9.10.2011

Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως

Ο Δημήτρης Αληθεινός μπαίνει στο Μουσείο Πιερίδη στη Λάρνακα και το κάνει... άνω κάτω: φέρνει μπουκάλια της Chanel και τα τοποθετεί στις προθήκες με τα γυάλινα αγγεία της ρωμαϊκής περιόδου, βγάζει τις κυπριακές αρχαιότητες από τις βιτρίνες και τις εναποθέτει στο πάτωμα, δίνοντάς τους νέα ζωή. Μετά απ' αυτό, ο Έλληνας εικαστικός -ερωτευμένος με την Κύπρο- θα έχει ένα πολύ καλό επιχείρημα για την άποψή του ότι ο χρόνος είναι ανύπαρκτος

Στην είσοδο του Μουσείου Πιερίδη - Marfin Laiki Bank, θα νιώσει κανείς πως δυο ζευγάρια μάτια τον/την παρακολουθούν. Στα μεγάλα πιθάρια αριστερά και δεξιά της πόρτας που οδηγεί στο μουσείο, δύο λευκά χέρια είναι μετέωρα στο χείλος των πιθαριών. Αυτή είναι η πρώτη εικόνα από την έκθεση του Δημήτρη Αληθεινού, η οποία φέρει τον τίτλο «Ο Επισκέπτης Αγνοούσε τον Χρόνο» και θα εγκαινιαστεί την ερχόμενη Πέμπτη.

Ο χρόνος υπήρξε ανέκαθεν αντικείμενο μελέτης για τον Δημήτρη Αληθεινό: στη διαδικασία των «κατακρύψεών» του, ο χρόνος είναι η αρχή και το τέλος.

Σκάβοντας το χώμα, σκάβεις τις εποχές του χρόνου και θάβοντας κάτι στο χώμα, το αφήνεις για τις επόμενες γενεές. Ιδανική περίπτωση καλλιτέχνη για το Πολιτιστικό Ίδρυμα της Marfin Laiki Bank, που τον κάλεσε να δώσει συνέχεια σε μια σειρά από εκθέσεις με θέμα «Η Σύγχρονη Τέχνη Συναντά την Αρχαία».

Εν προκειμένω, βέβαια, η σύγχρονη τέχνη δεν συναντά αλλά είναι συνέχεια της αρχαίας.

«Έλεγα πάντα ότι η ιστορία αιώνων είναι το καινούργιο στην τέχνη», αναφέρει στη συνέντευξη που παραχώρησε στο "Π" ο Δημήτρης Αληθεινός.

«Να 'μαστε εδώ, μέσα σε όλους τους χρόνους που υπάρχουν και κτυπάνε μέσα στο μουσείο», λέει ο Δ. Αληθεινός τοποθετώντας τα αντικείμενα του Μουσείου Πιερίδη πάνω σε «κρυμμένα» ρολόγια.

Σε αυτό το χώρο, όπου κάθε αντικείμενο κτυπάει ένα διαφορετικό χρόνο, η έκθεση του Δ. Αληθεινού καταδεικνύει την κατάρρευσή του.

Ποιος είναι ο σκοπός της διερεύνησής του για αυτή την έκθεση;

«Η επιβεβαίωση ότι δεν υπάρχει χρόνος. Για άλλη μια φορά. Συγχρόνως είναι κάτι ανύπαρκτο γιατί τα πράγματα έχουν μια ιστορική συνοχή. Αυτό που εμείς νομίζουμε ότι είναι 'εύρημα'..., αυτό που λέμε 'ευρηματικό' [αντιπαθώ όσους κάνουν κάτι... ευρηματικά], η τέχνη δεν είναι αυτό. Η τέχνη είναι μια συνέχεια.»

Στην έκθεσή του, ο Δ. Αληθεινός τοποθετεί καινούργια μπουκαλάκια αρωμάτων στις προθήκες με τα γυάλινα αγγεία της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου. Βάζει δίπλα δίπλα ένα γλυπτό της αρχαϊκής περιόδου κι ένα γλυπτό της βυζαντινής-μεσαιωνικής περιόδου. Αφήνει στο πάτωμα πολύτιμα έργα προερχόμενα από τα βάθη των αιώνων για να περπατήσει ο σημερινός επισκέπτης ανάμεσά τους.

«Τα αντικείμενα ξαναζούνε, παύουν να είναι στη βιτρίνα, έρχονται και ανακατεύονται με τα σύγχρονα. Οι βάσεις πάνω στις οποίες τοποθετούνται τα εκθέματα, είναι ρολόγια που κτυπάνε».

Στη μία από τις τέσσερις αίθουσες του μουσείου, όπου βρίσκεται η συλλογή της παλαιάς κυπριακής χαρτογραφίας, ο Δ. Αληθεινός έχει τοποθετήσει ένα μεγάλο έργο που καταλαμβάνει σχεδόν ολόκληρο τον τοίχο της αίθουσας.

«Αυτό έχει άμεση σχέση με την κατάκρυψη. Φαντάσου ότι κάνω μια τομή και ότι αυτό είναι ένα κομμάτι της γης την ώρα που το σκάβω και που μέσα υπάρχουν όλοι αυτοί οι χρόνοι γιατί όταν σκάβουμε, βρίσκουμε σιωπηλούς χρόνους».

Εξετάζοντας την έννοια του χρόνου, θεωρείται ότι δεν θα έπρεπε να είναι η ζωή μας χωρισμένη σε χρόνους;

Τον καιρό που οι άνθρωποι προσπαθούσαν να καταλάβουν τις εποχές, ήταν γιατί ήταν άμεσα συνδεδεμένες με την επιβίωσή τους. Τον χειμώνα έπρεπε να προφυλαχτούν από το κρύο, το φθινόπωρο να σπείρουνε και το καλοκαίρι να θερίσουν. Ο χρόνος που εμείς μετράμε -ο κοινωνικός- είναι ένα εύρημα του ανθρώπου. Ο πραγματικός χρόνος δεν υπάρχει.

Και στην τέχνη όμως υπάρχουν χρονικές περίοδοι.

Αυτό όμως δεν είναι κοινωνικός χρόνος αλλά ιστορικός. Εξάλλου, για να συνεχίσουμε να κινούμαστε μέσα στο χρόνο, θα πρέπει να υπάρχει ένα εργαλείο, που είναι πρόσφατη εφεύρεση. Επίσης, ο συγχρονισμός των ρολογιών. Κι αυτό είναι τελευταία εφεύρεση. Γιατί έπρεπε όλα τα ρολόγια να συγχρονιστούν; Γιατί κάποια στιγμή ο άνθρωπος εφηύρε το τρένο και τη διαδρομή του. Έπρεπε να ξέρει κανείς τι ώρα να πάει στο σταθμό για να προλάβει το τρένο. Βλέπουμε λοιπόν ότι μια εφεύρεση έκανε όλα τα ρολόγια του κόσμου να συγχρονιστούν. Όταν έφευγε το Όριαν Εξπρές από το Παρίσι για την Κωνσταντινούπολη, έπρεπε όλη αυτή η διαδρομή να έχει ένα συγχρονισμένο χρόνο. Αυτό μάς έκανε να συγχρονίσουμε τα ρολόγια μας. Αυτός όμως είναι ο κοινωνικός χρόνος. Πάρε και δες ένα απολίθωμα εκατομμυρίων χρόνων και εκεί θα καταλάβεις πόσο μετράει ο χρόνος για τη φύση -που δεν έχει όριο- και πόσο μετράει για τον άνθρωπο. Είμαστε αδύναμα όντα και θα πρέπει να ρυθμίσουμε κι εμείς κάπως τη ζωή μας για να νιώσουμε αθάνατοι. Όσο πιο πολύ ελέγχουμε το χρόνο, τόσο πιο πολύ νιώθουμε αθάνατοι.

Είναι, λοιπόν, σωστό να εκτιμούμε συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους περισσότερο από άλλες;

Δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό. Δεν υπάρχει περίοδος που είναι πιο σπουδαία από μια άλλη. Είναι σαν να λέμε πως το πάνω σκαλοπάτι είναι ανώτερο από το κάτω. Μα αν δεν πατήσεις στο κάτω σκαλοπάτι, είναι αυτονόητο ότι δεν θα πας στο πάνω. Υπάρχουν βέβαια περίοδοι που αντικρούονται πολύ με ανθρώπινες αξίες. Πιστεύω έντονα ότι η περίοδος από τον 3ο αιώνα μέχρι το Βυζάντιο, οπότε ο χριστιανισμός "πήρε πάνω του" και εξαφάνισε τις αρχαίες θρησκείες, τη βρίσκω πιο σκοτεινή. Όμως αυτή είναι η ανθρώπινη εξέλιξη, η επιβολή του ενός απέναντι στον άλλο, η σχέση θύτη και θύματος υπάρχει και στις περιόδους, όχι μόνο στον άνθρωπο. Οπότε δεν μπορεί να ζήσει το ένα χωρίς το άλλο.

Δεν είναι "εκφοβιστικός" ο κτύπος των ρολογιών στον τοίχο;

Εγώ ακούω την καρδιά μου. Έχω μάθει να το ακούω, δεν με φοβίζει. Το πρώτο ρολόι που φόρεσα ήταν η καρδιά μου και έμαθα να την ακούω. Αν μπορέσω να ακούσω και τη δική σου, σημαίνει ότι έχω κάνει ένα βήμα περισσότερο. Που σημαίνει ότι ερχόμαστε πιο κοντά. Τι να φοβηθείς από αυτά;
Τα ρολόγια στον τοίχο για μένα είναι μια συναυλία που δεν είναι συγχρονισμένη. Το καθένα έχει τη δική του προσωπικότητα. Όλα αυτά ανακατεύονται σε μια πολυφωνία του χρόνου, μια χορωδία του χρόνου.

Είναι σπάνιο ένας καλλιτέχνης να έχει την ευκαιρία να ασχοληθεί με σημαντικά ευρήματα ενός μουσείου και θα ήθελα να μου πείτε πώς νιώθετε για αυτό το πρότζεκτ.

Ναι, είναι σπάνιο όχι μόνο αυτό, αλλά να μην σε εμποδίζουνε κιόλας. Και σε αυτό το μουσείο δεν με έχει εμποδίσει κανείς ακόμη και να χρησιμοποιήσω ένα αντικείμενο που μου αρέσει. Και γι' αυτό θα ήθελα να πω ένα "ευχαριστώ" στους ανθρώπους που έχουν το μουσείο και ένα "μπράβο". Πιστεύω ότι από τη μια μεριά είναι η εμπιστοσύνη που μου έχουνε και από την άλλη είναι το άνοιγμα που έχουν οι ίδιοι στο μυαλό.
Μία λέξη υπάρχει λοιπόν, για το πώς το αντιμετωπίζω: σεβασμός. Αλλά χωρίς περιορισμούς. Σε σέβομαι αλλά σε παίρνω και στα χέρια μου. Τον μύθο αυτού του αντικειμένου, τον ξέρω πολύ καλά. Εγώ τον έχω φτιάξει. Είναι μερικά αντικείμενα στις προθήκες που εγώ τα έχω φτιάξει. Τα έχω φτιάξει με τα χέρια μου. Όπως έχω φτιάξει πάρα πολλά πράγματα: ένα-δυο γλυπτά στο Νησί του Πάσχα... Είναι δικά μου. Δεν είναι ξένα. Ανήκουν στην οικογένειά μου, είναι οικογενειακά κειμήλια, τα έχω φτιάξει εγώ και ο παππούς μου.

+ Τα εγκαίνια της έκθεσης θα τελέσει στις 13 Οκτωβρίου ο πρόεδρος του Ιδρύματος Πιερίδη, Δημήτρης Ζ. Πιερίδης, στις 19:30. Η έκθεση θα παραμείνει στο Μουσείο Πιερίδη-Marfin Laiki Bank στη Λάρνακα μέχρι τις 7 Ιανουαρίου 2012. Πληροφορίες τηλ. 24814555.