Carlo M. Cipolla
Εκδόσεις Κέδρος, 89 σελ.
"Δύο πράγματα είναι ατελείωτα: το σύμπαν και η βλακεία του ανθρώπου, όμως για το σύμπαν δεν είμαι ακόμα σίγουρος", είπε ο Αϊνστάιν!
Θα μπορούσα να σκεφτώ και να καταγράψω χιλιάδες λόγους γύρω από την ανθρώπινη βλακεία, αλλά πιστέψτε με θα έχανα το μέτρημα... Ο Carlo M. Cipolla επικεντρώνεται σε πέντε βασικούς λόγους [!] που περιγράφονται με ειρωνεία και φιλοσοφία, με πνευματώδες χιούμορ και πικρές αλήθειες, στο μικρό σε μέγεθος και σελίδες βιβλίο, αλλά πολύ μεγάλο σε αξία, στο οποίο κατασκευάζει μια τυπολογία με κριτήριο το ποιος προκαλεί ζημιά σε ποιον και ποιος ωφελείται από τη ζημιά, ενώ με φανταστικό τρόπο χαρτογραφεί την ανθρώπινη ηλιθιότητα, καταφέρνει να τη βάλει σε καλούπια, τη μετρά και την τοποθετεί σε άξονες χ και y, ενώ καθιστά το βιβλίο έναν χρήσιμο οδηγό για το πώς μπορούμε να εντοπίσουμε, να κατατάξουμε και να αντιμετωπίσουμε την ανθρώπινη ηλιθιότητα και τους εκφραστές της, χωρίς όμως να παραλείπει να κάνει μια αντικειμενικότατη ανάλυση χαρακτήρων.
Ιδού οι βασικοί νόμοι της ανθρώπινης βλακείας όπως ο Cipolla τους αναφέρει:
1. Πάντα και αναπόφευκτα ο καθένας από εμάς υποτιμά τον αριθμό των ηλίθιων ατόμων που κυκλοφορούν.
2. Η πιθανότητα να είναι ένα συγκεκριμένο πρόσωπο ηλίθιο είναι ανεξάρτητη από οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό του ιδίου προσώπου.
3. Ένα ηλίθιο άτομο είναι ένα πρόσωπο που προκαλεί ζημιά σε ένα άλλο πρόσωπο ή ομάδα προσώπων, χωρίς να εξασφαλίζει κάποιο πλεονέκτημα για το ίδιο. Πολλές φορές, μάλιστα, και το ίδιο υφίσταται μια απώλεια.
4. Τα μη ηλίθια άτομα υποτιμούν πάντα τη βλαπτική ενέργεια των ηλίθιων ατόμων. Ιδίως οι μη ηλίθιοι ξεχνούν εντελώς ότι, σε οποιαδήποτε στιγμή και τόπο και σε οποιαδήποτε περίσταση, η συναναστροφή με ηλίθια άτομα αποδεικνύεται σοβαρότατο σφάλμα.
5. Το ηλίθιο άτομο είναι ο πιο επικίνδυνος τύπος που υπάρχει.
Ο Ιταλός Carlo M. Cipolla, διάσημος καθηγητής, δημοσίευσε σημαντικά βιβλία Οικονομικής Ιστορίας, αλλά κανένα από αυτά δεν είχε τη διάδοση του δοκιμίου του "Οι βασικοί νόμοι της ανθρώπινης ηλιθιότητας" [1976]. Έγραψε αυτό το σύντομο δοκίμιο σε μια προσπάθεια να ανιχνεύσει, να κατανοήσει και να εξουδετερώσει μια από τις πιο ισχυρές δυνάμεις που εμποδίζουν την ανάπτυξη της ανθρώπινης ευμάρειας και ευτυχίας: την ανθρώπινη ηλιθιότητα, και αν αποδειχθεί ότι είναι αδύνατον να σώσουμε τον εαυτό μας από την ηλιθιότητα που μας περιβάλλει, τουλάχιστον μπορούμε να πάρουμε την εκδίκησή μας περιγελώντας την: "Όσο πίσω κι αν ανατρέξουμε, οι ανθρώπινες σχέσεις πάντοτε ήταν σε οικτρή κατάσταση. Το άχθος των προβλημάτων και της δυστυχίας που τα ανθρώπινα όντα πρέπει να υπομένουν ως άτομα και ως μέλη οργανωμένων κοινωνιών είναι ουσιαστικά ένα υποπροϊόν του παντελώς απίθανου -και τολμώ να πω ανόητου- τρόπου με τον οποίο οργανώθηκε η κοινωνία", αναφέρει στο βιβλίο του μεταξύ άλλων ο Cipolla.
Η εξουσία σε οποιαδήποτε μορφή της, πολιτική, οικονομική ή γραφειοκρατική, αυξάνει κατακόρυφα την καταστρεπτική δύναμη ενός βλάκα, γεμίζοντας τις σελίδες Ιστορίας των λαών με συγκλονιστικά λάθη εκτίμησης, που τελικά τα πληρώνει ο απλός κοσμάκης: "Σε μια χώρα που έχει πάρει την κάτω βόλτα, το ποσοστό των ηλιθίων είναι σταθερό, ωστόσο παρατηρείται μεταξύ αυτών που κατέχουν την εξουσία μια δραματική εξάπλωση των ληστών με καλπάζουσα ηλιθιότητα... και μεταξύ όσων δεν μετέχουν στην εξουσία μια εξίσου ανησυχητική αύξηση των φουκαράδων".
Διαχρονικό, επίκαιρο εγχειρίδιο, ταιριάζει γάντι και στη δική μας περίπτωση: Πήραμε την κάτω βόλτα, αυξήθηκαν οι βλάκες, οι ληστές και οι φουκαράδες, γεγονότα αλληλένδετα μεταξύ τους. Αν ρίξετε μια ματιά στις ειδήσεις... θα δείτε ότι δεν απέχουμε καθόλου από τους πέντε βασικούς νόμους του Cipolla, "πετυχαίνουμε" 5 στα 5!
Στις μέρες μας, με τεράστια οικονομικά προβλήματα να μαστίζουν τον τόπο μας, τη βίαιη φτωχοποίηση, την υποβάθμιση της ζωής μας, την οικονομική και κοινωνική εξαθλίωση που ζούμε καθημερινά, στο μυαλό μου τριγυρίζει συνέχεια το ερώτημα: Μήπως όντως κάποιους πολιτικούς και οικονομολόγους που μας κατακλύζουν και μας βομβαρδίζουν με διάφορα αδιάφορα θα μπορούσαμε άνετα να τους κατατάξουμε σε κάποιους από τους 5 νόμους ανθρώπινης βλακείας του Cipolla; Μήπως όντως μια μερίδα πολιτικών μας είναι ηλίθιοι και γι' αυτό ο τόπος μας έχει οδηγηθεί σε οικονομική εξαθλίωση; Σίγουρα αρκετοί συμπολίτες μας που είδαν τους κόπους μιας ζωής μέσα σ' ένα βράδυ να χάνονται από αποτυχημένες πολιτικές να το πιστεύουν... Και ίσως μια μορφή προστασίας να είναι η καταφυγή στην ανάλυσή τους, γιατί, σύμφωνα με τον συγγραφέα, όταν υπάρχει κρίση η ανάλυση με βάση χαρακτηρισμούς προσώπων γίνεται μια δημοφιλής πρακτική.
Ένα εγχειρίδιο που θα πρέπει να διαβάσει κάθε άνθρωπος που σέβεται τον εαυτό του, αλλά και τους άλλους...
