Συνέντευξη στη Χριστίνα Λάμπρου | Φωτογραφία Ελένη Παπαδοπούλου

«Δεν γνωρίζω πολλούς εννοιολογικούς καλλιτέχνες που να εργάζονται με τη ζωγραφική. Για μένα η ζωγραφική είναι το επίκεντρο, είναι με κάποιο τρόπο η λεωφόρος αυτού που κάνω και την ίδια στιγμή είναι και εννοιολογική»

Ο καλλιτέχνης Amikam Toren μιλά για τις διαδικασίες γύρω από τις οποίες εξελίσσονται οι πίνακές του, με αφορμή την έκθεση που παρουσιάζει στην Κύπρο και στην γκαλερί Art Seen.

Μια ιδέα που καθορίζει τον τρόπο που εργάζεστε ως καλλιτέχνης είναι η σημασία που δίνετε στην ίδια τη διαδικασία παραγωγής του έργου τέχνης. Μπορείτε να πείτε κάποια πράγματα πάνω σε αυτό;

Ναι, η διαδικασία είναι πολύ σημαντικό κομμάτι της δουλειάς μου, γιατί καθορίζει τελικά αυτό που βλέπει κανείς. Σκέφτομαι τη δουλειά μου ως propositional painting, με τον ίδιο τρόπο που σκέφτομαι για παράδειγμα μια συνταγή, ως μια πρόταση. Αν ακολουθήσεις τη συνταγή, θα μπορείς να φτιάξεις για παράδειγμα μουσακά ή δεν ξέρω τι άλλο... Το ίδιο συμβαίνει και με τη ζωγραφική. Οποιοσδήποτε μπορεί να ακολουθήσει τη συνταγή για να φτιάξει ζωγραφική περίπου όπως εμένα. Είναι η διαδικασία αυτή που διαφοροποιεί το έργο, είναι πολύ βασική στη δουλειά μου - ίσως περισσότερο και από την ίδια την όψη των έργων.

Από τη δεκαετία του ’70 φτιάχνω έργα όπου αλέθω αντικείμενα για να τα μετατρέψω σε χρώμα. Έτσι, λοιπόν, μπορώ να πάρω μια καρέκλα, για παράδειγμα, και να την μετατρέψω σε χρώμα, ή ακόμα και ένα πίνακα. Δεν θέτω όρια στην προσέγγισή μου... Όσο έχω στη διάθεσή μου την τεχνολογία για να κάνω αυτή την επεξεργασία μπορώ να πάρω οτιδήποτε... Μπορώ να χρησιμοποιήσω ακόμα και το ίδιο μου το σώμα, μπορώ να φτιάξω χρώμα από τα μαλλιά μου για παράδειγμα... Εγώ ο ίδιος είμαι ένα ready made!

Ενώ περιγράφεστε συχνά ως εννοιολογικός καλλιτέχνης, η υλικότητα έχει κεντρικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο εργάζεστε. Με ποιο τρόπο προσεγγίζετε την εννοιολογική τέχνη;

Αρκετοί εννοιολογικοί καλλιτέχνες εκφράζουν αμφιβολίες όταν τα έργα μου περιγράφονται ως εννοιολογικά, γιατί ακριβώς με απασχολεί πολύ η υλικότητα και η εννοιολογική τέχνη είναι μη υλική - αν μπορούμε να δεχτούμε μια τέτοια ιδέα. Αλλά, ακόμα κι αν σκεφτούμε τη διαδικασία της θέασης ενός έργου τέχνης, πιστεύω ότι ο θεατής πρέπει να είναι μυημένος στη διαδικασία του έργου ώστε να μπορεί να μετέχει της ολοκλήρωσής του. Τα τελευταία χρόνια με απασχολεί πολύ αυτή η ιδέα πως η πρώτη επαφή με το έργο είναι οπτική, έτσι λοιπόν σε πρώτη ανάγνωση έχεις μια παραπλανητικά αθώα εικόνα: είναι μια σχετικά ελκυστική, συνεσταλμένα μοντέρνα σύνθεση. Όταν όμως αντιληφθεί ο θεατής πώς έχω φτάσει σε αυτή τη συγκεκριμένη εικόνα, τότε αποκτά μια διαφορετική σχέση με το έργο. Έτσι λοιπόν υπάρχει μια συνεχής ολοκλήρωση του έργου, η οποία γίνεται από μέρους του θεατή.

Αν σκεφτούμε την ιδέα του έργου που ολοκληρώνεται μέσα από τη θέασή του ως κληρονομιά της εννοιολογικής τέχνης, αλλά και την αναφορά σας σε ανευρεθέντα αντικείμενα [found objects] ή ακόμα και τη χρήση της τυπογραφίας που είναι μια έντονη ιστορική αναφορά... πώς χειρίζεστε αυτές τις αναφορές σε ιστορικά κινήματα;

Βλέπω τον εαυτό μου ως έναν καλλιτέχνη που εργάζεται μέσα στο πλαίσιο μιας παράδοσης. Της παράδοσης του μοντέρνου, του εννοιολογικού ή του μεταεννοιολογικού. Αυτές είναι οι βασικές μου αναφορές.

Χρησιμοποιείτε πίνακες ζωγραφικής τους οποίους βρίσκετε έτοιμους σε παλαιοπωλεία. Μιλάτε για τους πίνακες αυτούς χρησιμοποιώντας τον όρο του Duchamp «ready-made».

Τους πιο πολλούς πίνακες τους βρίσκω σε υπαίθριες αγορές, πλάι σε αντικείμενα και κάθε είδους πράγματα από τον κόσμο των αντικειμένων: καρέκλες, τραπέζια, φωτιστικά... Έτσι οι πίνακες είναι κυριολεκτικά παρόντες στην αγορά ως ανευρεθέντα αντικείμενα - έτσι τους βλέπω.

Επεξεργάζεστε τα αντικείμενα αυτά μεταφέροντάς τα κυριολεκτικά στον καμβά, δοκιμάζοντας μια ταυτολογική απεικόνιση. Δεν βλέπουμε την αναπαράσταση του αντικειμένου, αλλά το ίδιο το αντικείμενο...

Ναι, αυτό είναι το κεντρικό μου ενδιαφέρον. Αρχικά, όταν μιλούμε για αναπαράσταση έχουμε ως δεδομένο ότι η αναπαράσταση ενός αποκλείει το ίδιο το πρόσωπο, το μοντέλο. Όταν κοιτάζουμε ένα πορτρέτο, ξέρουμε πως το ίδιο το πρόσωπο που απεικονίζεται δεν είναι εκεί. Ο πίνακας είναι μια σύνθεση από χρώμα, γραμμές κ.λπ. που σχηματίζουν την εικόνα του προσώπου αλλά το ίδιο το πρόσωπο είναι απόν. Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να αντιστρέψω αυτή τη διαδικασία - να φέρω κυριολεκτικά τον κόσμο μέσα στην αναπαράσταση. Είναι μια προσπάθεια μάταιη, καταδικασμένη στην αποτυχία σίγουρα, αλλά είναι και μια ενδιαφέρουσα αποτυχία.

+ Η έκθεση του Amikam Toren με τίτλο «The end of the world as we know it [Reproductions and Mementos] σε επιμέλεια Μαρίας Στάθη παρουσιάζεται στην γκαλερί Art Seen μέχρι τις 4 Ιουλίου.