Γράφει η Νάσα Παταπίου

Θα μπορούσε να ακολουθεί την παρούσα 'μοίρα' της Θλιμμένης Τζάσμιν ο Φίλιππος Φλάτρο: γόνος ευγενών, έμεινε με τα χρέη του πατέρα του όταν αυτός απεβίωσε και κινδύνευε να χάσει τα πάντα, έως και το φέουδό του, την Παραμύθα...

Χάρη στην αρχειακή έρευνά μας αποκαλύπτονται μεταξύ άλλων και νέα στοιχεία για τις πολύκλαδες οικογένειες της Κύπρου, που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο σε πολλούς τομείς κατά τη Φραγκοκρατία, αλλά και κατά τους χρόνους της βενετικής κυριαρχίας. Το σημερινό μας δημοσίευμα αναφέρεται σε μέλη της οικογένειας Φλάτρο, που εκμίσθωναν το χωριό Έμπα της Πάφου και τα γύρω χωριά με τις πλούσιες ζαχαροκαλλιέργειες και είχαν, επίσης, ως φέουδο το χωριό Παλαμίδα της Λεμεσού. Ας σημειωθεί ότι η οικογένεια Φλάτρο ήταν αρχικά ορθόδοξη, αλλά μετέπειτα κάποια μέλη της ακολούθησαν το λατινικό δόγμα. Μια ορθόδοξη ανδρώα μονή της Λευκωσίας είχε ιδρυθεί από τον Giotin Φλάτρο και η ορθόδοξη γυναικεία μονή της Λευκωσίας, η οποία αναφέρεται στις πηγές ως μονή Delle Donne, ενισχύθηκε οικονομικά από τον Βαλλιάνο Φλάτρο. Ένα μέλος της ίδιας οικογένειας, ο Κλήμης 8ος, ανήλθε στα τέλη του 16ου αιώνα στον παπικό θρόνο.

Μια δέσμη ανέκδοτων εγγράφων σχετική με ένα χρέος προσθέτει νέα στοιχεία τόσο για την οικογένεια των Φλάτρων, και συγκεκριμένα την οικογένεια του φεουδάρχη Πέτρου Φλάτρο, όσο και για την ιστορία των χωριών της Κύπρου. Στις 27 Μαρτίου 1550 ο Φίλιππος Φλάτρο της μεγάλης αυτής κυπριακής οικογένειας απηύθυνε μια επιστολή προς το Συμβούλιο των Δέκα. Το περιεχόμενο της επιστολής του περιείχε στοιχεία διαφωτιστικά για την οικογένειά του, αλλά και για τα φέουδα που κατείχε. Όσα αναφέρονται στην επιστολή μάς επιτρέπουν μια επιστροφή στο παρελθόν και στο κλίμα της εποχής του 16ου αιώνα και μας παρέχουν ταυτόχρονα στοιχεία, πώς διαβιούσαν οι φεουδάρχες ή τι τρόπους χρησιμοποιούσαν για να αντεπεξέλθουν όταν αντιμετώπιζαν οικονομικά προβλήματα.

Ας ακολουθήσουμε όμως τα όσα είχε αναφέρει στην επιστολή του ο Φίλιππος Φλάτρο. Το έτος 1547, όπως σημειώνει, είχε αποχαιρετήσει τον παρόντα κόσμο ο Πέτρος Φλάτρο, γιος του αοίδιμου άρχοντα Audet, δηλαδή ο πατέρας του συντάκτη της επιστολής Φίλιππου Φλάτρο, πιστού υπηρέτη της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας. Ο Πέτρος Φλάτρο, με τον θάνατό του, εξαιτίας διαφόρων θεομηνιών, οι οποίες συχνά έπλητταν την Κύπρο, άφησε ένα χρέος που ανερχόταν στις επτά χιλιάδες δουκάτα, στη χήρα και στα παιδιά του. Οι θεομηνίες αυτές, όπως η επιδρομή ακρίδας, η ξηρασία καθώς και ο μύρτος, που είχαν πλήξει το διαμέρισμα της Έμπας, το οποίο εκμίσθωνε ο φεουδάρχης Πέτρος Φλάτρο, ήταν οι αιτίες που είχαν δημιουργήσει στον ίδιο το μεγάλο χρέος. Ο γιος του, Φίλιππος, μαζί με τους άλλους πέντε αδελφούς και τις τρεις αδελφές του, είχαν μείνει αβοήθητοι χωρίς στήριξη και με ένα δυσβάσταχτο χρέος στην πλάτη τους.

Η βενετική διοίκηση της Κύπρου όταν αντιλήφθηκε ότι το Δημόσιο Ταμείο δεν θα μπορούσε να εισπράξει όλο το οφειλόμενο χρέος, διότι και αυτή η προίκα της συζύγου του Πέτρου Φλάτρο ήταν απλώς και μόνο ένα φτωχό χωριουδάκι, και βλέποντας και τη φτώχεια στην οποία βρισκόταν η οικογένειά του, αποφάσισε να κάνει με τον Φίλιππο, πρεσβύτερο γιο του Πέτρου Φλάτρο, μια σύμβαση για αποπληρωμή του χρέους. Όμως και με αυτή τη σύμβαση ήταν αδύνατο να αντεπεξέλθει η οικογένεια του μακαριστού φεουδάρχη. Τότε, ο πρωτότοκος γιος της οικογένειας, Φίλιππος Φλάτρο, οπλίστηκε με θάρρος και με τη βοήθεια ευσεβών χριστιανών, όπως ο ίδιος σημειώνει σε επιστολή του προς τις βενετικές αρχές, διέσχισε τη θάλασσα με μεγάλες δαπάνες για να φθάσει ώς τη Βενετία και να παρουσιαστεί στις Σινιορίες και να κάνει προσφυγή στη συγκεκριμένη σύμβαση.

Ο Φίλιππος Φλάτρο εξέθεσε τα προβλήματα που αντιμετώπιζε τόσο αυτός όσο και η οικογένειά του και εξήγησε στις βενετικές αρχές ότι το χρέος ήταν δυσβάστακτο ώστε να επιβιώσουν. Οι βενετικές αρχές ζήτησαν τότε επιπρόσθετες εξηγήσεις σχετικά με το όλο θέμα από τη βενετική διοίκηση της Κύπρου. Ο Φίλιππος Φλάτρο τότε αναγκάστηκε να γυρίσει πίσω στην πατρίδα του και μετά από πολλές δυσκολίες και στερήσεις τελικά πληροφορήθηκε ότι το χρέος αυτού και της οικογένειάς του δεν ήταν πέντε χιλιάδες, αλλά συνολικά ανερχόταν στις επτά χιλιάδες δουκάτα. Ο γιος του φεουδάρχη αποφάσισε εκ νέου να μεταβεί στη Βενετία, γιατί στην άθλια οικονομική κατάσταση που βρισκόταν με την οικογένειά του, όπως αναφέρει στο αίτημά του, θα μπορούσαν να τρέφονται ο ίδιος και τα μέλη της οικογένειάς του μόνο με σκέτο ψωμί, ενώ είχαν γεννηθεί και ανήκαν στην τάξη των ευγενών. Εκτός από τα ογδόντα δουκάτα ετησίως για το χρέος που έπρεπε η οικογένεια Φλάτρο να πληρώνει, είχαν προστεθεί και άλλα τριάντα δουκάτα, τα οποία αποτελούσαν φόρους και άλλες επιβαρύνσεις για το χωριό, το οποίο κατείχε η χήρα μητέρα του. Έτσι, για δεύτερη φορά ο Φίλιππος Φλάτρο επιχείρησε ένα εκ νέου ταξίδι στη Βενετία για να ζητήσει διευκολύνσεις για την αποπληρωμή του χρέους, εναποθέτοντας τις ελπίδες του στη μεγαλοσύνη και γενναιοδωρία του Συμβουλίου των Δέκα.

Η βενετική διοίκηση της Κύπρου ανταποκρίθηκε αμέσως στο κάλεσμα των βενετικών αρχών και απέστειλε λεπτομέρειες για το χρέος, που είχε αφήσει ο Πέτρος Φλάτρο. Το χρέος αυτό, σύμφωνα με την επιστολή της βενετικής διοίκησης στην Κύπρο, ανερχόταν στις έξι χιλιάδες εξακόσια εβδομήντα οκτώ δουκάτα και προερχόταν από την εκμίσθωση του διαμερίσματος της Έμπας. Η εκμίσθωση είχε υπογραφεί το 1544 και θα έληγε σε δύο χρόνια, το 1548. Οι Βενετοί ρέκτορες της Κύπρου διαβεβαίωναν ωστόσο ότι το διαμέρισμα αυτό της Έμπας εξαιτίας της ξηρασίας και ανομβρίας είχε υποστεί μεγάλες ζημιές και επίσης η εκμίσθωσή του είχε αυξηθεί κατά 37 δουκάτα ετησίως. Εγγυητές σ' αυτή την εκμίσθωση του διαμερίσματος της Έμπας ήταν αυτός ο ίδιος ο Πέτρος Φλάτρο. Η εκμίσθωση είχε τότε εγκριθεί γιατί, όταν είχε υπογραφεί το σχετικό συμβόλαιο, ο εκμισθωτής διέθετε περιουσία ικανή καθώς κι ένα χωριό ως φέουδο και το δάνειο που είχε συνάψει ήταν εγγυημένο.

Ο Πέτρος Φλάτρο είχε ένα χωριό ως φέουδο, στο διαμέρισμα της Λεμεσού, το οποίο ονομαζόταν Παλαμίδα (Palamida). Το χωριό αυτό αναφέρεται και από τον χρονικογράφο μας, Λεόντιο Μαχαιρά. Η Παλαμίδα μνημονεύεται στις βενετικές πηγές καθώς και στη βενετική απογραφή του 1565, σύμφωνα με την οποία είχε 42 ελεύθερους καλλιεργητές. Το χωριό αναφέρεται ως Παλαμίδα έως τις αρχές του 19ου αιώνα ενώ, μετέπειτα, στην απογραφή του 1881, δεν αναφέρεται αλλά εμφανίζεται ένα άλλο χωριό με το όνομα Παραμύθα. Δύο από τα έγγραφα που έχουμε εντοπίσει έχει λύσει τελεσίδικα το μυστήριο και τη σχέση των δύο χωριών Παλαμίδας και Παραμύθας. Πρόκειται ακριβώς για το ίδιο χωριό, το οποίο άλλοτε κατά τη Φραγκοκρατία και τη Βενετοκρατία αναφέρεται ως Palamida και άλλοτε ως Paramida. Μεταξύ των εγγράφων της υπόθεσης του χρέους του Πέτρου Φλάτρο περιλαμβάνονται και δύο στα οποία το χωριό σημειώνεται ως Παραμύθα και όχι Παλαμίδα.
Ο Πέτρος Φλάτρο είχε αγοράσει το χωριό Παλαμίδα από το Δημόσιο και, σύμφωνα με έρευνα που είχε γίνει, το χωριό αυτό είχε ετήσιο εισόδημα περίπου διακόσια δουκάτα. Τα παιδιά του Πέτρου Φλάτρο δεν είχαν δικαιώματα ούτε στην ελάχιστη περιουσία της μητέρας τους, γιατί το ένα τέταρτό της ανήκε στον πατέρα τους, και το Δημόσιο ένεκα του χρέους έκανε κατάσχεση. Επίσης, οι ρέκτορες διαβεβαίωναν τις βενετικές αρχές ότι ο Πέτρος Φλάτρο είχε μια πολυμελή οικογένεια αποτελούμενη από έξι γιους και τρεις θυγατέρες, οι οποίες μάλιστα ήταν σε ηλικία γάμου και έφθασαν σε τέτοιο σημείο φτώχειας ώστε δεν είχαν κανένα άλλο περιουσιακό στοιχείο, κινητό ή ακίνητο.

Για την υπόθεση του χρέους του Πέτρου Φλάτρο είχαν μεταξύ άλλων αποσταλεί στις βενετικές αρχές και τα ακόλουθα έγγραφα: Το αίτημα του Πέτρου Φλάτρο με το οποίο το 1538 είχε εκμισθώσει το εμπαλείο της Έμπας. Επιστολή του Πέτρου Στράμπαλη σχετικά με τα εισοδήματα του χωριού Παραμύθας ή Παλαμίδας, η οποία πραγματοποιήθηκε στη Λεμεσό, στις 19 Μαρτίου 1546. Τέλος, είχε επίσης αποσταλεί μια πιστοποίηση των υπαλλήλων της βενετικής διοίκησης σχετικά με τα εισοδήματα του χωριού Παλαμίδας. Οι βενετικές αρχές και αυτή τη φορά με απόφασή τους το 1551, είχαν προσφέρει στήριξη και διευκολύνσεις στην οικογένεια του Πέτρου Φλάτρο, για την αποπληρωμή του χρέους προς το Δημόσιο. Οι πηγές αυτές, εκτός από τα στοιχεία που αναφέρονται στην οικογένεια Φλάτρο και στην εκμίσθωση του διαμερίσματος της Έμπας, μας έδωσαν και τα πολύτιμα στοιχεία για το χωριό Παλαμίδα της Λεμεσού, που με το πέρασμα των αιώνων έγινε Παραμύθα...

Το χωριό Παραμύθα ή Παλαμίδα μνημονεύεται στις βενετικές πηγές και σύμφωνα με την απογραφή του 1565 είχε 42 ελεύθερους καλλιεργητές. Ο Πέτρος Φλάτρο είχε αγοράσει το χωριό από το Δημόσιο και απέφερε ετήσιο εισόδημα περίπου διακόσια δουκάτα. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΑΥΓΟΥΣΤΑ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ.