Αντώνης Τσακμάκης*

Η έκθεση της επιτρόπου Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφορικά με τη στέγαση και τη λειτουργία της Κυπριακής Βιβλιοθήκης [28.2.2014] φέρνει στην επιφάνεια δύο σημαντικές εκκρεμότητες της εθνικής μας βιβλιοθήκης, το στεγαστικό πρόβλημα και την ανεπάρκεια του θεσμικού πλαισίου.
Ορθά είναι τα συμπεράσματα της επιτρόπου α) ότι η βιβλιοθήκη απέχει από την εκπλήρωση και αυτών ακόμη των στόχων που το σημερινό νομοθετικό πλαίσιο περιγράφει, και β) ότι η ρίζα του κακού βρίσκεται στην πολιτική αδιαφορία, που αντανακλά -θα συμπλήρωνα- τις προτεραιότητες και τους προσανατολισμούς ολόκληρης της κοινωνίας.
Εμμέσως υποδηλώνεται, και αξίζει να τονισθεί ακόμη περισσότερο, ότι η υποβάθμιση του θεσμού της κρατικής μας βιβλιοθήκης μας καθιστά ουραγούς όχι μόνο στο ευρωπαϊκό αλλά και στο παγκόσμιο περιβάλλον!
Ατυχώς οι συντάκτες της έκθεσης φαίνεται να αγνοούν μια μείζονα ακόμη εκκρεμότητα: την καθυστέρηση διορισμού -επί ενάμιση σχεδόν χρόνο- συμβουλευτικής επιτροπής, οργάνου που προβλέπεται από τον νόμο, κατ’ εξοχήν αρμόδιου να συμβάλλει στη χάραξη στρατηγικής και στη διατύπωση εισηγήσεων προς τη διεύθυνση της βιβλιοθήκης και τον υπουργό για όλα τα σημαντικά θέματα της βιβλιοθήκης, με αποτέλεσμα όλες οι πρωτοβουλίες της προηγούμενης επιτροπής να μείνουν χωρίς συνέχεια.
Φαίνεται, επίσης, ότι οι συντάκτες της έκθεσης δεν διαθέτουν ακριβή πληροφόρηση αναφορικά με τα πεπραγμένα της προηγούμενης επιτροπής, η [τριετής] θητεία της οποίας έληξε τον Μάιο του 2012, αν και δηλώνουν ότι επικοινώνησαν με αρμοδίους προκειμένου να ενημερωθούν. Μάλιστα εντοπίζεται υποψία παραπληροφόρησης στην παρατήρηση ότι «η τότε συμβουλευτική επιτροπή ετοίμαζε νέο νομοσχέδιο για αλλαγή του καθεστώτος της βιβλιοθήκης και ανεξαρτητοποίησής της από τη Δημόσια Υπηρεσία, το οποίο αναμενόταν να υποβληθεί στον υπουργό μέχρι το τέλος του έτους [2012]. Ούτε κάτι τέτοιο, ωστόσο, δεν έχει μέχρι σήμερα υλοποιηθεί».
Έχοντας διατελέσει πρόεδρος της συμβουλευτικής επιτροπής από το 2009 έως το 2012 οφείλω να κάνω γνωστό και δημοσίως ότι η επιτροπή είχε υποβάλει ήδη από τις 23.11.2011 στον τότε υπουργό ολοκληρωμένη πρόταση νόμου στην οποία προβλέπεται μεταξύ άλλων η μετατροπή της βιβλιοθήκης σε οργανισμό, ενώ έως σήμερα υπάγεται στις Πολιτιστικές υπηρεσίες του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού. Ήδη από τις 27.9.2011 είχε ενημερωθεί επίσημα για την πορεία του θέματος και η επιτροπή Παιδείας της Βουλής [κατά τη συζήτηση των κανονισμών της βιβλιοθήκης].
Τα άλλα δύο θέματα που απασχόλησαν κατά προτεραιότητα τη συμβουλευτική επιτροπή της Κυπριακής Βιβλιοθήκης ήταν η προώθηση του Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης της Κυπριακής Βιβλιοθήκης και το πρόβλημα της στέγασης. Για το πρώτο θέμα ούτε οι επιστολές μας προς τον τότε υπουργό ούτε το έντονο ενδιαφέρον που εξεδήλωσε η επιτροπή Παιδείας της Βουλής έφεραν συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Σύμφωνα με την τελευταία πληροφόρηση που είχαμε, το θέμα παρέμενε για μελέτη στο υπουργείο Οικονομικών μέχρι τη λήξη της θητείας μας.
Ως προς την εξεύρεση στέγης [και σε συνέχεια του ιστορικού που εκτίθεται λεπτομερώς στην έκθεση της επιτρόπου] η επιτροπή μας, αφού εξέφρασε ομοφώνως τη συναίνεσή της στην άποψη του τότε διευθυντή του τμήματος Πολεοδομίας και προέδρου της κριτικής επιτροπής για τη μελέτη ανάπλασης του παλαιού ΓΣΠ ότι εκείνος ο χώρος [παλαιό ΓΣΠ] δεν ήταν ο ενδεδειγμένος, συζήτησε μαζί του εκτενώς τη δυνατότητα διάθεσης χώρου για την ανέγερση κτηρίου που να ικανοποιεί τις ανάγκες της βιβλιοθήκης σύμφωνα με το υπάρχον στεγαστικό της πρόγραμμα. Αν και διεφάνη συμφωνία για συγκεκριμένο χώρο σε προνομιακή περιοχή της πόλης, οι σχετικές επαφές δεν ολοκληρώθηκαν παρά τις δικές μας επανειλημμένες προσπάθειες.
Ο λόγος που απέτρεψε διαδοχικές κυβερνήσεις από τον άμεσο διορισμό νέας επιτροπής φαίνεται να μην είναι μόνο η αποτροπή της «απώλειας» ενός ιδρύματος από τον άμεσο κρατικό έλεγχο, σε περίπτωση που και η νέα επιτροπή υιοθετούσε την πρότασή μας. Έχει να κάνει και με τον τρόπο άσκησης αυτού του ελέγχου. Οφείλουμε επομένως να δώσουμε λίγα στοιχεία για την προώθηση από το υπουργείο και την ψήφιση από τη Βουλή, Σχεδίου Υπηρεσίας του Διευθυντή της Βιβλιοθήκης χωρίς να έχει ενημερωθεί και τοποθετηθεί η επιτροπή, όπως ο νόμος ρητά επιτάσσει. Η επιτροπή έλαβε επισήμως γνώση του εν λόγω Σχεδίου Υπηρεσίας μετά τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας στις 11.11.2011. Η επιτροπή προέβη στις αναγκαίες παραστάσεις προς τον τότε υπουργό [23.11.12], η απάντηση του οποίου ουδόλως μας ικανοποίησε, και επανήλθαμε με επιστολές προς τον υπουργό και την επιτροπή Παιδείας της Βουλής [9.3.12], όπου εκθέταμε λεπτομερώς πέρα από το μη σύννομο της διαδικασίας και λόγους ουσίας που θεμελίωναν την πλήρη διαφωνία μας με το εκγριθέν Σχέδιο Υπηρεσίας. Ακολούθησε απόλυτη σιγή [και αναμονή εκπνοής της θητείας μας].
Τα γεγονότα δυστυχώς μιλούν από μόνα τους - η αδιαφορία και η αδιαφάνεια αποδεικνύονται ισχυρότερες από τον νόμο, το καλό του τόπου και τη λογική. Ελπίζω ο νέος υπουργός να δείξει μεγαλύτερη ευαισθησία και αποφασιστικότητα.

*Ο Αντώνης Τσακμάκης είναι αν. καθηγητής, πρώην πρόεδρος Συμβουλευτικής Επιτροπής Κυπριακής Βιβλιοθήκης [2009-2012]

Σε συνεδρία του στις 23 Οκτωβρίου 2013, το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε τον διορισμό Συμβουλευτικής Επιτροπής της Κυπριακής Βιβλιοθήκης [αρ. απόφασης 75.918]. Η θητεία της εν λόγω επιτροπής έχει διάρκεια μέχρι τις 22 Οκτωβρίου 2016. Τη νέα Συμβουλευτική Επιτροπή της Κυπριακής Βιβλιοθήκης αποτελούν οι:
Λένα Σεμελίδου ως πρόεδρος - φιλόλογος, πρώην πρόεδρος ΟΕΛΜΕΚ
Κύπρος Μουρουζίδης ως αντιπρόεδρος - εκπαιδευτικός
και ως μέλη Ιωάννα Καμένου Σιαφκάλη - ηθοποιός Άγης Χαραλαμπίδης - πρώην εκπαιδευτικός, ποιητής
Άντης Ροδίτης - συγγραφέας, σκηνοθέτης, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ινστιτούτου Πολιτισμού
Σώτος Σταυράκης - ηθοποιός, σκηνοθέτης
Μαρία Πυλιώτου - πρώην εκπαιδευτικός, λογοτέχνης

Το υπουργείο, λοιπόν, εν τη σοφία του διόρισε δύο ηθοποιούς, δύο συνταξιούχους εκπαιδευτικούς, δύο εν ενεργεία καθηγητές και έναν συγγραφέα σε μια επιτροπή η οποία έχει ρόλο συμβουλευτικό περί της Κυπριακής Βιβλιοθήκης, χωρίς να κρίνει σκόπιμο να προτείνει ούτε ένα Βιβλιοθηκονόμο!

Σύμφωνα με πληροφορίες του «Π», η παρούσα επιτροπή δεν είχε καμία απολύτως επικοινωνία με τα μέλη της προηγούμενης, ούτε ενημερώθηκε για τις οποιεσδήποτε εξελίξεις, ούτε παρέλαβε καν ένα υποτυπώδες χαρτοφυλάκιο για τα καθήκοντά της.
Η ευθύνη δεν βαραίνει μόνο τον τέως υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού Κυριάκο Κενεβέζο, αλλά και τους υπηρεσιακούς του υπουργείου και δη τις Πολιτιστικές υπηρεσίες και τον αναπληρωτή διευθυντή της Κυπριακής Βιβλιοθήκης, ο οποίος δεν ενημέρωσε τα μέλη της απερχόμενης επιτροπής για τον διορισμό νέων μελών.