Η Παγκόσμια Μέρα Παιδικού Βιβλίου γιορτάζεται κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο στις 2 Απριλίου, γενέθλια μέρα του μεγάλου Δανού παραμυθά Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Καθιερώθηκε από τη Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα (IΒΒΥ), από το 1966.
Από τότε, κάθε χρόνο, ένα διαφορετικό εθνικό τμήμα της ΙΒΒΥ ετοιμάζει το μήνυμα και την αφίσα, που διανέμονται σε όλο τον κόσμο, με σκοπό να αναδειχθεί η αξία των βιβλίων και της φιλαναγνωσίας και να ενθαρρυνθεί η διεθνής συνεργασία για την ανάπτυξη και τη διάδοση της παιδικής λογοτεχνίας. Για το 2018 το μήνυμα και η αφίσα μάς έρχονται από τη Λετονία. Το μήνυμα έγραψε η Inese Zandere, πολυβραβευμένη συγγραφέας παιδικών και νεανικών βιβλίων, ποιήτρια, επιμελήτρια βιβλίων και δραστήριο μέλος φιλαναγνωστικών προγραμμάτων, η οποία γεννήθηκε το 1958. Το 2017 ήταν υποψήφια της Λετονίας για το Διεθνές Βραβείο Άντερσεν.Την αφίσα φιλοτέχνησε ο διακεκριμένος καλλιτέχνης Reinis Peterson (γενν. 1981), ο οποίος έχει εικονογραφήσει μέχρι σήμερα πάνω από 20 βιβλία, ενώ το 2014 ήταν υποψήφιος της Λετονίας για το Βραβείο Άντερσεν (εικονογράφηση).
Σε όλες τις χώρες, τα παιδιά, οι συγγραφείς, οι εικονογράφοι, οι μεταφραστές, οι βιβλιοθηκάριοι, οι εκδότες και οι εκπαιδευτικοί γιορτάζουν τη μέρα του βιβλίου σε σχολεία, βιβλιοθήκες, βιβλιοπωλεία, πλατείες και άλλους χώρους, δείχνοντας την αγάπη κα το ενδιαφέρον τους για το βιβλίο και το διάβασμα. Στην Ελλάδα και την Κύπρο διοργανώνονται επίσης ανάλογες εκδηλώσεις μέσα στον Απρίλιο. Το ελληνικό ΙΒΒΥ (ο Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου) έχει μεταφράσει στα ελληνικά το μήνυμα και την αφίσα, η οποία εκδόθηκε και διανέμεται από τις Εκδόσεις Πατάκη. Τη μετάφραση του μηνύματος στα ελληνικά έκανε η Επίτιμη Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ, η συγγραφέας κ. Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου.
Το μικρό είναι μεγάλο μέσα σ’ ένα βιβλίο
Inese Zandere (Λετονία)
Οι άνθρωποι τείνουν προς τον ρυθμό και την τάξη με τον τρόπο που η μαγνητική ενέργεια οργανώνει τα μεταλλικά ρινίσματα σ’ ένα πείραμα φυσικής, ή όπως μια νιφάδα χιονιού δημιουργεί κρυστάλλους από το νερό. Σ’ ένα παραμύθι ή σ’ ένα ποίημα, τα παιδιά χαίρονται τις επαναλήψεις, τα ρεφρέν και τα πασίγνωστα μοτίβα, επειδή κάθε φορά τ’ αναγνωρίζουν - βάζουν τάξη σ’ ένα κείμενο. Ο κόσμος αποκτά μια υπέροχη ομαλότητα. Θυμάμαι ακόμα πόσο πάλευα με τον εαυτό μου, όταν ήμουν παιδί, για δικαιοσύνη, συμμετρία και ίσα δικαιώματα για το αριστερό και το δεξί: αν χτυπούσα με τα δάχτυλα ένα ρυθμό στο τραπέζι, μετρούσα πόσες φορές έπαιζε το κάθε δάχτυλο, για να μην αδικηθεί κανένα! Όταν χειροκροτούσα, χτυπούσα τη δεξιά παλάμη πάνω στην αριστερή, μα ύστερα σκέφτηκα πως αυτό ήταν άδικο κι έμαθα να κάνω και το αντίθετο – να χτυπώ την αριστερή παλάμη πάνω στη δεξιά. Αυτή η ενστικτώδης επιθυμία για ισορροπία είναι αστεία βέβαια, δείχνει όμως την ανάγκη να εμποδίσει κανείς τη μονομέρεια στον κόσμο. Κι εγώ είχα την αίσθηση ότι ήμουν προσωπικά υπεύθυνη γι’ αυτή την ισορροπία.
Η τάση των παιδιών για ποιήματα και ιστορίες πηγάζει επίσης από την ανάγκη τους να φέρουν τάξη στο χάος του κόσμου. Από την αβεβαιότητα, όλα τείνουν προς μια τάξη. Ποιηματάκια, παραδοσιακά τραγούδια, παιγνίδια, παραμύθια, ποίηση – όλες αυτές οι ρυθμικά οργανωμένες μορφές ύπαρξης βοηθούν τα παιδιά να διαμορφώσουν την παρουσία τους στο γενικότερο χάος. Δημιουργούν μια ενστικτώδη επίγνωση ότι η τάξη είναι εφικτή στον κόσμο και ότι κάθε άνθρωπος έχει θέση σ’ αυτόν. Όλα συντείνουν προς αυτόν τον σκοπό: η ρυθμική οργάνωση του κειμένου, οι σειρές των γραμμάτων και ο σχεδιασμός της σελίδας, η εντύπωση ότι το βιβλίο είναι ένα καλά οργανωμένο σύνολο. Το μεγάλο αποκαλύπτεται στο μικρό και αυτό το μορφοποιούμε στα παιδικά βιβλία, ακόμα κι αν δεν έχουμε κατά νου τα περί Θεού ή τα περί μορφοκλασμάτων - των γνωστών ως φράκταλ. Το παιδικό βιβλίο είναι μια θαυμαστή δύναμη που ενισχύει τη μεγάλη επιθυμία και την ικανότητα του νεαρού ατόμου να υπάρξει. Ενισχύει το θάρρος του να ζήσει.
Στο βιβλίο, το μικρό είναι πάντα μεγάλο κι όχι μόνο όταν έρχεται η ενηλικίωση. Το βιβλίο είναι ένα μυστήριο, όπου μπορεί να βρεθεί κάτι απρόβλεπτο ή κάτι άπιαστο. Εκείνο που οι αναγνώστες μικρής ηλικίας δεν μπορούν να συλλάβουν στο μυαλό τους, παραμένει ως αποτύπωμα στη συνείδησή τους και συνεχίζει να ενεργεί έστω κι αν δεν ήταν απόλυτα κατανοητό. Ένα εικονοβιβλίο μπορεί να λειτουργήσει ως μικρό θησαυροφυλάκιο σοφίας και πολιτισμού ακόμα και για ενηλίκους, όπως και τα παιδιά μπορούν να διαβάσουν ένα βιβλίο για ενηλίκους και να βρουν τη δική τους ιστορία, έναν υπαινιγμό για τη ζωή τους που αρχίζει ν’ ανθίζει. Ο πολιτιστικός περίγυρος διαμορφώνει τους ανθρώπους, τους προετοιμάζει για τις εντυπώσεις που θα έρθουν στο μέλλον, καθώς και για τις δοκιμασίες που θα χρειαστεί ν’ αντιμετωπίσουν παραμένοντας ακέραιοι.
Το παιδικό βιβλίο σηματοδοτεί τον σεβασμό στο μεγαλείο του μικρού. Σηματοδοτεί τον κόσμο που αναδημιουργείται κάθε φορά, μια παιγνιώδη και όμορφη σοβαρότητα, χωρίς την οποία, όλα, ακόμα και η παιδική λογοτεχνία, είναι άσκοπη απασχόληση.
Συνοψίζοντας:
Το βιβλίο κάνει το παιδί να διαισθανθεί ότι η τάξη είναι εφικτή στον κόσμο και ότι κάθε άνθρωπος έχει μια μοναδική θέση σ’ αυτόν. ‘Όλα συντείνουν προς αυτόν τον σκοπό: η ρυθμική οργάνωση του κειμένου, οι σειρές των γραμμάτων, ο σχεδιασμός της σελίδας, η εντύπωση ότι το βιβλίο είναι ένα καλά οργανωμένο σύνολο. Το μεγάλο αποκαλύπτεται στο μικρό και αυτό το μορφοποιούμε στα παιδικά βιβλία. Το βιβλίο είναι ένα μυστήριο, όπου μπορεί να βρεθεί κάτι απρόβλεπτο ή κάτι άπιαστο. Το παιδικό βιβλίο σηματοδοτεί τον σεβασμό στο μεγαλείο του μικρού.
(Μετάφραση: Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου)
(ΑΠΟ ΤΟ Δ.Σ. ΤΟΥ ΚΣΠΝΒ)
