Μετά τους Ντάριο Φο, Μπρετ Μπέιλι, Κριστόφ Βαρλικόφσκι, Ανατόλι Βασίλιεφ και Ιζαμπέλ Ιπέρ, το Εκτελεστικό Συμβούλιο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου (ΔΙΘ), στο πλαίσιο των εορτασμών της 70ής επετείου του ΔΙΘ και θέλοντας να τονίσει τη διαπολιτισμική και τη διεθνή πτυχή του θεάτρου και του ΔΙΘ, έχει επιλέξει φέτος πέντε συγγραφείς για να γράψουν το μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου - ένα από κάθε μία από τις πέντε περιφέρειες της UNESCO: την Αφρική, την Αμερική, τις Αραβικές Χώρες, την Περιοχή Ασίας-Ειρηνικού και την Ευρώπη.
Ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου καθιερώθηκε το 1962 από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου, με την έναρξη της σεζόν του «Θεάτρου των Εθνών» στο Παρίσι και με το πρώτο μήνυμα να γράφεται από τον Ζαν Κοκτώ. Έκτοτε, η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου εορτάζεται στις 27 Μαρτίου από την παγκόσμια θεατρική κοινότητα, εκπροσωπώντας μια ευκαιρία υπενθύμισης της ετερότητας αυτής της καλλιτεχνικής έκφρασης και προώθησης του αντίκτυπου που έχει στις σύγχρονες κοινωνίες.
Το ΔΙΘ τιμά κάθε χρόνο αυτή την παγκόσμια γιορτή, καλώντας μια διεθνώς αναγνωρισμένη προσωπικότητα του θεάτρου για να γράψει το μήνυμα. Το μήνυμα μεταφράζεται σε περισσότερες από 20 γλώσσες, δημοσιοποιείται μέσα από το δίκτυο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου και τα Εθνικά του Κέντρα (περισσότερα από 90 Εθνικά Κέντρα και πολλά Συνεργαζόμενα Μέλη) αλλά και θεατρικούς οργανισμούς σε όλο τον κόσμο, διαβάζεται σε όλα τα θέατρα και μεταδίδεται από τα Μ.Μ.Ε σε όλο τον κόσμο. Το ΔΙΘ έχει ως στόχο να προωθεί τις εθνικές και διεθνείς δραστηριότητες που διοργανώνονται στο πλαίσιο των εορτασμών για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου.
Το Κυπριακό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, στο πλαίσιο των εορτασμών της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου 2018 και θέλοντας να τιμήσει την 70ή επέτειο του ΔΙΘ, συμπεριλαμβάνει στους φετινούς εορτασμούς τις σκηνοθετημένες αναγνώσεις του Προγράμματος PLAY ΟΝ! - 4η διοργάνωση, οι οποίες θα πραγματοποιηθούν το Σάββατο 24 Μαρτίου 2018 στο Θέατρο Χώρα (Κοραή 1, πλατεία Αρχιεπισκοπής) στη Λευκωσία, από τις 11:00π.μ. - 6:00μ.μ
Μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου 2018
- ΕΥΡΩΠΗ
Simon McBurney, Ηνωμένο Βασίλειο
Ηθοποιός, συγγραφέας, σκηνοθέτης και συνιδρυτής του Théâtre de Complicité
Μισό μίλι από την Κυρηναϊκή ακτή στη Βόρειο Λιβύη υπάρχει μια τεράστια βραχοσκεπή. 80 μέτρα πλάτος και 20 μέτρα ύψος. Στην τοπική διάλεκτο την αποκαλούν Hauh Fteah [hou-uh fuh-tee-uh]. Η ανάλυση της χρονολόγησης με άνθρακα κατέδειξε αδιάκοπη ανθρώπινη παρουσία 100,000 χρόνων τουλάχιστον. Μεταξύ των τεχνουργημάτων που αποκαλύφθηκαν ήταν και ένας κοκάλινος αυλός ο οποίος χρονολογείται κάπου μεταξύ 40,000 και 70,000 χρόνια πριν. Όταν το άκουσα αυτό ως παιδί, ρώτησα τον πατέρα μου
«Είχαν μουσική;»
Μου χαμογέλασε.
«Όπως όλες οι ανθρώπινες κοινότητες»
Γεννηθείς στην Αμερική, ήταν αρχαιολόγος εξειδικευμένος στην προϊστορία και ο πρώτος που έκανε ανασκαφές στην Hauh Fteah στην Κυρηναϊκή.
Είναι μεγάλη μου τιμή και χαρά που εκπροσωπώ την Ευρώπη στη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου.
Το 1963, και ενώ η απειλή ενός πυρηνικού πολέμου απλωνόταν βαριά πάνω από τον πλανήτη, ο προκάτοχός μου, ο σπουδαίος Άρθουρ Μίλερ είχε πει: «Όταν σου ζητούν να γράψεις σε μια εποχή όπου η διπλωματία και η πολιτική έχουν τόσο φοβερά κοντούς και καχεκτικούς βραχίονες, η εύθραυστη, αλλά που ορισμένες φορές φτάνει μακριά, επιρροή της τέχνης πρέπει να σηκώσει το βάρος της ευθύνης του να κρατήσει ενωμένη την ανθρωπότητα».
Η σημασία της λέξης Drama, προέρχεται από την ελληνική λέξη «δραν» που σημαίνει «κάνω/πράττω»… και η λέξη Theatre προέρχεται από την ελληνική Θέατρον που στην κυριολεξία σημαίνει «τόπος που προσφέρει θέα». Ένας τόπος όπου όχι μόνο κοιτάζουμε αλλά βλέπουμε, παίρνουμε, αντιλαμβανόμαστε. Πριν από 2400 χρόνια ο Πολύκλειτος ο Νεότερος σχεδίασε το σπουδαίο θέατρο της Επιδαύρου. Με μέγιστη χωρητικότητα 14,000 θεατών η εκπληκτική ακουστική αυτού του ανοικτού χώρου είναι θαυμαστή. Ο ήχος ενός σπίρτου που ανάβει στο κέντρο της σκηνής μπορεί να ακουστεί και στις 14,000 θέσεις. Όπως ήταν σύνηθες για τα ελληνικά θέατρα, όταν έβλεπες τους ηθοποιούς έβλεπες επίσης και το τοπίο που απλωνόταν πίσω και πέραν από αυτούς. Το γεγονός αυτό όχι μόνο συγκέντρωνε πολλούς χώρους ταυτόχρονα, την κοινότητα, το θέατρο και τον φυσικό κόσμο αλλά επίσης και όλους τους χρόνους. Καθώς το έργο ανακαλούσε μύθους του παρελθόντος στο παρόν, μπορούσες να δεις πέρα από τη σκηνή, το απώτερό σου μέλλον. Τη Φύση.
Μία από τις πιο αξιοσημείωτες αποκαλύψεις της ανακατασκευής του Θεάτρου Globe του Σαίξπηρ στο Λονδίνο έχει επίσης να κάνει με αυτό που βλέπει κανείς. Η αποκάλυψη έχει να κάνει με το φως. Και η σκηνή και το αμφιθέατρο φωτίζονται εξίσου. Οι καλλιτέχνες και το κοινό μπορούν να δουν ο ένας τον άλλον. Πάντα. Όπου και να κοιτάξεις υπάρχουν άνθρωποι. Και μία από τις συνέπειες είναι ότι μας θυμίζει πως οι σπουδαίοι μονόλογοι, όπως ας πούμε του Άμλετ ή του Μακμπέθ δεν ήτανε προσωπικοί στοχασμοί αλλά δημόσιοι διάλογοι.
Ζούμε σε μια εποχή που είναι δύσκολο να δει κανείς ξεκάθαρα. Μας περιβάλλει περισσότερη μυθοπλασία από οποτεδήποτε άλλοτε στην ιστορία ή την προϊστορία. Οποιοδήποτε «γεγονός» μπορείνα αμφισβητηθεί, οποιοδήποτε ανέκδοτο διεκδικεί την προσοχή μας ως «η αλήθεια». Μια συγκεκριμένη μυθοπλασία μας περιβάλλει διαρκώς. Αυτή που επιδιώκει να μας διαχωρίσει. Από την αλήθεια. Και τον έναν από τον άλλον. Ότι είμαστε χωριστοί. Οι λαοί από τους ανθρώπους. Οι γυναίκες από τους άνδρες. Τα ανθρώπινα όντα από τη φύση.
Ακριβώς όμως όπως ζούμε σε μια εποχή διχασμού και κατακερματισμού, ζούμε επίσης και σε μια εποχή τεράστιας κινητοποίησης. Περισσότερο από οποτεδήποτε άλλοτε στην ιστορία, οι άνθρωποι βρίσκονται εν κινήσει× συχνά τρέπονται σε φυγή× περπατώντας, στην ανάγκη κολυμπώντας, μεταναστεύουν× παντού σε όλο τον κόσμο. Και αυτή είναι μόνο η αρχή. Η αντίδραση, όπως ξέρουμε, ήταν να κλείσουν τα σύνορα. Να κτιστούν τείχη. Να κλείσουν απέξω. Να απομονώσουν. Ζούμε σε μια διεθνή τάξη πραγμάτων τυραννική, όπου η αδιαφορία είναι το νόμισμα και η ελπίδα το παράνομο φορτίο. Και μέρος αυτής της τυραννίας είναι ο έλεγχος όχι μόνο του χώρου αλλά και του χρόνου. Η εποχή που ζούμε αποφεύγει το παρόν. Επικεντρώνεται στο πρόσφατο παρελθόν και το εγγύς μέλλον. Δεν έχω αποκτήσει εκείνο. Θα αγοράσω αυτό.
Τώρα που το έχω αγοράσει, πρέπει να αποκτήσω το επόμενο… πράγμα. Το βαθύ παρελθόν αφανίζεται. Το μέλλον των μηδενικών συνεπειών.
Υπάρχουν πολλοί που λένε ότι το θέατρο δε θα ή δεν μπορεί να αλλάξει οτιδήποτε από αυτό. Όμως το θέατρο δε θα αφανιστεί. Επειδή το θέατρο είναι ένας χώρος, μπαίνω στον πειρασμό να πω, ένα καταφύγιο. Όπου οι άνθρωποι συγκεντρώνονται και διαμορφώνουν στιγμιαία κοινότητες. Όπως κάναμε πάντα. Όλα τα θέατρα έχουν το μέγεθος των πρώτων ανθρώπινων κοινοτήτων, από 50 μέχρι 14,000 ψυχές. Από ένα καραβάνι νομάδων στο ένα τρίτο της αρχαίας Αθήνας.
Και επειδή το θέατρο υφίσταται μόνο στο παρόν, αμφισβητεί επίσης αυτή την καταστροφική άποψη του χρόνου. Το θέμα του θεάτρου είναι πάντοτε η παρούσα στιγμή. Τα νοήματά του οικοδομούνται σε μια κοινή πράξη μεταξύ καλλιτέχνη και κοινού. Όχι μόνο εδώ, αλλά και τώρα. Χωρίς την πράξη του καλλιτέχνη το ακροατήριο δε θα μπορούσε να πιστέψει. Χωρίς την πίστη του ακροατηρίου η παράσταση δε θα ήταν ολοκληρωμένη. Γελάμε την ίδια στιγμή. Συγκινούμαστε. Μας κόβεται η ανάσα ή σιωπούμε σοκαρισμένοι. Και εκείνη τη στιγμή μέσα από το δράμα ανακαλύπτουμε εκείνη τη βαθύτατη αλήθεια: ότι αυτό που θεωρούσαμε ως τον πιο προσωπικό διαχωρισμό μεταξύ μας, τα όρια της δικής μας ατομικής συνείδησης, πως ούτε αυτά γνωρίζουν σύνορα. Είναι κάτι που συμμεριζόμαστε.
Και δεν μπορούν να μας σταματήσουν. Κάθε βράδυ θα επανεμφανιζόμαστε. Κάθε βράδυ, ηθοποιοί και ακροατήριο θα ξανασυγκεντρώνονται. Και το ίδιο δράμα θα αναπαρίσταται. Επειδή, όπως λέει ο συγγραφέας Τζον Μπέργκερ, «Βαθιά μέσα στη φύση του θεάτρου υπάρχει μια αίσθηση τελετουργικής επιστροφής», που είναι ο λόγος για τον οποίον ήταν πάντοτε η μορφή τέχνης των αποστερημένων, που λόγω αυτής της αποσυναρμολόγησης του κόσμου μας, είναι αυτό που είμαστε όλοι. Όπου υπάρχουν καλλιτέχνες και ακροατήρια θα αναπαρίστανται ιστορίες που δεν μπορούν να ειπωθούν οπουδήποτε αλλού, είτε στις όπερες και τα θέατρα των μεγάλων μας πόλεων, είτε στα στρατόπεδα που δίνουν καταφύγιο σε μετανάστες και πρόσφυγες στη Βόρειο Λιβύη και παντού στον κόσμο. Θα είμαστε πάντα δεμένοι μαζί, από κοινού, σ’ αυτή την αναπαράσταση.
Και αν ήμασταν στην Επίδαυρο θα μπορούσαμε να σηκώσουμε το βλέμμα μας και να δούμε πώς το μοιραζόμαστε αυτό με το ευρύτερο τοπίο. Ότι είμαστε πάντα μέρος της φύσης και δεν μπορούμε να δραπετεύσουμε από αυτήν όπως δεν μπορούμε να δραπετεύσουμε από τον πλανήτη. Αν ήμασταν στο Globe θα βλέπαμε πώς προφανώς προσωπικά ερωτήματα υποβάλλονται σε όλους μας. Και αν
και το παρόν είναι αόρατα και ότι η αλυσίδα της ανθρώπινης κοινότητας δεν μπορεί ποτέ να διασπαστεί από τυράννους και δημαγωγούς.
Μετάφραση από την αγγλική: Γιόλα Κλείτου
- ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΣΙΑΣ-ΕΙΡΗΝΙΚΟΥ
Ram Gopal Bajaj, Ινδία
Σκηνοθέτης, θεατρικός και κινηματογραφικός ηθοποιός, ακαδημαϊκός, τέως διευθυντής της Εθνικής
Δραματικής Σχολής του Δελχί
Μετά από όλες τις ιστορίες περί εξέλιξης, γνωρίζουμε μόνο ένα πράγμα εν συντομία: ότι όλες οι
μορφές ζωής τείνουν να επιβιώνουν μέχρι την αιωνιότητα. Εφόσον αυτό είναι εφικτό, η ζωή τείνει να
διεισδύει πέρα από το χρόνο και το χώρο για να γίνει αθάνατη. Σε αυτή τη διαδικασία, η μορφή ζωής
κουτσουρεύεται και καταστρέφεται η ίδια καθολικά. Ωστόσο, χρειάζεται να περιορίσουμε την
συζήτηση στην επιβίωση της ανθρωπότητας και στην χειραφέτησή της από τον άνθρωπο-κυνηγό των
σπηλαίων της Εποχής του Λίθου, και να κατευθυνθούμε προς την Διαστημική Εποχή μας. Είμαστε
τώρα πιο συνετοί; Ευαίσθητοι; Περιχαρείς; Πιο στοργικοί προς τη φύση της οποίας είμαστε προϊόν;
Από το ξεκίνημά μας, οι ζωντανές παραστατικές τέχνες (Χορός, Μουσική, Θέατρο/ Δράμα) τώρα έχουν
επιπλέον το ανεπτυγμένο εργαλείο της γλώσσας, η οποία αποτελείται από φωνήεντα και σύμφωνα.
Το φωνήεν ουσιαστικά εκφράζει τα αισθήματα ή τα συναισθήματα, και το σύμφωνο επικοινωνεί τη
μορφή και τη σκέψη / γνώση.
Μαθηματικά, Γεωμετρία, Οπλισμός και τώρα οι Υπολογιστές, υπήρξαν αποτέλεσμά της. Έτσι, τώρα
δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτή την εξέλιξη της γλώσσας. Η ίδια η γη δεν θα επιζήσει εάν η
συλλογική χαρά των ζωντανών θεατρικών τεχνών και της γνώσης (συμπεριλαμβανομένης της
τεχνολογίας) δεν απελευθερωθεί κι εξαγνιστεί εκ νέου από τα εγκόσμια, τη μανία, την απληστία και το
κακό.
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η επιστήμη και τεχνολογία μας, μας έχουν καταστήσει ισχυρούς σαν
δαίμονες. Επομένως, σήμερα δεν τίθεται θέμα κρίσης ως προς τη μορφή του θεάτρου, αλλά ως προς
το περιεχόμενο, την τοποθέτηση και τον προβληματισμό. Πρέπει να απευθυνθούμε στον άνθρωπο της
σημερινής γης, για να σώσουμε τον ίδιο τον πλανήτη Γη και ως εκ τούτου το «θέατρο». Σε ένα
πραγματιστικό επίπεδο η τέχνη του ηθοποιού και οι τέχνες της ζωντανής παράστασης πρέπει να
τίθενται στη διάθεση των παιδιών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Μια τέτοια γενιά, πιστεύω, θα είναι
πιο ευαίσθητη έναντι της νομιμότητας της ζωής και της φύσης. Το πλεονέκτημα της γλώσσας ως εκ
τούτου μπορεί να είναι πολύ λιγότερο επιβλαβές για τη μητέρα γη και τους άλλους πλανήτες.
Επιπλέον, το «θέατρο» θα αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία ως προς τη διατήρηση και συντήρηση της
ίδιας της ζωής ∙ γι 'αυτό πρέπει να ενισχύσει τον ζωντανό ερμηνευτή και τον θεατή χωρίς ο ένας να
αποτελεί απειλή για τον άλλο, σε αυτή την κοσμική εποχή σύμπνοιας.
Χαιρετίζω το θέατρο και απευθύνω έκκληση στον κόσμο να το θέσουν σε εφαρμογή και να του
παρέχουν διευκολύνσεις σε λαϊκό επίπεδο, αγροτικό, αστικό, σε οποιοδήποτε. «Πόδια και χέρια,
Γλώσσα και Συμπόνια, όλα μαζί για την Παιδεία των Γενεών».
Μετάφραση από την αγγλική: Δώρα Νικολάου
Επιμέλεια: ΚΚΔΙΘ – Κυπριακό Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου
- ΑΜΕΡΙΚΗ
Sabina Berman, Μεξικό
Συγγραφέας, θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος
Μπορούμε να φανταστούμε.
Η φυλή κυνηγάει πουλιά εκτοξεύοντας μικρές πέτρες, όταν ένα γιγάντιο μαμούθ μπαίνει στη σκηνή και
ΒΡΥΧΑΤΑΙ, ενώ ταυτόχρονα ένας μικρός άνθρωπος ΒΡΥΧΑΤΑΙ όπως το μαμούθ. Στη συνέχεια, όλοι
τρέχουν...
Αυτός ο βρυχηθμός του μαμούθ που άρθρωσε ένας θηλυκός άνθρωπος - θα ήθελα να την φανταστώ
ως γυναίκα - είναι η προέλευση αυτού που μας κάνει το είδος που είμαστε. Ένα είδος ικανό να
μιμείται ό,τι δεν είμαστε. Ένα είδος ικανό να αναπαριστά τον Άλλο.
Ας πάμε δέκα χρόνια, ή εκατό, ή χίλια. Η φυλή έχει μάθει να μιμείται κι άλλα όντα: στο βάθος της
σπηλιάς, στο τρεμοπαίζον φως μιας φωτιάς, τέσσερις άνδρες είναι τα μαμούθ, τρεις γυναίκες το
ποτάμι, άνδρες και γυναίκες είναι πουλιά, μπονόμπος, δέντρα, σύννεφα: η φυλή αναπαριστά το
πρωινό κυνήγι, αιχμαλωτίζοντας έτσι το παρελθόν μέσα από το θεατρικό της χάρισμα. Και κάτι ακόμα,
πιο εκπληκτικό: η φυλή στη συνέχεια εφευρίσκει πιθανά μελλοντικά ‘σενάρια’, εξετάζοντας πιθανούς
τρόπους προκειμένου να εξοντώσει το μαμούθ, τον εχθρό της φυλής.
Βρυχηθμοί, σφυρίγματα, μουρμουρητά, η ηχομιμητική του πρώτου μας θεάτρου θα γίνει λεκτική
γλώσσα. Η προφορική γλώσσα θα γίνει γραπτή γλώσσα. Από μια άλλη πλευρά, το θέατρο θα γίνει
τελετουργικό κι έπειτα, κινηματογράφος.
Εντούτοις, παράλληλα με αυτές τις τελευταίες μορφές και στη γένεση της κάθε μίας από αυτές, θα
παραμένει το θέατρο. Η απλούστερη μορφή αναπαράστασης. Η μόνη ζωντανή μορφή
αναπαράστασης.
Το Θέατρο: Όσο πιο απέριττο είναι, τόσο πιο στενά μας συνδέει με την πιο θαυμαστή ανθρώπινη
δεξιότητα, την αναπαράσταση του Άλλου.
Σήμερα, σε όλα τα θέατρα του κόσμου γιορτάζουμε αυτή τη λαμπρή ανθρώπινη δεξιότητα της
παράστασης. Της αναπαράστασης και, συνεπώς, σύλληψης του παρελθόντος μας και της επινόησης
πιθανών μελλοντικών προοπτικών, που μπορούν να αποφέρουν στη φυλή περισσότερη ελευθερία και
ευτυχία.
Ποια είναι τα μαμούθ που πρέπει να υπερνικηθούν σήμερα από την ανθρώπινη φυλή; Ποιοι είναι οι
σύγχρονοι εχθροί της; Για ποιο πράγμα θα έπρεπε να είναι το θέατρο που φιλοδοξεί να είναι κάτι
περισσότερο από ψυχαγωγία;
Για μένα, το μεγαλύτερο μαμούθ όλων είναι η αποξένωση των ανθρώπινων καρδιών. Η απώλεια της
ικανότητάς μας να αισθανόμαστε με τους Άλλους: να αισθανόμαστε συμπόνια για τους
συνανθρώπους μας και για τα μη-ανθρώπινα όντα που ζουν γύρω μας.
Τι παράδοξο. Σήμερα, στα τελικά σύνορα του Ουμανισμού- της Ανθρωποκαίνου εποχής - της
περιόδου κατά την οποία τα ανθρώπινα όντα είναι η φυσική δύναμη που έχει αλλάξει τον πλανήτη
περισσότερο και θα συνεχίσει να το κάνει - η αποστολή του θεάτρου είναι - κατά την άποψή μου - το
αντίθετο από αυτό που συγκέντρωσε τη φυλή όταν το θέατρο παρουσιάστηκε στο πίσω μέρος της
σπηλιάς: σήμερα, πρέπει να διασώσουμε τον δεσμό μας με τον φυσικό κόσμο.
Περισσότερο από τη λογοτεχνία, περισσότερο από τον κινηματογράφο, το θέατρο -που απαιτεί την
παρουσία ανθρώπων ενώπιον ανθρώπων- είναι εξαιρετικά κατάλληλο για το καθήκον μας να
σωθούμε από το να γίνουμε αλγόριθμοι και καθαρές αφαιρέσεις.
Ας απομακρύνουμε οτιδήποτε περιττό από το θέατρο. Ας το αφήσουμε γυμνό. Επειδή όσο πιο απλό κι
απέριττο είναι το θέατρο, τόσο πιο κατάλληλο είναι να μας θυμίζει το μοναδικό αναμφισβήτητο
πράγμα: ότι είμαστε, ενόσω είμαστε στο χρόνο∙ ότι είμαστε μόνο ενόσω είμαστε σάρκα και οστά και η
καρδιά χτυπάει στο στήθος μας∙ ότι είμαστε στο εδώ και τώρα, και τίποτα περισσότερο.
Ζήτω το θέατρο. Η πιο αρχαία τέχνη. Η τέχνη του να είσαι στο παρόν. Η πιο θαυμαστή τέχνη. Ζήτω το
θέατρο.
Μετάφραση από την αγγλική: Δώρα Νικολάου
Επιμέλεια: ΚΚΔΙΘ – Κυπριακό Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου
- ΑΦΡΙΚΗ
Were Were Liking, Δημοκρατία της Ακτής του Ελεφαντοστού
Πολυθεματική Καλλιτέχνης
Μια μέρα
Ένας Άνθρωπος αποφασίζει να υποβάλει στον εαυτό του ερωτήματα μπροστά σ’ ένα καθρέφτη (ένα
ακροατήριο)
Να εφεύρει απαντήσεις και μπροστά σ’ αυτόν τον ίδιο καθρέφτη, (το ακροατήριό του)
Να κριτικάρει τον εαυτό του, να κοροϊδέψει τις δικές του ερωτήσεις και απαντήσεις
Να γελάσει ή να κλάψει μ’ αυτά, δεν έχει σημασία, αλλά στο τέλος
Να χαιρετήσει και να ευλογήσει τον καθρέφτη του (το Ακροατήριό του)
Που του χάρισε αυτή τη στιγμή πόνου και ανακούφισης
Σκύβει και τον χαιρετά για να του δείξει ευγνωμοσύνη και σεβασμό…
Βαθειά μέσα του αναζητούσε την Ειρήνη,
Την ειρήνη με τον εαυτό του και με τον καθρέφτη του:
Έκανε θέατρο…
Εκείνη τη μέρα, μιλούσε…
Περιφρονώντας τα σφάλματα, τα παράδοξα και τις στρεβλώσεις του
Στιγματισμένος από τις μιμήσεις και τους μορφασμούς του
Τις μικροπρέπειές του που ασχήμυναν τον ανθρωπισμό του
Τις δολιότητες του που επέφεραν κατακλυσμούς
Μιλούσε στον εαυτό του…
Αυτοθαυμαζόμενος μέσα στα υπερβατικά του ξεσπάσματα
Μέσα στις φιλοδοξίες του για μεγαλείο, για ομορφιά,
Για μια καλύτερη ζωή, για έναν καλύτερο κόσμο
Που θα είχε κτίσει με τις ίδιες τις σκέψεις του
Που θα μπορούσε να έχει σφυρηλατήσει με τα ίδια τα χέρια του
Αν από αυτόν προς τον ίδιο τον εαυτό του μέσα στον καθρέφτη, ήθελε να το πει,
Αν αυτός ο ίδιος και ο καθρέφτης του μοιράζονταν την επιθυμία…
Αλλά το ήξερε: Αναπαριστούσε
Τον χλευασμό, αναμφίβολα της ψευδαίσθησης
Αλλά οπωσδήποτε και της πνευματικής πράξης
Της οικοδόμησης, της αναδημιουργίας του κόσμου,
Έκανε Θέατρο…
Ακόμα και τορπιλίζοντας όλες τις ελπίδες
Με τα κατηγορηματικά του λόγια και χειρονομίες
Αγωνιζότανε με λύσσα να πείσει
Πως όλα θα επιτυγχάνονταν μέσα σ’ αυτό το ένα και μοναδικό βράδυ
Με τα τρελά του βλέμματα
Με τις γλυκές του λέξεις
Με το πονηρό του χαμόγελο
Με το απολαυστικό του χιούμορ
Με τα λόγια του που, είτε πληγώνοντας είτε καθησυχάζοντας
Διενεργούν μια εγχείριση για το θαύμα
Ναι, έκανε θέατρο.
Και εν γένει
Εδώ στα μέρη μας στην Αφρική
Κυρίως στο Καμιτέ1 απ’ όπου προέρχομαι
Κοροϊδεύουμε τα πάντα ακόμα και μας τους ίδιους
Χλευάζουμε τα πάντα ακόμα και στο πένθος κλαίγοντας
Χτυπούμε τη γη όταν μας απογοητεύει
Με τον Gbégbé2 ή τον Bikoutsi3
Σμιλεύουμε Μάσκες τρομακτικές
Τις Glaé4, τις Wabélé 5 ή τις Poniugo6
Για να απεικονίσουμε τις αδιάλλακτες Αρχές
Που μας επιβάλουν τους κύκλους και τους χρόνους
Και μαριονέτες που σαν εμάς
Καταλήγουν να απεικονίζουν τους Δημιουργούς τους
Και να υποτάσσουν τους χειραγωγούς τους
Επινοούμε τελετουργίες όπου ο λόγος που εκστομίζεται
Πλημμυρισμένος ρυθμικά τραγούδια και ανάσες
Ορμάει να κατακτήσει τα ιερά
Προκαλώντας χορούς σε έκσταση
Ξόρκια και εκκλήσεις προς την ευλάβεια
Αλλά κυρίως ξεσπάσματα γέλιου
Για να γιορτάσουμε τη χαρά της ζωής
Που ούτε οι αιώνες σκλαβιάς και αποικιοκρατίας
Ρατσισμού και διακρίσεων
Ούτε οι ατέλειωτες εποχές ακατονόμαστων φρικαλεοτήτων
Δεν κατάφεραν να καταπνίξουν ή να ξεριζώσουν
Στην Ψυχή του Πατέρα και της Μητέρας της Ανθρωπότητας μας
Στην Αφρική, όπως παντού στον κόσμο
Κάνουμε θέατρο
Και αυτή τη ξεχωριστή χρονιά που είναι αφιερωμένη στο ΔΙΘ
Είναι μεγάλη μου τιμή και χαρά
Που εκπροσωπώ την ήπειρό μας
Για να μεταφέρω το μήνυμά της για ειρήνη
Το Μήνυμα της Ειρήνης του Θεάτρου
Γιατί αυτή η ήπειρος για την οποία λέγαμε, πριν από όχι και τόσο πολύ καιρό
Ότι ο κόσμος θα μπορούσε να τη στερηθεί
Χωρίς κανείς να αισθανθεί την παραμικρή δυσφορία ή κενό
Αναγνωρίζεται εκ νέου στον πρωταρχικό της ρόλο
Του Πατέρα και της Μητέρας της Ανθρωπότητας
Και όλος ο κόσμος συρρέει εδώ…
Αφού ο καθένας μας πάντα ελπίζει πως θα βρει την ειρήνη
Στην αγκαλιά των γονιών του, έτσι δεν είναι;
Γι’ αυτό λοιπόν, το θέατρό μας, τώρα περισσότερο από ποτέ άλλοτε συγκαλεί
Και συμβουλεύει όλους τους ανθρώπους και ιδιαίτερα
Όλους όσοι μοιράζονται τη θεατρική σκέψη, λόγο και δράση
Να έχουν μεγαλύτερο σεβασμό προς τους εαυτούς τους και ο ένας προς τον άλλο
Ευνοώντας τις καλύτερες ανθρωπιστικές αξίες
Με την ελπίδα να ανακτήσουμε μια καλύτερη ανθρωπότητα για τον καθένα:
Μια ανθρωπότητα που προβάλλει την ευφυΐα και την κατανόηση.
Με αυτό το κομμάτι που είναι από τα πιο αποτελεσματικά ανάμεσα στις ανθρώπινες κουλτούρες
Το ίδιο αυτό κομμάτι που σβήνει κάθε σύνορο: το θέατρο…
Ένα από τα πιο γενναιόδωρα αφού μιλά όλες τις γλώσσες,
Εμπλέκει όλους τους πολιτισμούς, αντανακλά κάθε ιδεώδες,
Εκφράζοντας μια βαθιά ενότητα ανάμεσα σε όλους τους ανθρώπους που
Μέσα από κάθε αντιπαράθεση
Ψάχνουν κυρίως να γνωριστούν καλύτερα
Και να αγαπηθούν καλύτερα, μέσα στην ειρήνη και την ηρεμία
Όταν η αναπαράσταση γίνεται συμμετοχή
Μας θυμίζει το καθήκον της δράσης που μας επιβάλλει
Η δύναμη του θεάτρου να κάνει όλους τους ανθρώπους να γελάνε και να κλαίνε μαζί
Μειώνοντας την άγνοιά τους, αυξάνοντας τις γνώσεις τους
Ώστε ο άνθρωπος να ξαναγίνει ο μεγαλύτερος πλούτος του ανθρώπου
Το δικό μας θέατρο προτείνει να επανεξετάσουμε και να επαναξιολογήσουμε εις βάθος
Όλες αυτές τις ανθρωπιστικές αρχές, όλες αυτές τις υψηλές αρετές
Όλες αυτές τις ιδέες της ειρήνης και της φιλίας μεταξύ των λαών
Που τόσο επαινεί η UNESCO
Για να τις μετενσαρκώσουμε στις σκηνές που δημιουργούμε σήμερα
Ώστε αυτές οι ιδέες και αυτές οι αρχές να ξαναγίνουν μια απαραίτητη ανάγκη
Και μια βαθειά σκέψη πρωτ’ απ’ όλα των ίδιων των δημιουργών του θεάτρου
Που θα μπορούν έπειτα να τις μοιραστούν καλύτερα με τους θεατές τους.
Να γιατί η τελευταία μας θεατρική δημιουργία με τίτλο: «Το Δέντρο του Θεού» καταπιάνεται ξανά με τις
συμβουλές των Kindack7, Ngo Biyong Bi Kuban8, και ο δάσκαλός μας, λέει το εξής:
«Ο Θεός είναι σαν ένα Μεγάλο Δέντρο
Του οποίου ο καθένας δεν μπορεί παρά να διακρίνει μόνο μια πτυχή κάθε φορά
Αναλόγως της οπτικής γωνίας στην οποία βρίσκεται:
Αυτός που πετάει πάνω από το δέντρο δε θα μπορεί να δει παρά μόνο το φύλλωμα
Και κάποια εποχικά φρούτα και ανθούς
Αυτός που ζει κάτω απ’ τη γη θα γνωρίζει περισσότερα για τις ρίζες
Όσοι ακουμπούν στο δέντρο θα το αναγνωρίσουν
Από την αίσθηση στην πλάτη τους.
Αυτοί που έρχονται από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα
Θα δουν τις πτυχές στις οποίες οι απέναντι δεν έχουν κατ’ ανάγκη πρόσβαση
Ορισμένοι προνομιούχοι θα διακρίνουν το μυστικό
Μεταξύ του φλοιού και του ξυλοπολτού
Και άλλοι ακόμα την ενδόμυχη γνώση στο μεδούλι του δέντρου
Όμως, όποια κι αν είναι η αντίληψη του καθενός,
Επιφανειακή ή εις βάθος
Κανείς δεν μπορεί ποτέ να βρεθεί σε μια οπτική γωνία από την οποία
Θα μπορεί να διακρίνει ταυτόχρονα όλες τις πτυχές
Εκτός κι αν γίνει ο ίδιος αυτό το θεϊκό δέντρο!
Μα τότε, θα συνεχίσουμε να είμαστε άνθρωποι;
Είθε όλα τα θέατρα του κόσμου να δείχνουν ανεκτικότητα και αποδοχή το ένα στο άλλο
Ώστε να υπηρετούν καλύτερα τον παγκόσμιο στόχο του ΔΙΘ
Ώστε επιτέλους σ’ αυτή την 70η επέτειο
Να υπάρξει περισσότερη ειρήνη στον κόσμο
Με ισχυρή συμμετοχή του Θεάτρου…
Μετάφραση από τη γαλλική: Γιόλα Κλείτου
- ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ
Maya Zbib, Λίβανος
Σκηνοθέτις θεάτρου, περφόρμερ, συγγραφέας, συν-ιδρύτρια της Θεατρικής Εταιρείας Zoukak
Είναι μια στιγμή κοινωνίας, μια ανεπανάληπτη συνεύρεση, που δεν βρίσκεται σε καμία άλλη κοσμική
δραστηριότητα. Είναι η απλή πράξη μιας ομάδας ανθρώπων που επιλέγουν να συναντηθούν στο ίδιο μέρος,την ίδια ώρα για να πάρουν μέρος σε μια κοινή εμπειρία. Είναι μια πρόσκληση σε άτομα να γίνουν μια ομάδα,να μοιραστούν ιδέες και να οραματιστούν τρόπους να μοιραστούν το βάρος απαραίτητων ενεργειών… να ανακτήσουν σιγά-σιγά την ανθρώπινη συνεκτικότητά τους και να βρουν ομοιότητες παρά διαφορές. Είναι εκεί όπου μια συγκεκριμένη ιστορία μπορεί να εντοπίσει τα όρια της οικουμενικότητας... εδώ βρίσκεται η μαγεία του θεάτρου∙ όπου η αναπαράσταση ανακτά τα αρχαϊκά της πρότυπα.
Σε μια παγκόσμια κουλτούρα υπερβολικού φόβου για το άλλο, απομόνωσης και μοναξιάς, το να είμαστε
παρόντες μαζί, συνειδητά, στο εδώ και τώρα, είναι μια πράξη αγάπης. Το να αποφασίσεις να πάρεις τον χρόνο
σου, μακριά από την άμεση ευχαρίστηση και την ατομική επιείκεια προς τον εαυτό σου, στις υψηλά και με γρήγορους ρυθμούς καταναλωτικές κοινωνίες μας∙ το να ελαττώσεις ταχύτητα, το να μελετήσεις και να συλλογιστείς με μια ομάδα είναι μια πολιτική πράξη, μια πράξη γενναιοδωρίας.
Μετά την πτώση των μεγάλων ιδεολογιών και καθώς η νέα τάξη πραγμάτων αποδεικνύει την αποτυχία της δεκαετία με δεκαετία, πώς μπορούμε να ξαναφανταστούμε το μέλλον μας; Καθώς η ασφάλεια και η άνεση είναι η κύρια έγνοια και προτεραιότητα στις επικρατούσες συνομιλίες, μπορούμε ακόμα να εμπλακούμε σε άβολες συζητήσεις; Μπορούμε ακόμα να περάσουμε σε επικίνδυνα εδάφη χωρίς να χάσουμε τα οφέλη μας;
Σήμερα, η ταχύτητα στην πληροφορία είναι πιο σημαντική από τη γνώση, τα σλόγκαν έχουν περισσότερη αξία από τις λέξεις και οι εικόνες πτωμάτων τιμώνται περισσότερο παρά τα πραγματικά κορμιά. Το θέατρο είναι εδώ για να μας θυμίσει ότι είμαστε φτιαγμένοι από σάρκα και οστά και ότι τα κορμιά μας έχουν βαρύτητα. Είναι εδώ για να αφυπνίσει όλες τις αισθήσεις μας και να μας πει ότι δεν χρειάζεται να συλλαμβάνουμε και να καταναλώνουμε μόνο με το βλέμμα μας. Το θέατρο είναι εδώ για να ξαναδώσει δύναμη και νόημα στις λέξεις, να κλέψει την ομιλία από τους πολιτικούς και να την επαναφέρει στον χώρο που ανήκει δικαιωματικά... στην αρένα των ιδεών και της δημόσιας συζήτησης... στον χώρο του συλλογικού οράματος.
Μέσα από τη δύναμη της εξιστόρησης και της φαντασίας το θέατρο μας δίνει καινούριους τρόπους για να δούμε τόσο τον κόσμο όσο και ο ένας τον άλλο∙ ανοίγοντας ένα καινούριο χώρο για κοινή σκέψη ανάμεσα στην ανυπόφορη άγνοια της μισαλλοδοξίας. Όταν η ξενοφοβία, η ρητορική μίσους και η λευκή υπεροχή έχουν επιστρέψει αβίαστα στο τραπέζι, μετά από χρόνια σκληρής δουλειάς και θυσίας χιλιάδων ανθρώπων ανά τον κόσμο για να τα καταστήσουν αισχρά και να τα χαρακτηρίσουν απαράδεκτα... όταν έφηβα αγόρια και κορίτσια πυροβολούνται στο κεφάλι και φυλακίζονται γιατί αρνήθηκαν να συμμορφωθούν με την αδικία και το απαρτχάιντ... όταν προσωπικότητες φρενοβλαβών και ο δεσποτισμός των ακροδεξιών κυριαρχούν σε κάποιες από τις μεγαλύτερες χώρες του Ανεπτυγμένου Κόσμου... όταν ο πυρηνικός πόλεμος απειλεί σαν ένα εικονικό παιχνίδι αντρών-παιδιών που κατέχουν την εξουσία... όταν η κινητικότητα περιορίζεται όλο και πιο πολύ στους λίγους εκλεκτούς, την ίδια ώρα που οι πρόσφυγες πεθαίνουν στη θάλασσα στην προσπάθεια τους να περάσουν από τα ψηλά τείχη των απατηλών ονείρων, καθώς ορθώνονται όλο και πιο ακριβά τείχη... πού πρέπει να αμφισβητήσουμε τον κόσμο μας όταν τα περισσότερα από τα ΜΜΕ έχουν ξεπουληθεί; Πού αλλού παρά στην οικειότητα του θεάτρου, έχουμε την ικανότητα να ξανασκεφτούμε την ανθρώπινη μας κατάσταση, να
φανταστούμε μια νέα τάξη πραγμάτων... συλλογικά, με αγάπη και κατανόηση αλλά και με εποικοδομητική αντιπαράθεση μέσα από την νοημοσύνη, την ελαστικότητα και τη δύναμη.
Προερχόμενη από την Αραβική περιοχή θα μπορούσα να μιλήσω για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι καλλιτέχνες στο να δημιουργήσουν. Αλλά ανήκω σε μια γενιά δημιουργών του θεάτρου που έχουν το προνόμιο, τα τείχη που πρέπει να καταστρέψουν να είναι πάντα ορατά. Αυτό μας οδήγησε στο να μάθουμε να μεταμορφώνουμε ό,τι έχουμε διαθέσιμο και να σπρώχνουμε την συνεργασία και την καινοτομία στα όρια τους κάνοντας θέατρο σε υπόγεια, ταράτσες, σε σαλόνια, σε διαδρόμους και στους δρόμους , δημιουργώντας κοινό στην πορεία, σε πόλεις, χωριά και καταυλισμούς προσφύγων. Είχαμε το πλεονέκτημα να πρέπει να κατασκευάσουμε τα πάντα από την αρχή μέσα στα δικά μας πλαίσια και να βρούμε τρόπους να αποφύγουμε την λογοκρισία, όλα αυτά καθώς περνούσαμε κόκκινες γραμμές και αψηφώντας ταμπού.Σήμερα αυτά τα τείχη τα αντιμετωπίζουν όλοι οι δημιουργοί του θεάτρου ανά τον κόσμο, καθώς οι επιχορηγήσεις είναι πιο λίγες από ποτέ και η πολιτική ορθότητα είναι η νέα λογοκρισία.
Γι’ αυτό, η διεθνής θεατρική κοινότητα σήμερα περισσότερο από ποτέ έχει να παίξει ένα συλλογικό ρόλο, να αντιμετωπίσει αυτά τα πολλαπλασιαζόμενα απτά αλλά και αδιόρατα τείχη. Σήμερα περισσότερο από ποτέ υπάρχει η ανάγκη να επανεφεύρουμε δημιουργικά τις κοινωνικές και πολιτικές μας δομές, με θάρρος και ειλικρίνεια. Να αντιμετωπίσουμε τις ελλείψεις μας και να πάρουμε την ευθύνη για τον κόσμο στου οποίου τη δημιουργία συμμετέχουμε. Ως θεατρικοί δημιουργοί του κόσμου δεν ακολουθούμε μια ιδεολογία ή ένα σύστημα αξιών, αλλά έχουμε ως κοινό την αιώνια αναζήτηση της αλήθειας σε όλες τις μορφές της, την συνεχιζόμενη αμφισβήτηση του στάτους κβο, την πρόκληση των καταπιεστικών συστημάτων και τέλος, την ανθρώπινη μας ακεραιότητα.
Είμαστε πολλοί, είμαστε ατρόμητοι και ήρθαμε για να μείνουμε!
Μετάφραση από την αγγλική: Γιάννα Γεωργιάδου
Για τα βιοργραφικά των καλλιτεχνών μπορείτε να ανατρέξετε: http://www.world-theatre-day.org/messageauthor.html
