Γράφει ο Σωτήρης Χατζηδημητρίου

Silent Sky. Μια άρτια, μεστή, ειλικρινής κι ανεπιφύλακτη παραγωγή. Οι δουλειές της Λέας Μαλένη ανέκαθεν υπήρξαν ρηξικέλευθες πηγές έμπνευσης για το Κυπριακό θέατρο και ραγδαία ανάγονται πια ως μέτρο σύγκρισης. Η επιμελής προσοχή στη λεπτομέρεια -που είμαι βέβαιος κουβαλάει θυσίες από άπαντες εμπλεκόμενους- γεννά ένα φαινομενικά φυσικό κι αβίαστο αποτέλεσμα συγκερασμού όλων των πτυχών της παραγωγής: σκηνοθεσία, υποκριτική, σκηνογραφία, μουσική, φώτα. Ίσως αυτή να είναι και η υποχρέωση των σύγχρονων παραγωγών, η χρήση δηλαδή της πεμπτουσίας όλων όσοι προϋπήρξαν στο χώρο.

Το έργο, βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα, πραγματεύεται μέρος της ζωής και την έρευνα της Αμερικανίδας Ενριέττα Λέβιτ (1868-1921) στο χώρο της Αστρονομίας. Παρόλη τη δουλειά, μεθοδικότητα και επιστημονική της προσέγγιση, δεν ονομάστηκε ή αναγνωρίστηκε ποτέ ως αστρονόμος -παρά μόνο ως υπολογιστής και μέρος του υπολογιστικού χαρεμιού του υπεύθυνου Καθηγητή Πίκερινγκ. Οι συνειδητοποιήσεις οπισθοδρομικότητας είναι τόσο τρανταχτά βίαιες που είναι επικίνδυνο να οδηγηθεί κανείς σε ένα φασματικό αίσθημα ανακούφισης συγκρίνοντας με το πώς είναι τα πράγματα σήμερα. Αυτό θα ήταν υπερφίαλο. Μέχρι τη μέρα που δε θα έχει σημασία να βλέπουμε το φύλο κάποιου -ούτε υποσυνείδητα, ούτε λόγω προκαταλήψεων, ούτε λόγω μεροληψίας (έστω κι ακούσιας)- το έργο παραμένει επίκαιρο. Να σημειωθεί ότι ακόμα και σήμερα, ειδικά οι τομείς της Φυσικής, στερούνται χαρακτηριστικά της γυναικείας οπτικής και προσέγγισης.

Η Ενριέττα Λέβιτ έδωσε τη λύση στο αδιέξοδο του πώς μπορεί κανείς να διαβάσει το σύμπαν. Ολόκληρος ο ουράνιος θόλος παρατηρείται (μέχρι σήμερα) ως κάτι δισδιάστατο. Η Ενριέττα Λέβιτ βρήκε πώς μπορεί να αποδοθεί βάθος σε αυτήν την επίπεδη προβολή. Μέσω αναρίθμητων μετρήσεων, αναγνώρισε έναν τύπο αστεριών με συγκεκριμένη και σταθερή περιοδική συμπεριφορά. Αυτό σήμαινε πως τώρα, τέτοια αστέρια θα μπορούσαν να αναγνωριστούν από την χαρακτηριστική τους σταθερά επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά (περίοδος και συχνότητα) και μετά, η φωτεινότητά τους θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να υπολογιστεί η απόστασή τους από τη Γη, χωρίς να μπορεί αυτό να αμφισβητηθεί από το εν δυνάμει μέγεθός τους. Για αυτά τα συγκεκριμένα αστέρια, που έχουν όλα την ίδια αντικειμενική φωτεινότητα, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η φωτεινότητα παρατήρησής τους (πόσο φωτεινά φαίνονται στον νυχτερινό ουρανό) για να υπολογιστεί πόσο μακριά βρίσκονται από τη Γη. Όσο λιγότερη είναι η φωτεινότητα παρατήρησης, τόσο πιο μακριά  βρίσκονται. Μέχρι τότε, φωτεινό αστέρι μπορούσε να σημαίνει μικρό εγγύς ή μεγάλο μεμακρυσμένο άστρο, όχι πια. Τα προαναφερθέντα ήταν μέρος της μελέτης της σκηνοθέτου. Θα ήταν ίσως θεμιτό να συμπεριλαμβάνονταν, εν μέρει, και στην πλοκή;

Η πιο φανταστική απόρροια του έργου, είναι πώς η Ενριέττα Λέβιτ αντιπροσωπεύει δικαίως όχι μόνο τις γυναίκες αλλά και την ανθρωπότητα, διδάσκοντας πως με θέληση, θυσίες και αυτοπεποίθηση μπορεί κανείς κυριολεκτικά να αλλάξει τον κόσμο και πώς τον αντιλαμβανόμαστε. Να αλλάξει τα όρια τόσο του κόσμου αλλά και του εαυτού του. Να αλλάξει και το μέλλον (επιστημονικά, κοινωνικά, κ.ο.κ.).

Η παράσταση είναι δεμένη και με υποδειγματική ροή (κάτι που δεν είναι απαραίτητα εμφανές ή αναμενόμενο διαβάζοντας το πρωτότυπο κείμενο). Οι προαπαιτούμενες γνώσεις για την αποτελεσματική θέασή της είναι αμελητέες. Η σκηνοθετική γραμμή διατηρεί στην επιφάνεια τα σημαντικά για το γενικότερο νόημα της παράστασης, χωρίς να διαγράφει τα επί μέρους.