Διακοσμημένα εφυαλωμένα τούβλα ηλικίας σχεδόν 3.000 ετών εκτίθενται στο Εθνικό Μουσείο του Ιράν, ύστερα από έρευνες που κράτησαν τέσσερις δεκαετίες και συχνά διακόπτονταν λόγω του πολέμου ή περίπλοκων νομικών μαχών. Τα εκθέματα αυτά μαζί με λιοντάρια και φτερωτές αγελάδες με ανθρώπινα κεφάλια, άλογα και ταύρους, γονατιστούς άνδρες και γυναίκες και άλλες μυθολογικές φιγούρες θεωρούνται έργα ενός πολιτισμού που έζησε στο βορειοδυτικό Ιράν την πρώτη χιλιετία π.Χ.

Τα 51 τετράγωνα τούβλα είναι βαμμένα με γυαλιστερό επίχρισμα σε μαύρο, καφέ, γαλάζιο, κίτρινο ή λευκό φόντο. Ο επικεφαλής του μουσείου Γιουσέφ Χασανζαντέχ δήλωσε ότι ο εντοπισμός και ο επαναπατρισμός τους είναι μια σειρά από απίστευτες περιπέτειες.

Είναι επίσης, σύμφωνα με τον ίδιο, το τελευταίο παράδειγμα χωρών της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής που ανακτούν κλεμμένες αρχαιότητες που έχουν καταλήξει σε δυτικές χώρες.

Σύμφωνα με τον  Χασανζαντέχ η ιστορία ξεκίνησε μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 όταν ένας αγρότης, ο Μίζρα Αλί ανακάλυψε βαμμένα κεραμικά τούβλα ενώ καλλιεργούσε το χωράφι του. Είχαν χρησιμοποιηθεί για να διακοσμήσουν έναν ναό κοντά στο χωριό του στην επαρχία του Δυτικού Αζερμπαϊτζάν.

«Οι άνθρωποι λεηλατούσαν και πουλούσαν τζάμια καιι τούβλα, εκμεταλλευόμενοι την απουσία κυβερνητικού ελέγχου», είπε ο Χασανζαντέχ, ο οποίος διοργάνωσε την έκθεση στο μουσείο.

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1985, κατά τη διάρκεια του πολέμου με το Ιράκ, οι ιρανικές αρχές έστειλαν μια ομάδα αρχαιολόγων, που προστατεύονταν από στρατιώτες, στο χωριό. Άρχισαν να σκάβουν και κατάφεραν να επαναπατρίσουν μερικά τούβλα.

Οι λαθρέμποροι είχαν ήδη στείλει μερικά από αυτά στο εξωτερικό, όπου ένας αριθμός είναι σε ιδιωτικές συλλογές και μουσεία.

Η ιστορία πήρε νέα τροπή όταν το Βρετανικό Μουσείο έμαθε ότι μια ιρανική οικογένεια είχε προσφερθεί να πουλήσει ένα σετ υαλωμένων τούβλων στο Chiasso, στα ιταλο-ελβετικά σύνορα. Το 1991, το μουσείο έστειλε τον επιμελητή του Τζον Κέρτις να αγοράσει τη συλλογή.

Όμως ο Κέρτις συνειδητοποίησε ότι τα τούβλα προέρχονταν από την τοποθεσία του Δυτικού Αζερμπαϊτζάν «και συμβούλεψε το Βρετανικό Μουσείο και άλλα ευρωπαϊκά μουσεία να μην τα αγοράσουν, επειδή είναι μια μοναδική συλλογή που δεν πρέπει να διασπαστεί και πρέπει να επιστραφεί στη χώρα προέλευσής της», είπε ο Χασανζαντέχ.

Το 2008, η ελβετική αστυνομία κατέσχεσε τα αντικείμενα. Η υπόθεση πήγε στο δικαστήριο. Ο Γάλλος αρχαιολόγος Ρεμί Μπουσαρλά ο οποίος ηγήθηκε των ανασκαφών στο Ιράν, επιβεβαίωσε την "ταυτότητα" της συλλογής, σύμφωνα με ανακοίνωση του μουσείου.

Οι νομικές διαδικασίες διήρκεσαν για περισσότερο από μια δεκαετία, με μήνυση που κατατέθηκε από το Εθνικό Μουσείο το 2015 και πιέσεις από Ιρανούς διπλωμάτες.

«Επιτέλους, στις 20 Δεκεμβρίου 2020, η συλλογή επέστρεψε σε εμάς», δήλωσε ο Τζεμπράλ Νοκαντέχ , επιμελητής του Εθνικού Μουσείου.

Η έκθεση θα διαρκέσει ως την ερχόμενη Τρίτη.

(ΚΥΠΕ-Γαλλικό Πρακτορείο/ΚΧΡ/ΗΦ)