Για άνιση μεταχείριση μεταξύ τοπικών και εξωτερικών φωνών κάνει λόγο η Συλλογικότητα Θεατρικών Δημιουργών, καθώς θέτει σειρά από ζητήματα σε επιστολή της προς το Διοικητικό Συμβούλιο, την οποία και κοινοποιούν στο Υφυπουργείο Πολιτισμού. Αφορμή οι ανακοινώσεις για ακροάσεις για τη θεατρική περίοδο 2025-26, ενώ, όπως σημειώνεται, εκφράζει τους προβληματισμούς τους οι οποίοι αφορούν τον πυρήνα της καλλιτεχνικής εκπροσώπησης και της πολιτιστικής στρατηγικής του κρατικού θεάτρου.
Πρώτο θέμα «η σταθερή απομάκρυνση των ντόπιων δημιουργών από την Κεντρική Σκηνή και η κατ’ εξακολούθηση τοποθέτησή τους σε περιφερειακές δομές» αφού, όπως επισημαίνει «αντί να αξιοποιηθεί το δυναμικό των δημιουργών που ζουν και εργάζονται στην Κύπρο, η τοπική δημιουργία μοιάζει να περιορίζεται σε έναν υποστηρικτικό ρόλο - και όχι σε ισότιμη συνδιαμόρφωση του καλλιτεχνικού αποτυπώματος του Οργανισμού».
Ως παράδειγμα από τη φετινή σεζόν, φέρνει την περίπτωση της καλοκαιρινής παραγωγής, υπογραμμίζοντας πως «η κρατική χρηματοδότηση κατευθύνεται σε παραγωγή που υλοποιείται εξ ολοκλήρου στο εξωτερικό». Σχολιάζοντας πως «όσο θεμιτή κι αν είναι η αναζήτηση διεθνών συνεργασιών, διαμορφώνουν πλέον μια ανισορροπία εις βάρος του εγχώριου δυναμικού», ενώ «δεν πρόκειται για ένα στιγμιαίο φαινόμενο, αλλά για μια σταθερή τάση που συστηματικά απομακρύνει τις τοπικές φωνές από τον κύριο καλλιτεχνικό λόγο του κρατικού μας θεάτρου».
Δεύτερο ζήτημα, το οποίο και διαπιστώνει η Συλλογικότητα, αποτελεί η εμφανώς υποβαθμισμένη παρουσία γυναικών δημιουργών στο φετινό ρεπερτόριο όπως και η απουσία των νεότερων καλλιτεχνών. Σημειώνοντας πως η «απουσία γυναικείας παρουσίας από την Κεντρική και τη Νέα Σκηνή εντείνει την αίσθηση έμφυλης ανισότητας στον σχεδιασμό του προγράμματος», και παράληλλα εγείρει το ερώτημα «που είναι η νέα γενιά που θέλουμε να καλλιεργήσουμε και να ενισχύσουμε;»
«Από τις πέντε σκηνοθεσίες που έχουν ανακοινωθεί, μόλις μία έχει ανατεθεί σε γυναίκα»
Επιπλέον, ζητά διαφάνεια ως προς τις αμοιβές των προσκεκλημένων καλλιτεχνών. «Οι φήμες για εξαιρετικά υψηλές αμοιβές εντείνουν το αίσθημα αδικίας και δημιουργούν ανισορροπίες στο εσωτερικό του καλλιτεχνικού πεδίου» προσθέτει στην επιστολή.
Τέλος, ανάμεσα στους προβληματισμούς τίθεται και η λειτουργία της πειραματικής σκηνής. Συγκεκριμένα στην επιστολή καταγράφουν πως «η δημιουργία της θα έπρεπε να στηριχθεί σε ανοιχτό διάλογο με την καλλιτεχνική κοινότητα, μέσα από προσκλήσεις ενδιαφέροντος, συζητήσεις και ανταλλαγή ιδεών, όπως συμβαίνει σε αντίστοιχες σκηνές του εξωτερικού».
Διαβάστε όλη την επιστολή:
Προβληματισμοί που απασχολούν την Συλλογικότητα Θεατρικών Δημιουργών
Αγαπητά μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου,
Ως Συλλογικότητα Θεατρικών Δημιουργών Κύπρου, επικοινωνούμε μαζί σας κατόπιν παρότρυνσης μελών μας με αφορμή τις ανακοινώσεις ακροάσεων του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου για τη θεατρική περίοδο 2025–2026, και προκειμένου να εκφράσουμε μια σειρά από προβληματισμούς που αγγίζουν τον πυρήνα της καλλιτεχνικής εκπροσώπησης και της πολιτιστικής στρατηγικής του κρατικού θεάτρου.
Παρά την παρουσία κάποιων Κυπρίων και τοπικά δραστηριοποιούμενων σκηνοθετών στο φετινό ρεπερτόριο, το ζήτημα που αναδεικνύεται είναι βαθύτερο και πιο ουσιαστικό: η σταθερή απομάκρυνση των ντόπιων δημιουργών από την Κεντρική Σκηνή και η κατ’ εξακολούθηση τοποθέτησή τους σε περιφερειακές δομές. Η πρακτική αυτή συντηρεί μια συνθήκη άνισης μεταχείρισης, όπου η συμμετοχή στην πλέον προβεβλημένη σκηνή του κρατικού μας θεάτρου φαίνεται να παραμένει προνόμιο αποκλειστικά εξωτερικών φωνών. Αντί να αξιοποιηθεί το δυναμικό των δημιουργών που ζουν και εργάζονται στην Κύπρο, η τοπική δημιουργία μοιάζει να περιορίζεται σε έναν υποστηρικτικό ρόλο — και όχι σε ισότιμη συνδιαμόρφωση του καλλιτεχνικού αποτυπώματος του Οργανισμού. Στην περίπτωση της καλοκαιρινής παραγωγής, μάλιστα, η κρατική χρηματοδότηση κατευθύνεται σε παραγωγή που υλοποιείται εξ ολοκλήρου στο εξωτερικό. Αυτές οι πρακτικές, όσο θεμιτή κι αν είναι η αναζήτηση διεθνών συνεργασιών, διαμορφώνουν πλέον μια ανισορροπία εις βάρος του εγχώριου δυναμικού. Δεν πρόκειται για ένα στιγμιαίο φαινόμενο, αλλά για μια σταθερή τάση που συστηματικά απομακρύνει τις τοπικές φωνές από τον κύριο καλλιτεχνικό λόγο του κρατικού μας θεάτρου.
Διαπιστώνουμε επίσης πως η παρουσία γυναικών δημιουργών στο φετινό ρεπερτόριο είναι εμφανώς υποβαθμισμένη. Από τις πέντε σκηνοθεσίες που έχουν ανακοινωθεί, μόλις μία έχει ανατεθεί σε γυναίκα. Η απουσία γυναικείας παρουσίας από την Κεντρική και τη Νέα Σκηνή εντείνει την αίσθηση έμφυλης ανισότητας στον σχεδιασμό του προγράμματος.
Επίσης πού είναι οι νεότεροι καλλιτέχνες; Πού είναι η νέα γενιά που θέλουμε να καλλιεργήσουμε και να ενισχύσουμε;
Θα θέλαμε να τονίσουμε ότι δεν αντιτιθέμεθα στην πρόσκληση ξένων δημιουργών, οι οποίοι δύνανται να εμπλουτίσουν το εγχώριο καλλιτεχνικό τοπίο με τις ιδέες, τις μεθόδους και την εμπειρία τους. Υποστηρίζουμε τις καλλιτεχνικές ανταλλαγές, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει ισορροπία μεταξύ δημιουργών από το εξωτερικό και ντόπιων καλλιτεχνών. Ένας βασικός στόχος ενός κρατικού θεάτρου είναι να ενισχύει και να αναδεικνύει τους εντόπιους δημιουργούς, προσφέροντάς τους έδαφος να δοκιμαστούν, να εξελιχθούν και να συμβάλουν ενεργά στη διαμόρφωση μιας θεατρικής ταυτότητας.
Επίσης η ουσιαστική εξωστρέφεια δεν εξαντλείται στην πρόσκληση ξένων δημιουργών στην Κύπρο· απαιτεί και τη στήριξη Κυπρίων δημιουργών στο εξωτερικό, μέσα από συνέργειες, προσκλήσεις και θεσμικά δίκτυα.
Επιπλέον, θεωρούμε προβληματική την επαναλαμβανόμενη ανάθεση σε σκηνοθέτες από το εξωτερικό που αναπαράγουν υπάρχουσες παραγωγές τους, χωρίς καλλιτεχνικό επαναστοχασμό ή συμπαραγωγική διάσταση.Η καλλιτεχνική συνδημιουργία έχει νόημα όταν βασίζεται σε νέες, πρωτότυπες προτάσεις, σε συνεργασία με το εγχώριο καλλιτεχνικό δυναμικό.
Θα θέλαμε επίσης να ζητήσουμε διαφάνεια ως προς τις αμοιβές των προσκεκλημένων καλλιτεχνών. Οι φήμες για εξαιρετικά υψηλές αμοιβές εντείνουν το αίσθημα αδικίας και δημιουργούν ανισορροπίες στο εσωτερικό του καλλιτεχνικού πεδίου. Αναγνωρίζουμε ότι οι οικονομικές συνθήκες διαφέρουν από χώρα σε χώρα, ωστόσο η δίκαιη και ισότιμη αντιμετώπιση όλων των συνεργατών ενός δημόσιου φορέα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για μια υγιή καλλιτεχνική οικολογία.
Σχετικά με την επαναλειτουργία της Πειραματικής Σκηνής του ΘΟΚ, χαιρετίζουμε την πρωτοβουλία. Ωστόσο, πιστεύουμε πως η δημιουργία της θα έπρεπε να στηριχθεί σε ανοιχτό διάλογο με την καλλιτεχνική κοινότητα, μέσα από προσκλήσεις ενδιαφέροντος, συζητήσεις και ανταλλαγή ιδεών, όπως συμβαίνει σε αντίστοιχες σκηνές του εξωτερικού. Η πειραματική δημιουργία απαιτεί όχι μόνο χώρο, αλλά και ανοιχτότητα, διαφάνεια και βάθος στρατηγικής.
Το Διοικητικό Συμβούλιο του ΘΟΚ έχει κατά καιρούς δηλώσει την πρόθεσή του να ενισχύσει την εγχώρια δημιουργία. Θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να γνωρίζουμε πώς μεταφράζεται σήμερα αυτή η πρόθεση σε συγκεκριμένες πολιτικές και πρακτικές: πώς ο Οργανισμός παρακολουθεί την εξέλιξη του τοπικού δυναμικού, πώς εντοπίζει και προσκαλεί νέες φωνές, πώς οικοδομεί σχέσεις εμπιστοσύνης και συνέργειας με τους ανθρώπους που παράγουν θέατρο στην Κύπρο.
Με πνεύμα διαλόγου και δημιουργικής πρόθεσης, προτείνουμε τη διοργάνωση μιας ανοικτής συνάντησης του Διοικητικού Συμβουλίου του ΘΟΚ με τη θεατρική κοινότητα, ώστε να συζητήσουμε από κοινού τις παρούσες προκλήσεις, να ανταλλάξουμε σκέψεις με στόχο την κοινή προσπάθεια για την ανάπτυξη του θεάτρου στην Κύπρο. Αγωνιζόμαστε καθημερινά για την καλλιτεχνική επιβίωση και εξέλιξη, και επιθυμούμε να είμαστε συνδημιουργοί του πολιτιστικού τοπίου της χώρας μας.
Με εκτίμηση,
Διοικητικό Συμβούλιο
Συλλογικότητας Θεατρικών Δημιουργών
