Η έκθεση «Αδελφότητα: Ρέουσες φωνές, ενοποιημένες ενέργειες» που εγκαινιάζεται στις 16 Απριλίου στον χώρο koraï στη Λευκωσία αποτελείται από έργα Ελληνίδων και Κύπριων γυναικών (και προσδιορισμένων ως γυναικών καλλιτεχνών) που διαμορφώνουν τις πρακτικές τους μέσα από μια διασταύρωση τεχνοεπιστημονικής αισθητικότητας όπου προκύπτουν νέες, συναισθηματικές έννοιες και μεθοδολογίες. Οι καλλιτέχνιδες της «Αδελφότητας» προέρχονται από διαφορετικές γενιές και περιβάλλοντα. Επεκτείνοντας με μια γκάμα από διαφορετικά Μέσα, ξεπερνώντας τα όρια της οθόνης η έκθεση περιλαμβάνει βίντεο, ζωγραφική, γλυπτική, σχέδιο, ήχο, αρχιτεκτονική, δοκίμια κ.λπ., διαφωτίζοντας το πιο πλουραλιστικό μοντέλο επικοινωνίας αλλά και τον ευρύτερο ρόλο του καλλιτέχνη σήμερα. Μιλήσαμε με τον επιμελητή της έκθεσης Άγγελο Πλέσσα, ο οποίος επιμελήθηκε την 1η έκδοση της έκθεσης που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 2020. 

Ο Άγγελος Πλέσσας. Φωτογραφία Λήδα Μάχα

Πώς προέκυψε η 2η έκδοση της έκθεσης και πώς διαφέρει από την 1η;

Η 2η έκδοση της Αδελφότητας προέκυψε ύστερα από πρόσκληση του συνιδρυτή του χώρου koraï και καλλιτέχνη Ανδρέα Μαλλούρη. Ο Ανδρέας όταν επισκέφθηκε την 1η έκδοση της έκθεσης στην Αθήνα στον χώρο Haus N, μου πρότεινε ότι θα ήταν πολύ σημαντικό να γίνει η έκθεση και στην Κύπρο. Μετά από αναβολές λόγω της πανδημίας είμαι ενθουσιασμένος που η έκθεση θα πραγματοποιηθεί τελικά στη Λευκωσία, που πάντα μου αρέσει να επισκέπτομαι. Σε αυτήν τη μορφή της η έκθεση επικεντρώνεται στο έργο αξιόλογων Ελληνίδων και Κύπριων γυναικών ενώ η 1η είχε συμπεριλάβει και ξένες. Μου άρεσε η ιδέα να γίνει στην Κύπρο κάτι πιο αδελφικό και συμπυκνωμένο και να τη δούμε σαν μια εκδοχή μιας νέας εγγύτητας και «συγγένειας» μεταξύ αυτών των καλλιτεχνών με το συγκεκριμένο θέμα της επιμέλειάς μου. Δεν ήθελα σε καμία περίπτωση να εστιάσουμε σε κοινοτυπίες όπως ελληνικότητα ή διάφορα κατάλοιπα που η κοινή μας ιστορία μας έχει επικοινωνήσει γενιές ως τώρα που δυστυχώς αυτό το διάστημα βλέπουμε τέτοιες εκθέσεις να «παίζουν» θεματικά πολύ στην Ελλάδα λόγω της επετείου του 1821. Ένα άλλο επίπεδο αδελφότητας δημιουργείται επίσης και στη συνεργασία μου με τον χώρο koraï όπως και με άλλους ανεξάρτητους χώρους που διαχειρίζονται καλλιτέχνες γενικά. Στην Αθήνα υπάρχει μεγάλη δυναμική σε αυτού του είδους τους χώρους γιατί οι κρατικοί φορείς στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ουσιαστικά.

 Polaroids, Πάολα Ρεβενιώτη– εικόνα από την έκθεση στο Haus N

Πώς επιλέξατε τις συμμετέχουσες καλλιτέχνιδες και ποια είναι γενικά η επιμελητική σας προσέγγιση;

Σε αυτήν την έκθεση ήθελα να δω το έργο ίσως νεαρότερων καλλιτέχνιδων ενώ στην 1η έκθεση συμμετείχαν περισσότερο μεγαλύτερες σε ηλικία. Οι νεότερες έχουν μια πιο άμεση σχέση με την τεχνολογία, το διαδίκτυο, τον ψηφιακό κόσμο και τις νέες μορφές επικοινωνίας καθώς και μια άλλη αίσθηση της πραγματικότητας (σχέση υλικού και άυλου). Παρ' όλα αυτά, θέτω τo πρωταρχικό ερώτημα, αν υπάρχει ακόμη μία αμφίρροπη σχέση μεταξύ της γυναίκας και της σχέσης της με την τεχνολογία. Πώς για παράδειγμα ένα ανδροκρατούμενο Μέσο μπορεί να γίνει υλικό για τις γυναίκες, ορμώμενο προς μια νέα ισότητα. Μετά ένα άλλο ερώτημα που νομίζω είναι πιο εμφανές σε αυτήν την έκθεση είναι αν υπάρχει τελικά μια cyber-φεμινιστική αισθητική. Η «Αδελφότητα» είναι ένας κύκλος εκθέσεων, σαν πρωτόκολλο, έρχεται στην Κύπρο, μετά θα πάει κάπου αλλού. Είναι μέρος μιας συνεχόμενης έρευνας που συνεχίζεται σε κάθε χώρα που θα πάει με τις τοπικές εικαστικές καλλιτέχνιδες, και όχι μόνο. Σε αυτήν την έκθεση συμμετέχουν μία αρχιτέκτονας/συγγραφέας και ακόμα μία συγγραφέας. Ίσως συναντηθώ με μια γυναίκα εικαστικό που να ασχολείται παράλληλα με την εφεύρεση για παράδειγμα. Οτιδήποτε συμβαίνει στις παρυφές αυτών των πραγμάτων και έχει γίνει με μια γυναικεία ας το πούμε αισθητική, που μπορεί να είναι και μια διεμφυλική όπως σε αυτήν την έκθεση η Πάολα Ρεβενιώτη που πριν το διαδίκτυο τραβούσε φωτογραφίες των εραστών της γυμνών ή ημίγυμνων με τον τρόπο τώρα που θα βλέπαμε μια έφηβη ή queer να κάνει στο Ίνσταγκραμ με την ίδια ευκολία. Η Πάολα ήταν μια ηρωίδα προ ιντερνετική, θεωρώ τρομερά σημαντική τη συμμετοχή της. Είναι ενδιαφέρουσα η προσέγγιση της τεχνολογίας από τις εικαστικούς διαφορετικών γενεών, για παράδειγμα η Μαρία Σπίβακ έχει δημιουργήσει ένα ηχητικό ρεμίξ με σύγχρονα Μέσα που έχει ενδιαφέρον σε αντιδιαστολή με παλαιότερα ρεμίξ της Λένας Πλάτωνος με τα πρώτα εργαλεία λογισμικού της δεκαετίας του '80.

Γιατί ονομαστήκατε Αδελφότητα, ποια είναι αυτά που σας ενώνουν ή επιχειρείτε να σας ενώσουν; 

Γενικά χρησιμοποιώ τη λέξη αυτή στη δουλειά μου όπως στις ετήσιες καλλιτεχνικές συναντήσεις που έκανα πριν κάποια χρόνια με τον τίτλο «Αιώνια Ιντερνετική Αδελφότητα». Η Αδελφότητα είναι πιο δυνατή, ευθεία και παιχνιδιάρικη λέξη από αυτές για παράδειγμα της «συσπείρωσης» και «συμμαχίας» και, εμμέσως, τελικά δείχνει μια έννοια ενός ηρωικά κοινού αγώνα… όλο αυτό πάντα με γοήτευε. Στην παρούσα περίπτωση μάς ενώνει η ιδέα μιας ήπιας αντίστασης - και άσχετα με το φύλο του καθενός, ενάντια στον λεγόμενο Τεχνολογικό Πατριαρχισμό. Παρ' όλη την πρόσβασή μας στους υποτιθέμενους χειραφετημένους και εκδημοκρατισμένους αλγόριθμους του διαδικτύου και της τεχνολογίας βλέπουμε αυτούς να εκτελούν ένα νέο είδος πατριαρχίας τρομερά ιεραρχικό και δομημένο με στοιχεία αρκετά «εθνικιστικά» και macho που έχουν αντιγράψει από τον συμβατικό offline κόσμο.

  Όλγα Μιλιαρέση-Φωκά, FOREVER YOUNG, neon sign, 2020 – εικόνα από την πρόσοψη P.E.T Projects

Ποιες είναι οι διαφορετικές θέσεις των γυναικών για την «ταυτότητα», την ελευθερία του λόγου; Μιλήστε μας περισσότερο γι' αυτό… 

Να μιλήσω εκ μέρους των γυναικών είναι λίγο ριψοκίνδυνο αλλά σαν παρατηρητής οι γυναίκες έχουν άλλες σχέσεις με την εικόνα τους, την όψη τους από ό,τι οι άνδρες. Αλλά υπάρχει και το παράδοξο ερώτημα που θέτω στην έκθεση αν ο ρόλος του φύλου στο διαδίκτυο επί του παρόντος «ουδετεροποιείται» και τελικά η προσοχή επικεντρώνεται στους ολοένα ασαφείς ρόλους των ταυτόχρονα δημιουργών και χρηστών της πληροφορίας φέρνοντας και το θέμα της ελευθερίας τους λόγου. Πιστεύω οι έννοιες «ταυτότητα» και η «ελευθερία του λόγου» στο διαδίκτυο δεν είναι έννοιες στατικές, ανά πάσα στιγμή ανατρέπονται και διατομούνται - υπάρχει ο ολοένα διαδεδομένος όρος στα αγγλικά intersectionality = διατομή δηλαδή, o τρόπος με τον οποίο οι ταυτότητες (όπως φυλής, φύλου, κοινωνικής τάξης) οργανώνονται και προσδιορίζονται μέσω των θέσεων ισχύος των νέων τεχνολογιών.

Η σημερινή συμπυκνωμένη κουλτούρα εικόνων μέσω της δουλειάς σας πιστεύετε ότι αποδομείται ολοκληρωτικά ή δημιουργείται κάτι καινούργιο;

Έχουμε τόσες πολλές πληροφορίες από παντού, οπότε υπάρχει μια μεγάλη διασταύρωση ιδεών και αισθητικής και αυτό είναι πολύ σημαντικό για εμάς τους καλλιτέχνες γιατί μπορούμε να ερμηνεύσουμε διαφορετικά τον κόσμο από αυτόν που μας περιβάλλει τώρα. Εννοείται ότι δημιουργείται κάτι καινούργιο και γι' αυτό θεωρώ ότι ζούμε σε μια πολύ ενδιαφέρουσα εποχή. Καθώς επαναπροσδιορίζεται συνεχώς η σχέση μας με το διαδίκτυο και την τεχνολογία, διερευνούμε νέους τρόπους και κώδικες επικοινωνίας και νομίζω ότι δημιουργείται μια άλλη, ανθρώπινη νοοτροπία και συμπεριφορά, ίσως ένα άλλο φύλο, ίσως ένα άλλο ον.

Δέσποινα Χαριτωνίδη, Still in time, 2021, glazed ceramic

Αυτή η υπερδιείσδυση της τεχνολογίας στη ζωή μας στην οποία αναφέρεστε πώς επηρέασε τον τρόπο που προσλαμβάνεται η τέχνη από το κοινό, κατά τη γνώμη σας;

Εκτός του γεγονότος ότι το εμπόριο της τέχνης έχει «φουσκώσει» μέσω διαδικτύου και μέσα στην πανδημία ακούω οι διαδικτυακές εκθέσεις πάνε πολύ καλά. Τώρα πρόσφατα βλέπουμε την παρουσία των NFT, των λεγόμενων Non-Fungible Tοkens, που σας εξηγώ εν συντομία είναι μια μονάδα που μπορεί να αντιπροσωπεύει ένα ψηφιακό αντικείμενο και το κάνει μοναδικό και εξαγοράσιμο αφού το αγοράζεις με το κρυπτονόμισμα Ethereum. Τις τελευταίες εβδομάδες έχει πραγματικά απογειωθεί η κατάσταση με τα κατεξοχήν ψηφιακά έργα που πωλούνται σε αρκετά υψηλές τιμές. Ασχολούμαι στη δουλειά μου με έργα στο διαδίκτυο από το 2000 και τέτοιο πράγμα δεν έχω ξαναδεί και τώρα με την πανδημία βλέπω ότι ξεκινάει μια νέα εποχή για την ψηφιακή τέχνη, πράγμα που θα οδηγήσει σε μια αλλαγή προς όλες τις διακλαδώσεις της σύγχρονης τέχνης, είτε αυτό είναι δημιουργία, είτε επιμέλεια, είτε συλλογή. Λόγω της υπερδιείσδυσης της τεχνολογίας στη ζωή μας το zeitgeist είναι πιο παγκοσμιοποιημένο από ποτέ.

 Cyaniris (Κυανίρις) - Λένα Πλάτωνος και Μαργαρίτα Οβαδία– εικόνα από την έκθεση στο Haus N

Ίρις Τουλιάτου, TO LAURIE, Unread email inbox, newsletter subscriptions, endless thread of thoughts, count and sound of incoming emails. 2018 - 2021

Στην έκθεση συμμετέχουν οι Ραΐσσα Αγγελή, Λυδία Αντωνίου, Αμαλία Βεκρή, Δέσποινα Δαμασκού, Eύη Καλογηροπούλου, Ευαγγελία Λεδάκη, Όλγα Μηλιαρέση-Φωκά, Ελένη Μπαγάκη, Μαρίνα Ξενοφώντος, Εύα Παπαμαργαρίτη, Λένα Πλάτωνος, Μαργαρίτα Οβαδία, Πάολα Ρεβενιώτη, Βαλίνια Σβορώνου, Μαρία Σπίβακ, Chrysanne Σταθακος, Σοφία Στέβη, Ίρις Τουλιάτου, Μαρία Τουμάζου, Δέσποινα Χαριτωνίδη.

+Korai Project Space, οδός Κοραή 6-8, 1016, Λευκωσία | Εγκαίνια: Παρασκευή 16 Απριλίου, από τις 4 μ.μ. μέχρι τις 9 μ.μ. | Διάρκεια έκθεσης: 16.04.2021-28.05.2021 | Ώρες λειτουργίας: Τετάρτη 4 μ.μ.-7 μ.μ. και Σάββατο 10 π.μ.-12 μ. καθώς και με ραντεβού.

ΕΙΚΟΝΑ : Μαρίνα Ξενοφώντος, Twice upon a while, 3d animation single channel video projection, 3:14 min, 2018. φωτογραφία από την Katarina Juricic εικόνα από το Rijksakademie Open studios 2018