Προσωπικά κείμενα, που όμως μέσα από το φίλτρο της ζωής μπορούν να λειτουργήσουν και πιο καθολικά», λέει ο Χρήστος Μιχάλαρος. Όπως αναφέρεται στο δελτίο Τύπου, «γεφυρώνοντας το πέρασμα σε μια νέα δημιουργική και στοχαστική περίοδο της ζωής, τα Ανεπίδοτα αποτελούν το τέταρτο και πιο ώριμο βιβλίο του. Μια νηφάλια ματιά στο παρελθόν, μέσα από ποιήματα που γράφτηκαν για συγκεκριμένα πρόσωπα, υπό συγκεκριμένες συνθήκες αλλά μέχρι σήμερα δεν είχαν επιδοθεί στους παραλήπτες του».
Ποια είναι τελικά τα «Ανεπίδοτα»;
Ποιήματα που γράφτηκαν τα τελευταία 13 χρόνια για συγκεκριμένα πρόσωπα, αλλά δεν είχαν βρει τη συνθήκη και τα κότσια να επιδοθούν στους παραλήπτες τους. Είναι πολύ προσωπικά κείμενα, που όμως μέσα από το φίλτρο της ζωής μπορούν να λειτουργήσουν και πιο καθολικά. Όλοι μας έχουμε ζήσει στιγμές. Έτσι, με όχημα αυτό το βιβλίο και αφού ζυμώθηκαν μέσα μου για αρκετό καιρό, τα αποστάγματα αυτά ήρθε η ώρα να φτάσουν στα χέρια των παραληπτών. Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι όλοι οι παραλήπτες θα αναγνωρίσουν τον εαυτό τους μέσα σε αυτά. Οι περισσότεροι, βέβαια, ακόμα δεν γνωρίζουν.
Ποια είναι η σχέση μεταξύ του ποιητή και των παραληπτών των ποιημάτων, παρόλο που δεν επιδόθηκαν ποτέ;
Είμαστε οι επιρροές μας, το παρελθόν μας, τα ναι και τα όχι μας, ακόμα και τα λάθη μας - παρόλο που μεγαλώνοντας, η έννοια του λάθους μέσα μου ρευστοποιείται με ταχείς ρυθμούς. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. Οι άνθρωποι που πέρασαν από τη ζωή μας κάτι άφησαν, σίγουρα. Πόσω μάλλον όσοι μας κινητοποιούν για μεγαλύτερες πράξεις. Είναι κομμάτι της ζωής και της μνήμης μου οι άνθρωποι αυτοί. Αυτό δεν αλλάζει. Κάποιοι εξακολουθούν να είναι στο παρόν.
Τι σκοπεύει ένας ποιητής στο σήμερα;
Δεν σκοπεύει. Υπάρχει. Κι όσο υπάρχει, υπάρχει και το περιθώριο να γράψει. Το δημιουργεί μέσα στους ρυθμούς της ζωής. Δεν είναι ζήτημα χρόνου ή σκοπού. Είναι ζήτημα υπαρξιακό και ταυτοτικό. Όπως και η δουλειά που επιλέξαμε να κάνουμε στη δημοσιογραφία. Εξάλλου, τι σκοπεύει κανείς ανασαίνοντας; Πάντως, σε υπαρξιακό επίπεδο, έχεις κάποιο δίκιο ρωτώντας. Ο ρόλος του ποιητή σήμερα, σε σχέση με το πώς ήταν τα πράγματα στο παρελθόν, έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό. Δεν λέω ότι παλαιότερα άνοιγαν οι πόρτες του Παραδείσου για τους ποιητές, αλλά σήμερα δεν ανοίγουν καν οι πόρτες της Κολάσεως. Όπως και η τέχνη στο σύνολό της έχει χάσει τη λειτουργία της. Έχει κάπως πληθωριστεί στα μάτια των «πολλών». Το βλέπουμε στο ελληνικό τραγούδι. Κάποτε η κυκλοφορία ενός δίσκου ήταν γεγονός που απασχολούσε πρωτοσέλιδα. Συζητιόταν επί μήνες, αποτελούσε ακόμα και αφορμή για καβγά. Σήμερα είναι απλώς μια ειδοποίηση από το καμπανάκι του Spotify. Κι αυτό, στην καλύτερη των περιπτώσεων.
«Πώς γίνεται;» που λέει και ένα ποίημα ένας άνθρωπος να μπορεί να συνδυάζει τον σκληρό χώρο της δημοσιογραφίας με την ποίηση;
Η ποίηση είναι σκληρότερη, αν βρει κέντρο. Δεν είναι μια επιλογή όλο αυτό, είναι μια διάσταση της ζωής, μια ψηφίδα από το ψηφιδωτό της ύπαρξης. Από την άλλη, η δημοσιογραφία είναι ένα εξαιρετικό πεδίο για να αντλήσει κανείς εμπειρίες, στιγμές και αφορμές για να γράψει. Δεν είναι απλώς μια ακόμα δουλειά. Είναι ένα σύμπαν που αν βουτήξεις μέσα του με αφοσίωση, θα σε ανταμείψει με χαμόγελα και πολλές ιστορίες. Και ξέρεις πόσο αγαπώ να ακούω και να λέω ιστορίες.
Είναι η ποίηση αντίβαρο στην καθημερινότητά σου;
Όχι. Η ποίηση λειτουργεί μέσα μου, όπως λειτουργεί η ανάσα. Μια διαδικασία ζωτική. Από την άλλη, επέλεξα να κάνω δημοσιογραφία μέσα από θυσίες, επέμεινα πολύ ξέρεις μέχρι να καταφέρω να γίνω δημοσιογράφος. Έπαιξα τα ρέστα μου στο χαρτί αυτό. Και το έκανα με τη συνείδηση ότι ο δημοσιογράφος δεν κλείνει την πόρτα του γραφείου και πηγαίνει να ανοίξει την πόρτα του σπιτιού για να ξεκινήσει να ζει. Το ένα περιπλέκεται με το άλλο κι αυτό μπορεί να γίνει από πλήρως καταστροφικό μέχρι υπέροχα δημιουργικό. Υπάρχει μια δυναμική που με διεγείρει και με ωθεί στο να φτιάξω πράγματα. Δεν χρειάζομαι αντίβαρα, όπως δεν χρειάζομαι αυτό που λέμε «χόμπι» ή «ελεύθερο χρόνο». Τον δημιουργικό χρόνο μου τον… δημιουργώ εκ του μηδενός. Κουράγιο να υπάρχει. Και υπάρχει.
Τι είναι αυτό που μπορεί να χαρακτηρίσει σήμερα έναν ποιητή; Αρκεί η έκδοση ενός βιβλίου ή η συνέπεια (αφού βρίσκεσαι στο τέταρτο) είναι αυτή που καθιερώνει έναν ποιητή;
Στα πολύ νεανικά μου χρόνια δυσκολευόμουν να αυτοπροσδιοριστώ ως ποιητής. Ένιωθα άβολα. Είχα βλέπετε την ευλογία να έχω γίνει ήδη από τα 22 μου συνδαιτυμόνας πραγματικά μεγάλων ποιητών και ανθρώπων των γραμμάτων. Πώς να δήλωνα συνάδελφος με τον Μάνο Ελευθερίου ή την Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ; Την ίδια ώρα, όταν εξέφραζα αυτήν την ανασφάλεια, οι λοιποί του συναφιού έπεφταν να με φάνε. «Να αναλάβει τις ευθύνες του», έλεγαν, λες και τα ποιήματα ήταν ωρολογιακές βόμβες για τις οποίες κάποιος έπρεπε να πάρει την ευθύνη βγάζοντας προκήρυξη. Ας είναι. Να σου πω όμως, ως άνθρωπος που έχει δημόσιο λόγο και βήμα, ανήκω στην κάστα εκείνων που φέρουν πάντα ακέραιη την ευθύνη της υπογραφής τους. Καθηκόντως και εκ πεποιθήσεως. Τι μπορεί να «χρίσει» κάποιον ποιητή; Ο χρόνος. Και όσοι συντονίστηκαν με τα γραπτά του και άλλαξαν λίγο -έστω για λίγο- τροχιά.
Πώς αλήθεια επιλέγονται τα ποιήματα σε ένα βιβλίο που εκδίδεται; Υπάρχει συνοχή στη συγγραφή ή μπορούν να είναι σκόρπιες σκέψεις;
Δεν υπάρχει μια γενική νόρμα. Επίσης, δεν ξέρω αν οι «σκόρπιες σκέψεις» έχουν νόημα ως πρόταση. Γιατί τι είναι εν τέλει ένα έργο τέχνης, ένα βιβλίο, ένας δίσκος: μια πρόταση. Κάτι πρέπει να λένε αυτές οι σκέψεις, κάποιο στίγμα στον χάρτη πρέπει να δίνουν, κάτι να κινητοποιούν. Αλλιώς γιατί να υπάρχουν τυπωμένες και στα ράφια; Τα ποιήματα στα «Ανεπίδοτα» έπρεπε να συγκροτήσουν σώμα, να αναπνεύσουν στο φως και να υπάρξουν στις πέντε αισθήσεις, ώστε να φτάσουν με αξιοπρέπεια στους παραλήπτες τους. Κατά τα λοιπά, δεν μπήκαν με χρονολογική σειρά. Είναι τοποθετημένα με βιωματικό τρόπο, ώστε παράλληλα να λένε μια ιστορία. Το κέντρο βάρους βρίσκεται στα δύο τελευταία ποιήματα «Εν συντομία» και «Σώματι».
Τα πρώτα βιβλία κυκλοφόρησαν με το ψευδώνυμο Χρίστος Α. Μιχαήλ. Υπήρχε κάποια ανάγκη ώστε να κρυφτείς πίσω από τον ποιητή Μιχαήλ;
Κατά κάποιον τρόπο ήθελα να μπορέσω να λειτουργήσω απερίσπαστος, χωρίς τους κραδασμούς του οικογενειακού ονόματος, με ό,τι κι αν σήμαινε αυτό την εποχή εκείνη. Ήταν όντως μια εντελώς διαφορετική εποχή για μένα. Δεν κρύφτηκα όμως ποτέ. Γενικώς, δεν κρύβομαι. Όλοι ήξεραν, η οικογένειά μου δεν είχε εξάλλου πρόβλημα με αυτό. Οι λόγοι ήταν κυρίως προσωπικά ψυχολογικοί. Στο κατώφλι των 40, ήρθε η ώρα να επιτύχω την ένωση. Ας πούμε ότι είναι μια διαδικασία ωρίμανσης. Σύνδεσέ το και με τα προλεγόμενα περί ευθύνης.
«Χαρακτηρίζονται από μια θεμελιωμένη ωριμότητα και από μια άνεση σε σχέση με τα είδη της γραφής», είχε πει η Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ για το βιβλίο σου «Σκιά γυναίκα». Τι έχει αλλάξει από τότε;
Η ζωή έχει αλλάξει. Και αυτό δεν ήταν μια απλή και αναίμακτη διαδικασία. Η γλυκιά μας Κατερίνα τα είχε πει αυτά πίσω στο 2014 όταν πολλά από τα κομμάτια του παζλ που ονομάζουμε ζωή, ήταν ακόμα κενά. Η γραφή είναι σαν τη βάρκα ή σαν το σώμα μας καθώς επιπλέει στη μέση του πελάγους: αν δεν συντονιστεί με το κύμα, θα βουλιάξει. Καλύτερα να μην ξεμακρύνει, να μείνει δεμένη στη σιγουριά της, στο συρτάρι της ή στην ανυπαρξία της.
Στην εποχή του TikTok και της γρήγορης και άμεσης πληροφόρησης έχει θέση ένας ποιητής;
Η ποίηση είναι υπόθεση προαιώνια, σε όλους τους πολιτισμούς. Τα social media μας απασχολούν εδώ και ελάχιστα χρόνια. Όλα έχουν τη θέση τους στη ζωή, αλλά θα κριθούμε όλοι από τον χρόνο. Ας έχουμε αυτό κατά νου: η ζωή είναι μαραθώνιος και όχι κατοστάρι. Θέλει γόνατα, αλλά θέλει και πνευμόνια. Και ο δρόμος είναι δρόμος, τι πάει να πει είναι στραβός; Δεν ισιώνει με το scrolling πάνω σε μια οθόνη, πρέπει να τον τρέξεις.
*Το ποιητικό βιβλίο του Χρήστου Μιχάλαρου «Ανεπίδοτα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μετρονόμος. Μαζί με το Σολώνειον Κέντρο Βιβλίου θα γίνει η παρουσίαση του βιβλίου στο Σατιρικό Θέατρο, Βλαδίμηρου Καυκαρίδη 13, Αγλαντζιά την Τρίτη 8 Απριλίου, ώρα 18.30.
