Γράφει ο Γιώργος Κακούρης

Ήταν μια φορά μια περίεργη κοινωνία, την οποία οι ιστορικοί, αιώνες μετά, βάφτισαν Βυζαντινή. Η ίδια, όμως, λειτουργούσε θεωρώντας από τη μια πως ήταν ρωμαϊκή και από την άλλη πως ήταν η αρχή της πραγμάτωσης του βασιλείου του Θεού στη Γη, η αρχή του τέλους της ιστορίας. Μπορεί οι περισσότεροι άνθρωποι κάπου στο 300 μ.Χ. να μην πίστευαν απαραίτητα πως την επόμενη ημέρα θα γινόταν η Δευτέρα Παρουσία, όμως η έννοια ήταν τόσο ζωντανή για αυτούς όσο και ο φόβος του πυρηνικού ολοκαυτώματος το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα ή της περιβαλλοντικής αποκάλυψης σήμερα. Εκείνη την εποχή, μια αίρεση δεν ήταν απλά ένας επίμονος 90s τύπος που σου χτυπούσε το κουδούνι για να σου πουλήσει τη "Σκοπιά" και τον οποίο ο παπάς της γειτονιάς παρουσίαζε ως τον απόλυτο εκπρόσωπο του σατανά. Μια θεολογική διαφορά εκείνη την εποχή, αποτελούσε πολιτική και κοινωνική κρίση, έριχνε αυτοκράτορες, εξόριζε πατριάρχες και πυροδοτούσε εμφύλιους.

Αυτά [μεταξύ άλλων], για να προλάβω την βαρεμάρα που καταβάλλει ενδεχομένως τον αναγνώστη όταν ακούει για βυζαντινή και εκκλησιαστική ιστορία. Ψάχνοντας για την ιστορία του αυτοκέφαλου της Κυπριακής Εκκλησίας [ε σόρι, είμαι ανώμαλος], έμαθα για μια συγκεκριμένη κόντρα της εποχής που περιφερόταν γύρω από τη λέξη "Θεοτόκος". Ένας συνεργάτης του πατριάρχη δεν δεχόταν τον όρο, αντιπρότεινε τον όρο "ανθρωποτόκος" και ο πατριάρχης αντιπρότεινε τον όρο "Χριστοτόκος" για να μην προκαλέσει αντιδράσεις.

Γύρω από τις τρεις λέξεις ανταλλάχθηκαν επιστολές, νομικές γνωματεύσεις, αφορισμοί [κυριολεκτικοί], συγκλήθηκαν σύνοδοι και διασκέψεις... Και κάπου εκεί, μέσα από τις κόντρες για τις σφαίρες επιρροής και τις διατυπώσεις των όρων και των εννοιών, προέκυψε και τσιμεντώθηκε και το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου, η βάση της μεγαλομανίας και του εθναρχικού-πολιτικού ρόλου του εκάστοτε Αρχιεπισκόπου.

Ζούμε στον ίδιο κόσμο. Η κληρονομιά των Κυπρίων δεν είναι τόσο αυτή των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, του ορθολογισμού και του διαλόγου. Είναι η κληρονομιά της βυζαντινής realpolitik, όπου οι έννοιες παραμένουν ουσιαστικότερες της ουσίας και καταλήγουν βασικό διακύβευμα και κινητήρια δύναμη της ιστορίας. Είναι τυχαίο που για μια εβδομάδα τώρα, ενώ τη χώρα την απασχολούν χειροπιαστά προβλήματα, το αν ο Ερντογάν είπε "κράτη" ή "κρατίδια" αποτελεί θέμα για το οποίο η πολιτική τάξη βγάζει πύρινους κλισέ λόγους;

Υ.Γ.: Για φανταστείτε, εν τω μεταξύ, τι άνθηση ζούσε η βιομηχανία της πορνείας στις πόλεις όπου διεξαγόταν κάθε φορά μια οικουμενική σύνοδος. Κάπου, θαμμένο στα ντουλάπια των ιστορικών, ίσως υπάρχει το ημερολόγιο ενός Βυζαντινού rent boy με τα ζουμερά παρασκήνια του αυτοκέφαλου...