Η 9η διοργάνωση του νομαδικού Φεστιβάλ Τεχνών, με τη συμμετοχή καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο, θα διεξαχθεί μεταξύ 15 και 17 Ιουλίου. Πιστό στην παράδοσή του, το Φεστιβάλ Ξαρκής 2022 μετακομίζει στον Αγρό, ένα ορεινό χωριό στην επαρχία Λεμεσού, γνωστό για τα τριαντάφυλλά του, το νερό του και τον ζωντανό αγροτουρισμό του. Από τις αρχές Ιουλίου καλλιτέχνες, πολιτιστικοί παράγοντες και εκπαιδευτικοί από όλο τον κόσμο αλληλεπιδρούν με την τοπική κοινότητα για να δημιουργήσουν καλλιτεχνικά έργα με συμμετοχικό τρόπο. Τα αποτελέσματα θα μοιράζονται με το κοινό καθ' όλη τη διάρκεια του φεστιβάλ, το οποίο θα διαρκέσει τρεις μέρες.

Μιλήσαμε με την καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ Χριστίνα Σκαρπάρη για το φετινό σκεπτικό και την πορεία του φεστιβάλ που κλείνει σχεδόν 10 χρόνια ζωής.

Γιατί διαλέξατε τον Αγρό για τη φετινή διοργάνωση;

Λόγω της φετινής θεματικής του φεστιβάλ, αναζητήσαμε συνεργασία με ένα χωριό στην περιοχή της Πιτσιλιάς. Επιλέξαμε τον Αγρό για τη φετινή διοργάνωση αρχικά λόγω της σημαντικής του σχέσης με αυτήν τη θεματική, αλλά και λόγω της προηγούμενής μας δραστηριοποίησης σε χωριό της Πιτσιλιάς το 2019 και 2020, στον Πολύστυπο. Ήδη διοργανώσαμε ένα από τα πιο πετυχημένα μας φεστιβάλ το 2019 και η ομάδα του Ξαρκής αφιέρωσε αρκετό χρόνο εξερευνώντας πτυχές αυτής της θεματικής σε σχετικό ερευνητικό πρόγραμμα. Μαζί με την ομάδα και τους φιλοξενούμενους καλλιτέχνες (artists in residence) είμαστε στον Αγρό εδώ και μία βδομάδα. Μέχρι στιγμής είμαστε ενθουσιασμένοι με την επιλογή μας και τον κόσμο του Αγρού, ο οποίος μας αγκάλιασε και μας έδωσε τροφή για σκέψη καθώς και πολλά φρούτα! Επίσης, μας εντυπωσίασε το γεγονός ότι υπάρχουν πολλά οργανωμένα σύνολα και διάθεση για συμμετοχή στα κοινά. Σας καλούμε να κοπιάσετε στο φεστιβάλ μας στις 15-17 Ιούλη.

Πώς αποφασίσατε το φετινό σκεπτικό αποικιοκρατία και διαθεματικότητα;

Φέτος είναι ιδιαίτερη χρονιά για εμάς μιας και έχουμε λάβει το βραβείο Δημιουργικής Ευρώπης (Creative Europe) από την Ευρωπαϊκή Ένωση με τίτλο Contested Desires (2019-2022), το οποίο ολοκληρώνει τις εργασίες του φέτος στο Φεστιβάλ Ξαρκής 15-17 Ιουλίου. Το διακρατικό έργο διερευνά την κοινή και αμφισβητούμενη κληρονομιά της αποικιοκρατίας και την επιρροή της στον σύγχρονο πολιτισμό. Εστιάζει στις αποικιακές μας ιστορίες και στον αντίκτυπό τους στην κατανόηση της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς και ταυτότητας μέσω της σύγχρονης εικαστικής τέχνης. Με αφορμή το πρόγραμμα, εμπλέκουμε καλλιτέχνες και εμπειρογνώμονες να δημιουργήσουν στο πλαίσιο του θέματος που διερευνούμε, μέσω της σχετικής βιωματικής εμπειρίας στο χωριό και της πρακτικής τους, ώστε να εμβαθύνουν στη σύγχρονη εικαστική δημιουργία και να συνδυάσουν τα ευρήματά τους με το θέμα της επίδρασης της αποικιακής κληρονομιάς στην περιοχή της Πιτσιλιάς και ειδικότερα στον Αγρό. Στο πλαίσιο αυτό, εξελίξαμε ένα πρόγραμμα και μια διεθνής πολιτιστική εμπειρία με περισσότερες από 45 πρωτοβουλίες, που εξερευνά τη θεματική μέσα από έναν διαθεματικό φακό. Μας ενδιαφέρει το πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε, μέσω των σύγχρονων μορφών τέχνης, το θέμα της αποικιοκρατίας και να αντισταθούμε σε νέες μορφές αποικιοκρατίας που χαρακτηρίζονται από την εξόρυξη και την εκμετάλλευση στο όνομα της «προόδου» και της «ανάπτυξης». Επίσης, μας ενδιαφέρει να πετύχουμε την κοινωνική ενσωμάτωση και την περιβαλλοντική δικαιοσύνη εξασφαλίζοντας ότι ακούγονται διαφορετικές «φωνές» πάνω στο θέμα της αποικιοκρατίας και νεοαποικιοκρατίας.

Ποιοι είναι οι στόχοι του φετινού φεστιβάλ;

Στο φεστιβάλ θα συμβάλουν συνολικά 55 δημιουργικοί συντελεστές, καλλιτέχνες, εκπαιδευτικοί, επιμελητές, κ.ά., από διάφορα μέρη του κόσμου, συνεργάτες, εταίροι, εθελοντές και μέλη της διοργάνωσης. Ο ευρύτερος σκοπός είναι να συμβάλουμε στον διάλογο σχετικά με τα αναδυόμενα ζητήματα στο πεδίο των κοινωνικά εφαρμοσμένων πρακτικών μέσω επιτόπιας πρακτικής έρευνας και πειραματισμού. Τα άτομα που θα φιλοξενηθούν καλούνται να ανταποκριθούν σε αυτές τις ιδέες μέσω ενός επιτόπιου πρότζεκτ που θα αναπτυχθεί εντός της κοινότητας που μας φιλοξενεί. Το πρόγραμμα δίνει έμφαση στην ανθρώπινη, φυσική και πολιτιστική κληρονομιά που εντοπίζεται στην αγροτική κοινότητα που θα μας φιλοξενήσει. Στο πλαίσιο του προγράμματος, κάθε καλλιτέχνης/-ιδα καλείται να ανταποκριθεί σε μια πρόκληση που εξερευνά τη θεματική του φεστιβάλ –σε σχέση με την αποικιοκρατία και τις επιπτώσεις της– μέσω ενός «διασταυρωμένου» και διαθεματικού φακού (intersectional lens). Αυτό καλύπτει μια σειρά θεμάτων που κυμαίνονται από τη φυλή, την ηλικία, το φύλο, την αναπηρία έως την κοινωνική τάξη και το περιβάλλον. Επίσης, θα φέρουμε ξανά κοντά καλλιτέχνες από το εξωτερικό αλλά και από την Κύπρο, κατοίκους και απόδημους της περιοχής και άλλα ενδιαφερόμενα άτομα, για να ανταλλάξουν απόψεις και οπτικές μέσω της αλληλεπίδρασης και της σύμπραξής τους. Με αυτήν την πρωτοβουλία θα αντλήσουμε ερεθίσματα από πτυχές της τοπικής ιστορίας αλλά και θα εμπνευστούμε από την πολιτιστική και φυσική μας κληρονομιά. Βασιζόμενοι στην ιδέα ότι οι ντόπιοι έχουν στενότερη σχέση με το περιβάλλον απ' ό,τι τα αστικά κέντρα, θεωρούμε ότι μπορούμε να μάθουμε από τη σχέση αυτή προκειμένου να υπάρξουν δυνατότητες για πρόοδο και να οδηγηθούμε προς ένα πιο περιεκτικό, κοινωνικό και οικολογικό μέλλον, τόσο των κατοίκων αγροτικών περιοχών όσο και των κατοίκων αστικών κέντρων. Με το να μοιραστούν μαζί μας τις ιστορίες και τον τρόπο ζωής τους, με τη συμμετοχή στα εργαστήρια, στις παραστάσεις και με την αλληλεπίδραση με τους καλλιτέχνες και τους διοργανωτές, επιδιώκουμε δεσμούς φιλίας, κατανόησης και αλληλοσεβασμού με τις κοινότητες που μας φέρνουν πιο κοντά τους και παράλληλα φέρνει τις κοινότητες πιο κοντά στον πολιτισμό και στις σύγχρονες τάσεις των εικαστικών τεχνών. Μακροπρόθεσμος σκοπός επίσης είναι να τοποθετήσουμε την Κύπρο στον χάρτη της πολιτιστικής και οικολογικά ευσυνείδητης Ευρώπης, ενώ συνεχίζουμε την περαιτέρω προβολή της κυπριακής και διεθνούς πολιτιστικής δημιουργίας.

Σε τι διαφέρει από προηγούμενες διοργανώσεις;

Τo φεστιβάλ κατ' αρχήν είναι κάθε χρόνο διαφορετικό, μιας και έχει νομαδική μορφή που ταξιδεύει σε χωριά της κυπριακής υπαίθρου. Φέτος, διαφέρει περισσότερο από προηγούμενες διοργανώσεις μιας και συνήθως επισκεπτόμαστε περιφερειακές κοινότητες. Ο Αγρός είναι ένα γνωστό χωριό, διάσημο για το νερό του, τα αλλαντικά του, τα τριαντάφυλλά του και τον ζωντανό αγροτουρισμό του. Πολλοί έχουν επισκεφθεί τον Αγρό και τώρα με το φετινό φεστιβάλ είναι μια ευκαιρία να επιστρέψουν πίσω και να δουν τον Αγρό με άλλη ματιά - μέσω καλλιτεχνικών παρεμβάσεων και επιτόπιων συμπράξεων.

Το φεστιβάλ μετρά σχεδόν 10 χρόνια ζωής. Πώς βλέπεις την εξέλιξή του μέσα από αυτήν την πορεία;

Το φεστιβάλ ξεκίνησε ως σχεδιαστικό πείραμα, στο πλαίσιο της τότε οικονομικής κρίσης, ως ένα εργαλείο για αυτάρκεια, κοινωνική συνοχή και τοπική έμπνευση. Η κοινωνία πάντα θα περνά από κρίσεις, είτε αυτές είναι απτές ή άυλες. Πιστεύω όμως πως όταν υπάρχει μαγεία, δημιουργικότητα, συλλογικότητα μπορούμε να πλάσουμε εναλλακτικά σενάρια για το πώς θα εξελιχθούμε. Ενώ εξακολουθεί να προωθεί πειραματικές δράσεις, πλέον το φεστιβάλ έχει εξελιχθεί σε μια διαπολιτισμική γιορτή - καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο (φέτος από Καραϊβική, Αμερική, Ευρώπη και Κύπρο, δείτε το πρόγραμμα εδώ festival.xarkis.org) έρχονται σε ένα χωριό για 2 βδομάδες και εμπλέκουν μέλη της κοινότητας σε καλλιτεχνικές δράσεις που έχουν σκοπό τη θετική, κοινωνική επίδραση.

Πώς μετριέται η επίδραση του φεστιβάλ στην κοινωνία;

Σίγουρα η τοπική και ευρύτερη κοινωνία έχει σημαντική επίδραση στον τρόπο που διαμορφώνεται το φεστιβάλ κάθε φορά. Με αυτόν τον τρόπο και εμείς ευελπιστούμε ότι μέσα από τη διαμονή μας στο κάθε χωριό αφήνουμε και εμείς το δικό μας λιθαράκι. Υπάρχουν οι επιστημονικοί τρόποι που μετρούν την επίδραση, υπάρχουν και οι πιο εμπειρικοί. Για παράδειγμα, νιώθουμε χαρά όταν μας παίρνουν τηλέφωνο μέλη κοινοτήτων από ένα από τα 5 χωριά που έχουμε μέχρι τώρα επισκεφθεί ή όταν πίνουμε έναν καφέ μαζί τους. Επίσης, είμαστε πάντα ανοιχτοί στη συνέχιση και μετεξέλιξη της συνεργασίας μας με κοινότητες που μας φιλοξενούν και πολλές φορές έχουμε τέτοιους είδους συζητήσεις με το τέλος του φεστιβάλ. Σημαντικό και για μας είναι το τι δίνουμε πίσω στην κάθε κοινότητα - τι αφήνουμε στο χωριό. Από τη μία πολλοί καλλιτέχνες χρησιμοποιούν κοινωνιολογικές μεθόδους καταγραφής, εμπλοκής, υπάρχουν απλές και απτές προσεγγίσεις, για παράδειγμα μέσω συλλογικών τοιχογραφιών, βιωματικών εργαστηρίων, συνεταιρικών συμπράξεων, καταγραφών, συνεντεύξεων κ.λπ. που συντείνουν στη γνώση μας για αγροτικές περιοχές της Κύπρου.

Πώς το φαντάζεσαι στο μέλλον;

Το φαντάζομαι πιο πράσινο, με παραπάνω φροντίδα, ενσυναίσθηση, δημιουργικότητα, φιλία και αγάπη!

*Φεστιβάλ Ξαρκής, 15-17 Ιουλίου 2022. Για περισσότερες πληροφορίες και ερωτήσεις στο τηλ. 97676011| Email: info@xarkis.org | Σελίδα εκδήλωσης στο Facebook: https://bit.ly/3HPoSFn |Το πλήρες πρόγραμμα είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του φεστιβάλ: festival.xarkis.org