Ο Άτλας της Μεσογειακής Ρευστότητας είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα διαδραστικών χαρτών, σχετικά με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στα προβλήματα νερού σε όλη τη Μεσόγειο, με τη συμμετοχή του Ισραήλ, της Ελλάδας, της Κροατίας, της Ιταλίας, της Αιγύπτου, της Τουρκίας και της Κύπρου, του οποίου ηγείται το Ινστιτούτο Γκαίτε του Τελ Αβίβ.

Η πλατφόρμα προσφέρει μια συνεχιζόμενη συλλογή χαρτών, αφιερωμένη σε διάφορα ερωτήματα σχετικά με τη ρευστότητα της Μεσογείου: Χρήση νερού, άνθρωποι και πολιτισμός γύρω από τις πηγές νερού, ιστορικά γεγονότα καταστροφών και ζημιών στη θάλασσα, μελλοντικές εικασίες σχετικά με την αλλαγή των θαλασσών ή την έλλειψη πόσιμου νερού κ.ο.κ. - όχι μόνο για τις παράκτιες περιοχές, αλλά για ολόκληρη τη γεωγραφική περιοχή των γειτονικών χωρών, συμπεριλαμβανομένων των εσωτερικών περιοχών.

Η χαρτογράφηση δεν είναι μια ουδέτερη πρακτική, αποκαλύπτει την ατζέντα αυτών που δημιούργησαν τον χάρτη, που συνήθως βρίσκονται στην εξουσία. Η ιδέα πίσω από αυτόν τον άτλαντα είναι να φέρει όσο το δυνατόν περισσότερες φωνές, προοπτικές, αφηγήσεις και φορείς των ανθρώπων που ζουν γύρω από τη Μεσόγειο. Ακολουθώντας τα υδάτινα ρεύματα, ο άτλαντας αποκαλύπτει συγκρούσεις και συνεργασίες στην περιοχή -η γεωγραφία του νερού- που διασχίζει εθνικά σύνορα, κοινότητες και πολιτισμούς, φέρνει στην επιφάνεια όλες τις προκλήσεις αλλά και τις δυνατότητες της περιοχής μας.

Και αν η πράξη της χαρτογράφησης είναι μια πολιτική πράξη που δημιουργεί την πραγματικότητα, αυτός ο άτλας προσφέρει έναν εναλλακτικό τρόπο «ανάγνωσης», ή καλύτερα, διαβίωσης στην περιοχή. Μέσα από μια πιθανολογική χαρτογράφηση του μέλλοντος, διαμορφώνεται ένας φανταστικός ορίζοντας.

Το έργο αποτελεί μια συλλογική προσπάθεια του Ινστιτούτου Γκαίτε και του Κέντρου Ψηφιακής Τέχνης CDA Holon στο Τελ Αβίβ για τη δημιουργία νέων τρόπων μάθησης, σκέψης και κατανόησης διαφορετικών ζητημάτων και προοπτικών σχετικά με το νερό στη Μεσόγειο και γύρω από αυτήν. Σύμφωνα με μελέτη που παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 2019 από την Ένωση για τη Μεσόγειο (UfM), η κλιματική αλλαγή απειλεί τη Μεσόγειο όσο καμία άλλη περιοχή στη γη. Ένα από τα πιο πιεστικά ζητήματα είναι η αναμενόμενη έλλειψη νερού σε πολλές περιοχές αφενός και ο αυξανόμενος κίνδυνος πλημμυρών σε ορισμένες περιοχές αφετέρου. Τα δεδομένα, η γνώση και η διασυνοριακή συνεργασία είναι τα κύρια κλειδιά για την κατανόηση της σημασίας του ζητήματος και αποτελούν το πρώτο βήμα για μια κοινωνική και πολιτική δράση.

Η κυπριακή συμμετοχή στο πρότζεκτ με τίτλο «Take Us to the Water» είναι ένας ψηφιακός διαδραστικός χάρτης με έργα του Στέλιου Καλλινίκου και της Κοραλίας Στεργίδη σε επιμέλεια του Ευαγόρα Βανέζη και σχεδιάστηκε από τον Δημήτρη Σιαμμά. Τα αποτελέσματα του πρότζεκτ και η έρευνα γύρω από αυτό φιλοξενείται στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ινστιτούτου Γκαίτε Κύπρου από τις 22 Απριλίου μέχρι τις 6 Μαΐου 2023.

«Το Ινστιτούτο Γκαίτε μου ζήτησε να συνεργαστούμε για αυτό το πρότζεκτ για την κυπριακή συμμετοχή. Σκέφτηκα την ιδέα του χάρτη και την ιδέα της ρευστότητας και πώς μπορούμε να μιλήσουμε για την Κύπρο. Η θεωρητική μου προσέγγιση είναι ότι υπάρχει το νερό και οι διελεύσεις του, δηλαδή μπορούμε να κοιτάξουμε την ακτογραμμή, τους ποταμούς, τα φράγματα, γενικά την υποδομή και επίσης μπορούμε να δούμε προσωπικές ιστορίες και επιστημονικές προσεγγίσεις προς το θέμα της ρευστότητας, λόγω του ότι είμαστε και εμείς σώματα νερού (liquid bodies). Κάλεσα τον Στέλιο Καλλινίκου και την Κοραλλία Στεργίδη γιατί είναι δύο καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν ενσώματες εμπειρίες για να δημιουργήσουν τα έργα τους. Το σώμα παίζει βασικό ρόλο στο πώς δημιουργούν. Ο Σ. Καλλινίκου έχει μεγάλο αρχείο καταγραφής όλων αυτών των διελεύσεων του νερού, υδραγωγείων, πλοίων και άλλων και η Κ. Στεργίδη είχε δημιουργήσει ένα πρότζεκτ όπου μιλά για τον θείο της ο οποίος είναι τώρα παράλυτος. Κατάγεται από την Καρπασία και τώρα ζει στον Ακάμα. Άρα θέτει αυτό το θέμα του τι συμβαίνει με αυτή τη ρευστότητα όταν μιλούμε για σώματα που δεν μπορούν να κινούνται. Κάτι που μεταφορικά μπορεί να συσχετιστεί με το ότι στην Κύπρο έχουμε αυτή τη γραμμή διαχωρισμού την οποία εμείς θέλαμε να αναιρέσουμε με κάποιο τρόπο. Είναι ένας τρόπος να δεις αυτά τα θέματα με έναν όχι τόσο εμφανή τρόπο ή που να παίρνει συγκεκριμένη στάση και θέση αλλά με ένα πιο υποκειμενικό τρόπο που έρχεται και συναντά τον έξω κόσμο» εξηγεί ο Ευαγόρας Βανέζης.

«Μετά από διάλογο με την ομάδα του Γκαίτε διαπιστώσαμε ότι θα ήταν καλά να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα μέσα από την οποία μπορεί να ενταχθεί και άλλη έρευνα με σκοπό να ενθαρρύνει επίσης συζητήσεις και με αυτό τον τρόπο δημιουργήσαμε το δωμάτιο στο Γκαίτε. Το δωμάτιο έρευνας όπως το ονομάσαμε το οποίο παρουσιάζει αυτές τις διαφορετικές έρευνες όπως επίσης και εκδόσεις που μας ενέπνευσαν στην πορεία δημιουργίας του πρότζεκτ. Είδη ξεκινήσαμε να προσθέτουμε υλικό.

Ο χάρτης ολοκληρώθηκε σε έναν χρόνο μετά από σειρά συζητήσεων και για όσον αφορά την αισθητική του. Θέλαμε να εντάξουμε διαφορετικά μέσα. Υπάρχει η φωτογραφία, το βίντεο, υπάρχει η ποίηση σε μορφή απαγγελίας που μπορείς να ακούσεις. Βασικό μέρος του είναι η διαστρωμάτωση, όπου μπορείς ταυτόχρονα να διαβάζεις κείμενο, να ακούσεις το ποίημα και να βλέπεις τις φωτογραφίες έτσι ο καθένας είναι ελεύθερος να κάνει τις δικές του συνδέσεις. Ένα από τα βίντεο επικεντρώνεται σε μια ανάμνηση του θείου για ένα νησάκι που εμφανίζεται και χάνεται ανάλογα με την παλίρροια και δεν υπάρχει σε ψηφιακούς χάρτες, έτσι έπρεπε να το χαρτογραφήσουμε μόνοι μας κατά κάποιο τρόπο.

Η κάθε χώρα μπορούσε να προσεγγίσει το θέμα όπως ήθελε. Η επαφή που είχα ήταν με το Μουσείο Ψηφιακής Τέχνης στο Τελ Αβιβ. Επικεντρωθήκαμε στο πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε κάτι περισσότερο εικαστικό παρά μια καταγραφή. Έτσι καταλήξαμε σε αυτό. Υπάρχει μια πιθανότητα να γίνουν ανταλλαγές στη βάση αυτού που δημιουργείται τώρα. Είναι κάτι που συνεχίζεται, υπάρχουν χώρες που δεν έχουν ακόμα ανεβάσει τον χάρτη τους και επειδή αυτό θα ζει στη συλλογή του μουσείου στο Τελ Αβίβ είναι κάτι που θα βρίσκεται σε εξέλιξη» προσθέτει.

Η έκθεση θα κλείσει με την εκδήλωση “Water, past and present “ όπου η Σεβίνα Φλωρίδου, η Ευανθία Τσελίκα και η Μαρία Χατζημιχαήλ θα παρουσιάσουν δικές τους έρευνες για το στοιχείο του νερού στην Κύπρο από διαφορετικές εποχές, περιοχές και οπτικές γωνίες και στη συνέχεια συζήτηση. "Three memories of water", από τη Σεβίνα Φλωρίδου, Mapping, managing and reading the natural world in Cyprus during the British colonial period “, από την Ευανθία Τσελίκα, "Lines on a Map-Liquid Perceptions, Entitlements and Enclosures at Sea” από τη Μαρία Χατζημιχαήλ. Θα πραγματοποιηθεί στις 6 Μαΐου στις 11πμ στο Ινστιτούτο Γκαίτε στη Λευκωσία. Την εκδήλωση συντονίζει ο Ευαγόρας Βανέζης, επιμελητής της έκθεσης.

* Μπορείτε να επισκεφθείτε την πλατφόρμα με όλες τις συμμετοχές στο https://medliq.art/