Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως / Φωτογραφία Ελένη Παπαδοπούλου

Τοποθετημένοι σε μια Αθήνα της απαξίωσης, οι "Όρνιθες" που ανεβάζει ο ΘΟΚ από τις 26 Ιουνίου συναντούν τη Λευκωσία της απαξίωσης και μέσα από τη σκηνοθετική ματιά του Βαρνάβα Κυριαζή ψηλαφούν τις ομοιότητες ανάμεσα σε δύο χρονικά μακρινές πραγματικότητες. Οι τάσεις φυγής του Πεισθέταιρου και του Ευελπίδη, η αναζήτηση μιας πόλης ουτοπικής, όχι "ενδοξότερης" αλλά "πιο ευχάριστης", δεν μπορεί παρά να βρίσκουν τον παραλληλισμό τους στην Κύπρο τού σήμερα, γι' αυτό και η συνέντευξη με τον κ. Κυριαζή είναι μάλλον πολιτική.

Φυγή από κάθε χώρα

"Βρίσκω πάρα πολλές ομοιότητες με το σήμερα της κυπριακής πραγματικότητας: η τάση φυγής των νέων από την Κύπρο είναι η ίδια τάση φυγής του Πεισθέταιρου και του Ευελπίδη [σ.σ. τους ρόλους κρατούν ο Ανδρέας Τσουρής και ο Προκόπης Αγαθοκλέους αντίστοιχα] από την Αθήνα, οι οποίοι ψάχνουν ουσιαστικά έναν τόπο 'απράγμονα'. Ο τόπος ο απράγμονας για την αρχαία ελληνική γραμματεία σημαίνει έναν τόπο που δεν διακατέχεται και δεν δυναστεύεται από πολιτικές καταστάσεις.
Η φυγή αυτών των δύο ανθρώπων από την Αθήνα και το ψάξιμο, ουσιαστικά, του Τηρέα για να τους υποδείξει μια πόλη απράγμονα για να ζήσουν από δω και πέρα, σημαίνει πάρα πολλά και για την κυπριακή κοινωνία. Δεν είναι, όμως, μόνο αυτό: η ηθική απαξίωση, η απαξίωση των πολιτικών θεσμών, η απαξίωση των πολιτειακών θεσμών που υπάρχει και σήμερα στην Κύπρο ήταν βασικά κριτήρια για να σηκωθούν να φύγουν από την Αθήνα. Βεβαίως ο Αριστοφάνης κάνει και κάποιες νύξεις ότι χρωστάνε χρήματα και θέλουν να αποφύγουν το μακρύ χέρι του νόμου. Η ουσία, όμως, παραμένει ότι δύο άνθρωποι ψάχνουν να βρουν έναν χώρο απράγμονα. Να μην τους ταλανίζουν τα 'γιούχα' και τα 'ζήτω', να μην τους ταλανίζει η πολιτική βρομιά της Αθήνας, μιας Αθήνας η οποία είναι γεμάτη συκοφάντες, χρησμολόγους, δήθεν ποιητές, μιας Αθήνας της απαξίωσης", σημειώνει ο κ. Κυριαζής, ο οποίος επιλέγει να προσεγγίσει το έργο με έναν τρόπο "άχρονο", όπως αναφέρει.

Άχρονοι και διαχρονικοί

"Δεν είμαι από τους σκηνοθέτες", σημειώνει ο κ. Κυριαζής, "που θα πάρουν ένα τέτοιου είδους κλασικό έργο και θα το μοντερνοποιήσουν: με την έννοια να του δώσω μια μοντέρνα εκδοχή, να το τοποθετήσω σε ένα μοντέρνο περιβάλλον. Δεν μου πάει αυτό το πράγμα και δεν νομίζω πως ταιριάζει και πολύ σε τέτοια έργα. Πιστεύω πως το άχρονο, και ταυτόχρονα διαχρονικό, και στην προσέγγιση τη σκηνοθετική, όσον αφορά τον λόγο αλλά και το σκηνικό και τα κοστούμια, νομίζω πως είναι το ιδανικότερο. Όλα, λοιπόν, υπακούν σκηνοθετικά σε αυτή την πεποίθηση".

Παιδί στη σκηνή

Οι "Όρνιθες" είναι ένα από τρία έργα του Αριστοφάνη τα οποία δεν έχουν μία αλλά δύο παραβάσεις, το κομμάτι εκείνο της κωμωδίας, δηλαδή, στο οποίο ο χορός απευθύνεται άμεσα στο κοινό, σε ένα "διάλειμμα" από τη δράση. Δεύτερη παράβαση υπάρχει και στις "Νεφέλες", τις οποίες σκηνοθέτησε ο κ. Κυριαζής για τον ΘΟΚ τη σεζόν 2008-9. Ήταν η στιγμή -για όσους είδαν την παράσταση- όπου ένα νεαρό αγόρι εμφανίζεται μέσα από το κοινό και εκφέρει τον δικό του λόγο. Ένα παιδί -κορίτσι αυτή τη φορά- εμφανίζεται και στους "Όρνιθες". "Είμαι της πεποίθησης ότι όπου υπάρχουν δύο παραβάσεις, στην πρώτη πρέπει να γίνεται μια κατάθεση του τόπου όπου ζούμε σήμερα και η δεύτερη να προτείνει κάτι. Το παιδί στη δεύτερη παράβαση δεν είναι επανάληψη αλλά σκηνοθετική πρόθεση. Αν κάνω και άλλον 'Αριστοφάνη', πάλι θα έχω παιδί. Είναι προσωπική μου πεποίθηση. Πρόκειται για έργα που έχουν να κάνουν με το παρόν και το μέλλον. Το μέλλον είναι τα παιδιά και έχουν τεράστιο λόγο. Αλλά, δυστυχώς, δεν έχουν βήμα να μιλήσουν και να πουν αυτά που θέλουν και αυτά που αισθάνονται. Επομένως η αντιμετώπιση των δύο παραβάσεων έχει αυτή την κατεύθυνση: η μεν πρώτη καταθέτει ουσιαστικά τη σημερινή κατάσταση στην Κύπρο και η δεύτερη προτείνει μια λύση. Μπορεί να είναι κουτή, ουτοπική, δεν έχει σημασία, εμείς την προτείνουμε. Και ποια είναι αυτή; Αποχή από τις κάλπες!"

Έντονα πολιτικός ο ΘΟΚ το τελευταίο διάστημα.

Το ίδιο το θέατρο είναι πολιτική πράξη. Και δεν νομίζω πως υπάρχουν δεσμεύσεις από τον οργανισμό. Κάθε καλλιτέχνης είναι ελεύθερος να κάνει τη δουλειά του. Δεν βρίζουμε κανέναν. Αυτό που λέμε το λέμε με έναν τρόπο πολιτισμένο και απ' εκεί και πέρα ο καθένας όπως θέλει ας το εκλάβει.

Αυτή η ελευθερία φάνηκε και στον 'Εχθρό του Λαού' που συζητήθηκε πάρα πολύ.
Έχω διαβάσει όσα έχουν γραφτεί. Δεν το βρίσκω υπερβολικό και είχα απορήσει με όσα γράφτηκαν για το ότι ο ΘΟΚ έκανε μια πολιτική παρέμβαση. Δεν συμφωνώ μ' αυτό.

Ήταν μια έντονη πολιτική τοποθέτηση.
Ήταν, ναι. Ήταν μια τοποθέτηση γενικότερη απέναντι στις εξουσίες, η οποία όμως υπάρχει αφ' εαυτής σε πάρα πολλά έργα, δεν χρειάζεται να την κατασκευάσεις. Μια πλειάδα έργων περιλαμβάνει μια πολιτικοηθική απαξίωση. Ίσως να έχει εντατικοποιηθεί και λόγω της οικονομικής κρίσης και λόγω των περιπετειών που έχει περάσει αυτός ο τόπος, μιας και μιλάμε για την Κύπρο. Σίγουρα έχει εντατικοποιηθεί. Σε κάθε περίπτωση, ναι, ήταν μια παράσταση η οποία συζητήθηκε έντονα. Ήταν μια πολύ καλή παράσταση και δουλέψαμε πολύ όμορφα με τον Νικήτα [σ.σ. Μιλιβόγιεβιτς, τον σκηνοθέτη της παράστασης]. Είναι έξυπνος άνθρωπος και πολύ καλός σκηνοθέτης. Ήταν πρόταση δική μου πριν φύγω ο Νικήτα. Διαφωνώ με κάποιους που είπαν 'Αυτός δεν είναι Ίψεν'. Δεν παραποίησε το έργο ο σκηνοθέτης. Η ουσία των πράξεων είναι εκεί. Πήραμε την ουσία με τρόπο αυτοσχεδιαστικό και υπήρχε μια ελευθερία λόγου στο να εκφράσουμε την ουσία της κάθε πράξης. Και τι είναι ο Ίψεν δηλαδή; Ο Σαίξπηρ για να πει ο Ρωμαίος ένα 'σ' αγαπώ' στην Ιουλιέτα έγραψε ένα κείμενο δύο σελίδες. Σήμερα λέμε ένα 'σ' αγαπώ' κάθε έξι μήνες και καθαρίζουμε, αν καθαρίσουμε! Αυτή είναι η πραγματικότητα. Άλλη εποχή η σημερινή, άλλη η εποχή του Ίψεν.

Να πάμε πίσω στην Αθήνα και στη... Λευκωσία της απαξίωσης;

Ναι, νομίζω πως υπάρχουν πολλές ομοιότητες. Οι δύο φεύγουν ψάχνοντας έναν τόπο απράγμονα. Η Αθήνα ταλανίζεται από πολιτικές συνθήκες. Τώρα, ποιο είναι το αποτέλεσμα, δεν το ξέρουμε. Ξέρουμε ότι ο Πεισθέταιρος επιτυγχάνει τον στόχο του, φτιάχνει τη Νεφελοκοκκυγία, δέχεται παράσιτα και τους διώχνει όλους. Καταφέρνει να πάρει και την εξουσία από τους θεούς, από τον Δία. Παίρνει το σκήπτρο της εξουσίας και τη Βασίλεια, που είναι ουσιαστικά ο γενικός ταμίας, ο γενικός ελεγκτής του Δία. Τι θα συμβεί απ' εδώ και πέρα δεν το ξέρουμε, όμως ο Αριστοφάνης κάνει μια πολύ έξυπνη νύξη: στο φινάλε, στη σκηνή των Θεών, ο Πεισθέταιρος ψήνει πουλάκια. Αυτούς που έχουν αποστατήσει. Το κράτησα επίτηδες μέσα στην παράσταση γιατί είναι μια νύξη ότι πιθανόν η Νεφελοκοκκυγία να είναι και μία απ' τα ίδια. Μήπως η δημιουργία μιας νέας πόλης αναπόφευκτα θα υπακούσει στους παράγοντες "εξουσία", "νόμοι" και θα καταντήσει ένα απ' τα ίδια; Εδώ τίθεται άλλο ένα μεγάλο θέμα: αυτό της αστικής δημοκρατίας. Η αστική δημοκρατία με την έννοια όπως την έχουν συλλάβει και όπως εμπράκτως τη ζούμε και την καταστρατηγούμε, για μένα έχει φαλιρίσει. Κι έχει φαλιρίσει γιατί είναι ένας τρόπος μέσα από τον οποίο σημαντικές φωνές του οποιουδήποτε τόπου πέφτουν στη λήθη και στη σιωπή, γιατί δεν υπάρχουν οι μηχανισμοί να βγάλουν αυτές τις φωνές προς τα πάνω. Αν δεν είσαι οργανωμένο κόμμα σε έναν τόπο, είσαι καμένος από χέρι. Αυτή είναι η αστική δημοκρατία που υπάρχει σήμερα και υπάρχει παντού, σε όλη την Ευρώπη. Η δημιουργία των κομμάτων και οι μηχανισμοί τους είναι τέτοιοι, που σημαντικές φωνές πνευματικών ανθρώπων, έξυπνων ανθρώπων, πέφτουν στη λήθη και στη σιωπή. Μπορεί να ακουστεί μία στις χίλιες αλλά και πάλι είναι χαμένη υπόθεση, γιατί η δημοκρατία με την πραγματική έννοιά της δεν λειτουργεί. Δεν ξέρω τι μοντέλα διακυβερνήσεων μπορεί να ξεπηδήσουν μέσα από την ανθρωπότητα, αλλά δεν είμαι και πολύ αισιόδοξος. Από τη στιγμή που όλα τα μοντέλα χρειάζονται ως συνέταιρο και ως συνένοχο το κεφάλαιο, αναγκαστικά δεν νομίζω πως μπορούν να ξεπηδήσουν και άλλα μοντέλα διακυβέρνησης. Δεν ξέρω με ποιον τρόπο μπορεί να υπάρξει ένα πιο δίκαιο μοντέλο διακυβέρνησης. Ένα μοντέλο από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο αλλά στην ουσία του, όχι στα λόγια.

Διευθυντική θέση ΘΟΚ: "Η απόφαση του δ.σ. είναι άδικη και λανθασμένη"

Την περασμένη βδομάδα γνωστοποιήθηκε η απόφαση του διοικητικού συμβουλίου του ΘΟΚ σχετικά με τη διευθυντική θέση του οργανισμού. Ως γνωστόν, ο ΘΟΚ παραμένει "ακέφαλος" από τον Δεκέμβριο '13, εξαιτίας της ακύρωσης του διορισμού του Γιώργου Παπαγεωργίου με απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, μετά την προσφυγή του Β. Κυριαζή, ο οποίος επαναδιεκδικούσε τη θέση το 2011. Το δ.σ. του ΘΟΚ επανεξέτασε τις αιτήσεις των επτά υποψηφίων που είχαν υποβάλει τότε αίτηση για τη θέση και αποφάνθηκε ότι κανείς δεν έχει τα προσόντα.
"Πήραν τις αποφάσεις τους, θα πάρουμε κι εμείς τις δικές μας", σχολιάζει ο κ. Κυριαζής. "Πιστεύω πως δεν ήταν σωστή η απόφαση. Απ' εκεί και πέρα, ο καθένας πιστεύει αυτό που πιστεύει και με τον τρόπο που το πιστεύει. Ο Νίκος Αναστασιάδης, πριν εκλεγεί, είχε πει ότι θα ποινικοποιήσει σημαντικές αποφάσεις των διοικητικών συμβουλίων. Εύχομαι να το κάνει. Με όλη μου την καρδιά. Για να ξέρουν τα διοικητικά συμβούλια οποιουδήποτε οργανισμού ότι είναι υπεύθυνοι απέναντι στις αποφάσεις που παίρνουν. Και οι αποφάσεις που έχουν παρθεί -και δεν μιλάω για τις τωρινές αλλά για τις αποφάσεις του 2011- είχαν και θα έχουν επιπτώσεις. Δεν έχει τελειώσει το κεφάλαιο αυτό. Πιστεύω πως ο οργανισμός έχει οδηγηθεί πια σε μια περιπέτεια που δεν ξέρω με ποιον τρόπο θα επιλυθεί. Κατέστρεψαν δύο ανθρώπους, εμένα με τον μη διορισμό μου και τον Γιώργο [Παπαγεωργίου] με τις ακυρωτικές αποφάσεις. Δεν πρέπει να συμβαίνουν αυτά τα πράγματα. Είσαι διοικητικό συμβούλιο, πρέπει να μελετάς τα πράγματα, πρέπει να παίρνεις σωστές αποφάσεις και πάντα πίσω στον εγκέφαλό σου να υπάρχει το ότι μπορεί να κριθείς για αστικά αδικήματα. Υπάρχουν τρόποι να γίνονται σωστά τα πράγματα. Πιστεύω και τώρα ότι η απόφαση του νυν δ.σ. είναι άδικη και λανθασμένη. Απ' εκεί και πέρα ο καθένας θα κάνει εκείνο που θεωρεί σωστό. Έπρεπε να τελειώσει αυτή η κρίση με τον α ή β τρόπο, δεν μπορεί ο οργανισμός να λειτουργεί ακέφαλος. Μπορεί και να είναι δικαιολογημένη η απόφαση. Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το δικό μου άτομο, δεν νομίζω πως ευσταθεί η δικαιολογία που έχουν δώσει. Μπορεί να κάνω λάθος. Θα δούμε. Απλώς είναι χαμένος χρόνος".