Γράφει η Νάσα Παταπίου

Ο Φραγκίσκος Barbaro έγραψε μια επιστολή προς τον τότε δόγη Ιερώνυμο Priuli μέσα από την οποία παρουσιάζει μια εικόνα των στρατιωτικών σωμάτων και πληροφορεί για το πώς η Γαληνοτάτη ενεργούσε για τη διαφύλαξη και άμυνα της Κύπρου

Το 1567, ήδη από τον Ιούνιο μήνα, είχαν αρχίσει οι οχυρωματικές εργασίες στη Λευκωσία και τα έργα αυτά έφεραν μια ουσιαστική μεταμόρφωση στην πρωτεύουσα της Κύπρου. Εξαιτίας της νέας οχύρωσης, της οποίας η περίμετρος θα ήταν περιορισμένη σε σχέση με αυτήν της μεσαιωνικής, είχαν κατεδαφιστεί περίπου 1.800 κατοικίες, κυρίως φτωχών ανθρώπων, και έτσι ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού των χαμηλών τάξεων είχε μείνει χωρίς κατοικία. Τότε, γενικός προνοητής και σύνδικος Κύπρου ήταν ο Βενετός Φραγκίσκος Barbaro. Είχε διοριστεί εσπευσμένα στην Κύπρο σ’ αυτήν την ισχυρή θέση, για να επαναφέρει την τάξη στην κοινωνία της Λευκωσίας, γιατί κατά τον Φεβρουάριο του 1566 είχε ξεσπάσει στην πρωτεύουσα η πιο δυναμική στάση για έλλειψη ψωμιού.

Ο Φραγκίσκος Barbaro είχε διαδεχθεί τον Αντώνιο Bragadin, ο οποίος, λίγο μετά τη στάση για έλλειψη ψωμιού, άφησε την τελευταία του πνοή στην Κύπρο. Βέβαια, πριν τον διορισμό του Barbaro στην ίδια θέση διορίστηκε ο Georgi Emmo, αλλά μόλις είχε αφιχθεί στη Λάρνακα πέθανε. Έτσι, διορίστηκε στη θέση αυτή ο Φραγκίσκος Barbaro. Σύμφωνα με την εντολή που του είχαν δώσει οι βενετικές αρχές, θα αντικαθιστούσε και τον τοποτηρητή της Κύπρου, γιατί είχε πεθάνει λίγο μετά και ο Βενετός τοποτηρητής Κύπρου, Pandolfo Guoro. Ο προνοητής αυτός ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της νέας οχύρωσης, αφού κατά τη διάρκεια της θητείας του άρχισε και σχεδόν ολοκληρώθηκε η νέα οχύρωση. Ο Φραγκίσκος Barbaro είχε παραστεί μαζί με τους άλλους αξιωματούχους στην τελετή του θεμέλιου λίθου των νέων οχυρώσεων της πόλης, που έλαβε χώρα στην περιοχή που θα οικοδομούσαν τον προμαχώνα ο οποίος θα έφερε το όνομά του, κατά την πρώτη Ιουνίου 1567. Έτσι το όνομα του Φραγκίσκου Barbaro μνημονεύεται έως σήμερα και όσο υπάρχει η πρωτεύουσά μας θα εξακολουθεί να μνημονεύεται, αφού ένας από τους έντεκα προμαχώνες της Λευκωσίας φέρει το όνομά του.

Το 1569, μετά τη λήξη της θητείας του στην Κύπρο, ο Φραγκίσκος Barbaro είχε αναχωρήσει μαζί με τον στρατιωτικό μηχανικό Ιούλιο Savorgnano, πίσω στη Βενετία. Η κοινότητα τότε της Λευκωσίας τούς είχε κατευοδώσει με τιμές. Κατά την αναχώρησή τους, ο Φραγκίσκος Μαρία Δενόρες είχε εκφωνήσει ένα εμπνευσμένο λόγο για να τους αποχαιρετήσει εκ μέρους όλων. Μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στη συμβολή του Φραγκίσκου Barbaro, τόσο στα οχυρωματικά έργα της πρωτεύουσας όσο και στην οργάνωση των στρατιωτικών σωμάτων της Κύπρου.

Το αξίωμα του γενικού προνοητή και σύνδικου ήταν κυρίως στρατιωτικό, αφού ήταν υπεύθυνος για όλα τα στρατιωτικά σώματα της Κύπρου, και διοριζόταν όταν υπήρχε είτε εξωτερικός είτε εσωτερικός κίνδυνος στην επικράτεια της Γαληνοτάτης. Μια επιστολή γραμμένη στη Λευκωσία στις 2 Δεκεμβρίου 1567 από τον Φραγκίσκο Barbaro και απευθυνόμενη στον τότε δόγη Ιερώνυμο Priuli, μας παρουσιάζει μια εικόνα των στρατιωτικών σωμάτων και γενικά της άμυνας της μεγαλονήσου και πληροφορούμαστε πώς η Γαληνοτάτη ενεργούσε για τη διαφύλαξη και άμυνα της Κύπρου, που της προσπόριζε τόσα οφέλη.

Επιθεώρηση των στρατιωτικών σωμάτων

Ο Barbaro, όπως τεκμηριώνεται από την επιστολή του, είχε τότε διενεργήσει μια γενική επιθεώρηση στην Κύπρο σε όλα τα σώματα του ελαφρού ιππικού και των σωμάτων πολιτοφυλακής. Με αυτόν τον τρόπο επιθυμούσε, όπως έγραφε, να πληροφορήσει σχετικά τον δόγη λεπτομερώς. Κατά την επιθεώρηση που είχε κάνει στα σώματα των ελαφρών ιππέων (stradioti) διαπίστωσε ότι βρίσκονταν σε καλό επίπεδο και καλά εξασκημένοι στην ιππευτική, γεγονός που του προκάλεσε  ικανοποίηση. Το προηγούμενο τρίμηνο, όπως ενημέρωνε τον δόγη, είχε πληρώσει τους 737 ελαφρούς ιππείς μαζί με τους αρχηγούς και τις οικογένειές τους. Εξακολουθούσε, κατά την άποψή του, να υπάρχει κίνδυνος επίθεσης των Οθωμανών, γι’ αυτό ακριβώς θα προσπαθούσε να αυξήσει τον αριθμό των ελαφρών ιππέων στους 800. Όταν όμως θα περνούσε ο κίνδυνος του πολέμου, τότε  θα απομάκρυνε όσους δεν ήταν αρκετά ικανοί για υπηρεσία.

Ο γενικός προνοητής, επίσης, μετά από επιθεώρηση που είχε διενεργήσει στα σώματα πολιτοφυλακής (cernide) έκρινε ότι και αυτά ήταν σε καλή κατάσταση και, όπως πίστευε, αυτό οφειλόταν στις ικανότητες του διοικητή τους Leonardo Roncon. Παρεμπιπτόντως σημειώνουμε ότι o Lunardo Roncon, ο οποίος επαινείται και από τον ίδιο τον στρατιωτικό μηχανικό Ιούλιο Savorgnano, γιατί είχε συνεργαστεί μαζί του στα οχυρωματικά έργα της πρωτεύουσας, άφησε την τελευταία του πνοή υπερασπιζόμενος το 1570 τη Λευκωσία. Όπως αναφέρει ο Barbaro, ο Roncon δεν παρέλειπε να μεταβαίνει ο ίδιος προσωπικά διασχίζοντας όλη την Κύπρο για να επιθεωρήσει τα σώματα πολιτοφυλακής.

Έπαινος στους Ιταλούς στρατιώτες

Οι Ιταλοί στρατιώτες που υπηρετούσαν τότε στην Κύπρο εγκωμιάζονται από τον Φραγκίσκο Barbaro και όπως ενημέρωνε τον δόγη, ίσως να ήταν και οι καλύτεροι. Θαύμαζε την αντοχή τους στις υψηλές θερμοκρασίες της Κύπρου, στις οποίες ήταν ασυνήθιστοι. Επίσης, αναφέρεται στη διατροφή τους που αποτελείτο από δύο μόνον ψωμιά καμωμένα από κριθάρι, τα οποία τους αρκούσαν να περάσουν δύο ημέρες. Όσο για τη διανυκτέρευσή τους, συνήθως ξάπλωναν στη γυμνή γη…

Ο Barbaro υποσχόταν ότι θα αντικαθιστούσε με νέους πολιτοφύλακες τους ηλικιωμένους, γιατί λόγω ηλικίας ήταν ακατάλληλοι. Oι εκπαιδευτές των πολιτοφυλάκων δεν παρέλειπαν, αναφέρει ο Barbaro, να τους εξασκούν όπως άρμοζε  δύο-δύο ή και τρεις μαζί. Εξαιτίας των ασθενειών, από τις οποίες πλήττονταν οι πολιτοφύλακες ή και για άλλους ακόμη λόγους, δεν επικρατούσε πειθαρχία σε όλους τους λόχους όπως στον λόχο των Αλυκών, στον οποίο ήταν υπεύθυνος ο καπιτάνος Fabio Manzone. Ο Barbaro, επίσης, πληροφορούσε τον δόγη και για άλλους διορισμούς και τοποθετήσεις στρατιωτικών διοικητών. O καπιτάνος Ubaldo Saggione, όπως σημειώνει, ο οποίος ήταν αρκετά νέος διορίστηκε από τον εκλαμπρότατο Αντώνιο Bragadin, τον προκάτοχό του, στη θέση του πεθερού του Ιάκωβου Coremi, που υπηρετούσε στη Λάπηθο, ενώ ο καπιτάνος Χριστόφορος Discipulo τοποθετήθηκε στην Αυδήμου.

Ο γενικός προνοητής, επιπρόσθετα, αναφέρει στον δόγη ότι εάν ο ίδιος επιθυμούσε να διορίσει άλλους στις θέσεις των πιο πάνω καπιτάνων, αυτός δεν είχε παρά να υπακούσει στις συνετές του αποφάσεις. Ο ουσιαστικός σκοπός του, άλλωστε, ήταν όπως τόσο αυτός όσο και ο γενικός διοικητής των σωμάτων πολιτοφυλακής προσφέρουν το άπαν των δυνάμεών τους, για την καλύτερη δυνατή οργάνωση των στρατιωτικών σωμάτων ώστε η Γαληνότητά του να έχει τέτοια αποτελέσματα, τα οποία θα επιθυμούσε. Τέλος, υπέβαλλε το αίτημα όπως ο δόγης δώσει εντολή στους προνοητές επί των οχυρώσεων να αποστείλουν με τις πρώτες νάβες της νηοπομπής (muda) του Μαρτίου, όσες προμήθειες  κατέγραφε σε κατάλογο τον οποίο είχε εσωκλείσει στην επιστολή του, γιατί ήταν αναγκαιότατες και επιβεβλημένες για την εξάσκηση των πολιτοφυλάκων. Εξάλλου, οι προμήθειες αυτές, όπως ανέφερε ο Barbaro, ελάχιστα θα επιβάρυναν τα οικονομικά της Δημοκρατίας.

Τα ίχνη των μελών της βενετικής οικογένειας Barbaro, που είχαν υπηρετήσει ως διοικητές στην Κύπρο, εξακολουθούν και μετά από πέντε σχεδόν αιώνες να υπάρχουν στη μεγαλόνησο. Το οικόσημο της οικογένειας Barbaro απαντά στην Αμμόχωστο, στο ανάκτορο των Lusignan, το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί κατά τη Βενετοκρατία ως κατοικία του εκάστοτε Βενετού καπιτάνου Αμμοχώστου. Στην ίδια πόλη είχε υπηρετήσει για δύο χρόνια από το 1555 έως το 1557 ως καπιτάνος, δηλαδή διοικητής, ο Kορνήλιος (Cornelio) Barbaro και δεν παρέλειψε να χαράξει εκεί το οικόσημό του, με τους δύο χαρακτηριστικούς κύκλους.

Το ίδιο οικόσημο μπορεί κάποιος να το αντικρίσει και στη Λευκωσία, στον εξωτερικό τοίχο της πύλης Caraffa, η οποία μας είναι περισσότερο γνωστή ως Πύλη Αμμοχώστου. Στην πύλη Caraffa υπάρχουν τα οικόσημα όλων των Βενετών αξιωματούχων, που υπηρετούσαν στην Κύπρο όταν οχυρωνόταν η πρωτεύουσα, το 1567, γιατί είχαν συμβάλει κι αυτοί στο μεγαλεπήβολο αυτό έργο. Ασφαλώς, δεν θα μπορούσε ν’ απουσιάζει το οικόσημο του γενικού προνοητή και σύνδικου Κύπρου, Φραγκίσκου Barbaro…