Σαν σήμερα πριν από 20 χρόνια το Θέατρο Ριάλτο άνοιξε ξανά τις πόρτες του στο κοινό, ύστερα από μια περίοδο παρακμής η οποία θα κατέληγε στην κατεδάφισή του. Χάρη σε μια ομάδα ευαισθητοποιημένων πολιτιστικά πολιτών της Λεμεσού, το θέατρο σώθηκε -κυριολεκτικά την υστάτη- από τις μπουλντόζες που ήταν έτοιμες να το κατεδαφίσουν. Το Ριάλτο αγοράστηκε από το Συνεργατικό Ταμιευτήριο Λεμεσού και επαναλειτούργησε στις 15 Μαΐου 1999. Τότε διευθυντής του ΣΤΛ ήταν ο Κίκης Καζαμίας. Ο ίδιος άνθρωπος που σήμερα προεδρεύει του διοικητικού συμβουλίου του Ριάλτο, σε μια περίοδο που υπήρξε η πλέον κρίσιμη από τότε που κινδύνευσε με κατεδάφιση. Ο κ. Καζαμίας μίλησε στον «Π» για το παρελθόν και για το μέλλον του σημαντικότερου, ίσως, πολιτιστικού πυρήνα της Κύπρου.
Η χρυσή εποχή του ‘30
Το Θέατρο Ριάλτο αποτέλεσε έμπνευση των αδελφών Χρυσοχού, οι οποίοι διαχειρίζονταν το Θέατρο Χ’’ Παύλου. «Ήθελαν να δημιουργήσουν όχι μονάχα έναν νέο και άνετο χώρο θεάματος, αλλά ένα από τα καλύτερα και πιο σύγχρονα θέατρα της Ανατολής», αναφέρει σε κείμενό του για το Ριάλτο ο διδάκτωρ Φιλοσοφίας Μενέλαος Αβραάμ. «Για τον σκοπό αυτό ανέθεσαν το έργο στον διακεκριμένο αρχιτέκτονα και μηχανικό της Κυπριακής Εργοληπτικής Εταιρείας Γερμανοεβραίο Μπέντζαμιν Γκίνσμπεργκ, ο οποίος σχεδίασε και οικοδόμησε ένα μοντέρνο σε όψη αλλά και εσωτερική λειτουργία θέατρο, με πλατεία, εξώστη και μπαλκόνια, μεγάλη σκηνή, αρκετά καμαρίνια και ακόμη κάτι πρωτοποριακό για την εποχή – ένα υπόγειο καπνιστήριο. Το νέο αρχιτεκτονικό και πολιτιστικό στολίδι της Λεμεσού εγκαινιάστηκε στις 26 Μαρτίου του 1933».
Το Θέατρο Ριάλτο όταν λειτουργούσε σαν κινηματογραφική αίθουσα. © Αρχείο Θεάτρου Ριάλτο
Για δεκαετίες το Ριάλτο λειτουργούσε σαν κινηματογραφική αίθουσα, αλλά φιλοξενούσε και χορευτικές, θεατρικές, μουσικές παραστάσεις, πολιτικές συγκεντρώσεις, μαθητικές εκδηλώσεις κ.ά. Το Ριάλτο επέδρασε σαρωτικά στην αναζωογόνηση της συνοικίας και της πλατείας των «Κκεσογλουθκιών», δηλαδή του φτωχού τουρκομαχαλά που αργότερα έγινε η πλατεία Ηρώων όπου βρίσκεται σήμερα το Ριάλτο ως το κυρίαρχο κτήριό της.
Η παρακμή το ‘80
Αρκετά νωρίς μετά την ανέγερση του Ριάλτο, οι αδελφοί Χρυσοχοί το πούλησαν στην εταιρεία Ν. Π. Λανίτης που, όταν επήλθε η περίοδος της παρακμής του, αποφάσισαν με τη σειρά τους να το πωλήσουν ή να το κατεδαφίσουν. Βρισκόμαστε στη δεκαετία του ’80, όταν «οι μπουλντόζες εκείνη την πρώιμη –μετά την τουρκική εισβολή– εποχή της άναρχης και ασύδοτης ανάπτυξης δεν άφηναν τίποτα όρθιο. Στο όνομα της ανάπτυξης χαλούσαν ιστορικά κτήρια και παραδοσιακά σπίτια», σημειώνει ο Μενέλαος Αβραάμ.
Η πρώτη διάσωση
Το 1991 το Ριάλτο βρισκόταν μπροστά στο ενδεχόμενο της κατεδάφισης. Τότε μια ομάδα ευαισθητοποιημένων Λεμεσιανών «χτύπησε το καμπανάκι στη διεύθυνση και τη διοίκηση του Συνεργατικού Ταμιευτηρίου Λεμεσού (ΣΤΛ) που ουσιαστικά, αφού το ΣΤΛ ήταν ταυτισμένο με τους ανθρώπους της Λεμεσού και την πόλη, δεν άργησαν να πάρουν το μήνυμα. Και πραγματικά τη δωδεκάτη το Ριάλτο σώθηκε», θυμάται ο Κίκης Καζαμίας, για να σχολιάσει ότι «ενώ σήμερα θα μπορούσε να είναι χώρος στάθμευσης ή πύργος, παρέμεινε ένα πολιτιστικό κάστρο!».
Ποιοι ήταν εκείνοι που έλαβαν το 1991 την πολύ σημαντική απόφαση να αγοράσει το ΣΤΛ το Ριάλτο, για το μέλλον, όπως αποδείχθηκε, του πολιτισμού στην Κύπρο; Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου ήταν ο Νεόφυτος Ηλία και μέλη οι Στέλιος Στερατζιάς, Μενέλαος Γεωργίου, Γιαννάκης Πολυκάρπου, Γιώργος Δημητρίου. Μισθωτός Γραμματέας ήταν ο Γιαννάκης Παναγιώτου.
Το 1997 ο Κίκης Καζαμίας ανέλαβε γενικός εκτελεστικός διευθυντής του ΣΤΛ, που τότε αποτελούσε τον μεγαλύτερο συνεργατικό χρηματοπιστωτικό οργανισμό στην Κύπρο. Από αυτή τη θέση ενεπλάκη στην ανακαίνιση και την επαναλειτουργία του Θεάτρου Ριάλτο, που άνοιξε ξανά τις πόρτες του για το κοινό στις 15 Μαΐου 1999 με το λυρικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη «Ηλέκτρα».
Το κρίσιμο 2013 και η απόκτηση του Ριάλτο από το κράτος
Το 2013, με τις αλλαγές στον Συνεργατισμό, η ιδιοκτησία του Ριάλτο πέρασε στη Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα. Αναφέρει ο Κίκης Καζαμίας: «Δημιουργήθηκαν τότε κάποια ερωτήματα, κατά πόσο η διοίκηση της ΣΚΤ θα απεδείκνυε τις αναγκαίες ευαισθησίες ώστε να διατηρήσουν το Ριάλτο, αναπληρώνοντας ουσιαστικά την οικονομική χορηγία που είχε προηγουμένως από το ΣΤΛ. Αυτά τα ερωτήματα απαντήθηκαν με θετικό τρόπο και την περίοδο 2014-2016, έστω και με μειωμένα κονδύλια, το Ριάλτο κατάφερε να επιβιώσει και να κρατήσει το επίπεδό του».
Το 2018 το Ριάλτο πέρασε στα χέρια του κράτους και τέθηκε για μία ακόμη φορά το ερώτημα κατά πόσο θα καταφέρει να διασωθεί. «Το μεγαλύτερο επίτευγμα του θεάτρου ήταν πως δεν ήταν οικονομικό βαρίδι εις βάρος κανενός. Αυτό βοήθησε έτσι ώστε οι προτροπές και οι απόψεις του δ.σ., που διαβιβάστηκαν στην κυβερνητική πλευρά μέσω του Υπουργείου Οικονομικών, να βρουν ανταπόκριση. Θα ήταν κρίμα, θα ήταν πολύ δυσάρεστο γεγονός, και μάλιστα σε μια επετειακή χρονιά για το Ριάλτο, να υπάρξει οπισθοδρόμηση».
Το νυν διοικητικό συμβούλιο του Ριάλτο. Από αριστερά ο Κίκης Καζαμίας, ο Πέτρος Κίζας, η Πηνελόπη Ονησιφόρου, η Μαρία Κυριάκου, η Έλενα Αντωνίου, ο Ρίκκος Αγαθοκλέους και ο Άδωνις Φλωρίδης.
Σχολιάζοντας τη σύγχρονη διαδρομή του θεάτρου της Λεμεσού, ο κ. Καζαμίας αναφέρει ότι «σε αυτά τα 20 χρόνια κρατήθηκε μια σταθερή πορεία για το Ριάλτο. Το γεγονός ότι υπήρχε μια οικονομική ευχέρεια στις κινήσεις του θεάτρου -χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπήρξαν σπατάλες, εξ ου και οι οικονομικοί έλεγχοι αποδεικνύουν ότι υπήρξε μια νούσιμη οικονομική διαχείριση όλα αυτά τα χρόνια- βοήθησε έτσι ώστε με σωστές επιλογές να καταστεί αξιόπιστος συνεργάτης των ανθρώπων του πολιτισμού που ζητούσαν στέγη είτε για να αναδειχθούν, είτε για να προβάλουν τα έργα τους, είτε ως δημιουργοί, είτε ως καλλιτέχνες». Ο κ. Καζαμίας γιορτάζει σήμερα την επέτειο των 20 χρόνων από την επαναλειτουργία του Ριάλτο, αυτή τη φορά από τη θέση του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου του θεάτρου.
Το θέατρο, οι άνθρωποί του, η πλατεία
Ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν ένας από τους πρώτους επισκέπτες του Θεάτρου Ριάλτο το 1999, καθώς με το λυρικό του έργο «Ηλέκτρα» πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της επαναλειτουργίας του, στις 15 Μαΐου 1999. Στα καθίσματα του θεάτρου βρισκόταν και ο κορυφαίος σκηνοθέτης Μιχάλης Κακογιάννης.
Ο Κίκης Καζαμίας υποδέχθηκε τους προσκεκλημένους του Ριάλτο αλλά και τους Λεμεσιανούς που αγάπησαν το θέατρο όλα τα προηγούμενα χρόνια λειτουργίας του.
Πλάι στον Κίκη Καζαμία ήταν και η Γεωργία Ντέτσερ, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ριάλτο από την αρχή μέχρι σήμερα (με ένα διάλειμμα τριών χρόνων οπότε ανέλαβε τη διεύθυνση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης Πάφος2017).
Το ανθρώπινο δυναμικό
«Αυτά τα 20 χρόνια το Ριάλτο διατήρησε μια σταθερή πορεία. Βασικό στοιχείο γι’ αυτό ήταν οι άνθρωποί του», σχολιάζει ο κ. Καζαμίας. «Θαυμάζω τους ανθρώπους μας, που είναι όλα αυτά τα χρόνια μαζί μας. Θέλω να δώσουμε ιδιαίτερο ευχαριστώ σε μια ντουζίνα ανθρώπους, το μόνιμο προσωπικό του Ριάλτο που με λίγους έκτακτους συνεργάτες αυτοί είναι το Ριάλτο, δεν είναι μόνο το θέατρο σαν κτήριο. Το βασικό ενεργητικό του Ριάλτο είναι οι άνθρωποί του. Οι οποίοι το αγαπούν σαν το σπίτι τους, το προσέχουν, το λειτουργούν και σε αυτά τα 20 χρόνια, έχοντας παρουσιάσει 3.500 παραστάσεις από τις οποίες πέρασαν περίπου 1,5 εκατ. θεατές, ήταν πάντα εκεί».
Το μόνιμο προσωπικό του Θεάτρου Ριάλτο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το Ριάλτο γιορτάζει τα 20χρονά του με εκδηλώσεις ολόκληρο τον Μάιο. Κορυφαία θεωρείται η ανοιχτή εκδήλωση της ερχόμενης Παρασκευής 17 Μαΐου στην πλατεία Ηρώων. Μια πλατεία αναπόσπαστο μέρος της οποίας είναι το Ριάλτο. Η πλατεία είναι η εξωστρεφής πλευρά του θεάτρου, ο δημόσιος χώρος όπου υποδέχεται το κοινό του όχι μόνο για δύο, αλλά εδώ και πολλές δεκαετίες.
