω πανδημίας, είχε πολύ θετικά αποτελέσματα σε όσες χώρες εφαρμόστηκε. Ειδικότερα εκεί που το ποσοστό της επιχορήγησης συνδέθηκε και με τα εισοδηματικά κριτήρια της κάθε οικογένειας. Οι αίθουσες γέμισαν ξανά κόσμο και οι επαγγελματίες του χώρου επωφελήθηκαν διπλά αφού εκτός από το άμεσο οικονομικό κέρδος μιας μεγάλης ομάδας ανθρώπων που εργοδοτούνται σ’ αυτόν τον τομέα, έγινε και μια ουσιαστική επένδυση στη διατήρηση της σχέσης του κόσμου με τις παραστατικές τέχνες. Μια επιπόλαια και εντελώς ανώφελη παραλλαγή αυτού του μέτρου θα ήταν να δώσουμε 1.000 ευρώ σε κάθε σκηνοθέτη ή 500 ευρώ για κάθε θεατρική παράσταση.

Κατοχύρωση καλλιτέχνη

Ακόμη και το επίμαχο νομοσχέδιο για την κατοχύρωση του επαγγέλματος του καλλιτέχνη βρίσκεται δυστυχώς εγκλωβισμένο σε αυτές τις στρεβλωμένες αντιλήψεις. Μετατρέπεται σε έναν λαβύρινθο πολύπλοκων κριτηρίων με σκοπό να εντοπίζει άτομα - καλλιτέχνες ενώ το μοναδικό πράγμα που θα έπρεπε να εντοπίζει (και να κατοχυρώνει) θα ήταν την καλλιτεχνική δημιουργία από όπου και αν αυτή προέρχεται.

Φωτογραφία: Ένας από τους 6 μαυροπίνακες που ο Joseph Beuys άφησε στο Palazzo della Penna στην Perugia μετά τη γνωστή συνάντηση με τον Alberto Burri στις 3 Απριλίου 1980. Στον συγκεκριμένο πίνακα συνοψίζεται όλη η θεωρία του για την κοινωνική διάσταση της τέχνης. Ζώα, φυτά και άνθρωποι, ως ένα ενιαίο σύστημα, επιδίδονται σε έναν αιώνιο συμπαντικό διάλογο ενώ ένας λαγός τους αγκαλιάζει από ψηλά. Η τέχνη είναι ο μοναδικός μοχλός που έχει τη δύναμη να ανυψώσει τη σύγχρονη κοινωνία που παρουσιάζεται ως κύβος στα δεξιά.