Γράφει η Νάσα Παταπίου

Ο προμαχώνας Φλάτρο προς τα βορειοανατολικά της Λευκωσίας είχε οικοδομηθεί από τον φεουδάρχη Ούγο Φλάτρο, ο οποίος είχε καταβάλει για τον σκοπό αυτό δέκα χιλιάδες δουκάτα. Η πολύκλαδη οικογένεια των Φλάτρων, της οποίας πολλά μέλη διέπρεψαν σε πολλούς τομείς, ήταν ελληνική και ορθόδοξου δόγματος, ενώ αργότερα κάποια μέλη της ασπάσθηκαν το λατινικό δόγμα. Η ίδια οικογένεια είχε συνδεθεί μ’ επιγαμίες με τις οικογένειες Pollol, Σωζόμενου, Συγκλητικού, Ντάβιλα, αλλά και με αυτό τον βασιλικό οίκο των Lusignan.

Όπως πληροφορούμαστε από τις πηγές του πολέμου της Κύπρου (1570-1571) και ειδικά από τις αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων για την πολιορκία και πτώση της Λευκωσίας το 1570, ο προμαχώνας Φλάτρο δεν δέχθηκε μεγάλες επιθέσεις από τους Οθωμανούς, γιατί ο εχθρός είχε στρατοπεδεύσει σε περιοχές από τις οποίες έβαλλε με τις βομβάρδες στους προμαχώνες Κωνστάντζο, Ποδοκάθαρο, Ντάβιλα και Τρίπολη. Ωστόσο, πρόσφατα αρχειακό υλικό που είχαμε στη διάθεσή μας έφερε στο φως στοιχεία για υπερασπιστές της Λευκωσίας που βρίσκονταν στην άμυνα του προμαχώνα Φλάτρο.

Στις 30 Δεκεμβρίου του έτους 1575, ο Ανδρέας de Fermo, ευγενής φεουδάρχης από την Κύπρο, όπως είχε δηλώσει, είχε συντάξει με Βενετό νοτάριο μια βεβαίωση σχετικά με την τύχη συγγενικών του προσώπων κατά τη διάρκεια του πολέμου. Είχε σημειώσει ενώπιον πέντε μαρτύρων συμπατριωτών του, που πιστοποιούσαν τα όσα έλεγε, ότι ο αδελφός του Perino de Fermo είχε σκοτωθεί πολεμώντας κατά των Οθωμανών στον προμαχώνα Φλάτρο. Επίσης ο γιος του και η αδελφή του Chielvis μαζί με τον σύζυγο και τα παιδιά της αιχμαλωτίστηκαν το 1570 και, όπως είχε πληροφορηθεί, βρίσκονταν σε ένα μέρος της οθωμανικής επικράτειας με το όνομα Mito. Ο Ανδρέας de Fermo θέλησε να αποκτήσει αυτή τη βεβαίωση, για να μπορέσει να συγκεντρώσει χρήματα ώστε να ελευθερώσει τους δικούς του από την αιχμαλωσία.

Ο στρατιώτης Μάρκος Καμάρης               

Στις 27 Αυγούστου 1575, σ’ ένα άλλο έγγραφο που είχε συνταχθεί στη Βενετία, καταγράφονταν οι περιπέτειες της ζωής του Κύπριου Μάρκου Καμάρη, που είχε υπερασπιστεί τη Λευκωσία όταν την πολιορκούσαν οι Οθωμανοί. Ο Μάρκος Καμάρης από τη Λευκωσία είχε υπηρετήσει ως στρατιώτης στον λόχο του Ιωάννη Φίλιππου da Milan. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας έπραξε το καθήκον του ως γενναίος στρατιώτης, όπως επιβεβαίωναν άλλοι συμπατριώτες του, που κατάγονταν και αυτοί από τη Λευκωσία.

Τρία άτομα που είχαν λάβει μέρος στην υπεράσπιση της Λευκωσίας το 1570 παρουσιάστηκαν ως μάρτυρες ενώπιον του Βενετού νοτάριου, για να πιστοποιήσουν την ταυτότητα του Μάρκου Καμάρη και τη δράση του ως στρατιώτη κατά την πολιορκία της πρωτεύουσας της Κύπρου. Μεταξύ αυτών ήταν ο Ανδρέας Ροντάκης, από τη γνωστή ναυπλιώτικη οικογένεια των Ροντάκη, μέλη της οποίας είχαν εγκατασταθεί στην Κύπρο κατά τον 16^ο αιώνα και υπηρετούσαν στο ελαφρύ ιππικό, ο Τζαννέττος του Τζώρτζη από τη Λευκωσία και ο ελαφρός ιππέας (stradioto) Θεόδωρος του Νικόλαου.

 O Μάρκος Καμάρης ήταν στρατιώτης στον λόχο του Ιωάννη Φίλιππου da Milan και, όπως μαρτυρείται σε άλλες πηγές του πολέμου της Κύπρου, ο λόχος του στρατιωτικού αυτού διοικητή βρισκόταν κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Λευκωσίας το 1570 στην υπεράσπιση του ίδιου προμαχώνα. Ο Μάρκος Καμάρης είχε πολεμήσει μαζί με τον Κύπριο έμπορο Φραγκίσκο Σοδερίνη και με τους δυο αδελφούς του Νικόλαο και Fiorino. Υπολοχαγός του στρατιωτικού διοικητή Ιωάννη Φιλίππου da Milan ήταν ο ίδιος ο Φραγκίσκος Σοδερίνης, άρα ο Καμάρης βρισκόταν υπό τας διαταγάς του Σοδερίνη και είχε επίσης, ως δεκανέα, όπως ο ίδιος ο στρατιώτης αναφέρει, τον Πέτρο Φλαγγή, επίσης από τη Λευκωσία, μέλος μιας άλλης πολύ γνωστής κυπριακής οικογένειας.

Όταν έπεσε η πόλη ο Φραγκίσκος Σοδερίνης, ο Μάρκος Καμάρης και οι άλλοι τρεις μάρτυρες του εγγράφου είχαν αιχμαλωτιστεί. Οι δύο αδελφοί όμως του Σοδερίνη, Νικόλαος και Fiorino, που βρίσκονταν μαζί τους στον προμαχώνα Φλάτρο φονεύθηκαν. Ο Μάρκος Καμάρης ωστόσο απέκτησε την ελευθερία του στα μέσα του έτους 1575, αφού στις 27 Αυγούστου του ιδίου έτους είχε συνταχθεί στη Βενετία το σχετικό νοταριακό έγγραφο. Δεν γνωρίζουμε τι απέγινε η γυναίκα του και η θυγατέρα που είχαν αιχμαλωτιστεί και αυτές όταν κυριεύθηκε η πόλη καθώς και άλλοι συγγενείς του. Ο Καμάρης, μετά την πιστοποίηση των στοιχείων του από τους τρεις συμπατριώτες του, θα ζητούσε οπωσδήποτε με αίτημά του κάποια στήριξη, αφού έχασε κάθε περιουσιακό στοιχείο, αλλά και ενίσχυση οικονομική για να μπορέσει να απελευθερώσει τη σύζυγο και τη θυγατέρα του.

Ποια ήταν αλήθεια η μοίρα αυτών των τεσσάρων ανθρώπων, δηλαδή του Ιωάννη Φιλίππου da Μilan, του Φραγκίσκου Σοδερίνη, του Πέτρου Φλαγγή και του Μάρκου Καμάρη κατά την πολιορκία, όταν μάχονταν στον προμαχώνα Φλάτρο κατά των Οθωμανών αλλά και μετέπειτα; Ο στρατιωτικός διοικητής Ιωάννης Φίλιππος da Milan, όπως αναφέρεται στις πηγές της πολιορκίας και πτώσης της Λευκωσίας από αυτόπτες μάρτυρες, φονεύθηκε και ίσως αυτό να συνέβη επί του προμαχώνα Φλάτρο, εκεί όπου ο ίδιος ο στρατιωτικός διοικητής ηγείτο της άμυνάς του. Ο Φραγκίσκος Σοδερίνης αιχμαλωτίστηκε αλλά κατόρθωσε με την καταβολή λύτρων να αποκτήσει την ελευθερία του και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στη Βενετία όπου και διέπρεψε. Ανέπτυξε μεγάλη εμπορική δραστηριότητα και αναδείχθηκε σ’ έναν από τους σημαντικότερους εμπόρους της Βενετίας, ενώ το 1575 είχε εκλεγεί πρόεδρος της Ελληνικής Αδελφότητας Βενετίας. Ο Φραγκίσκος Σοδερίνης κατόρθωσε να αναγνωριστεί το 1590 από τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία ως πατρίκιος, μετά από υποβολή σχετικού αιτήματος την οποία είχαν υπογράψει ως μάρτυρες οκτώ άτομα. Ο στρατιώτης Μάρκος Καμάρης όμως, αν και επέζησε, βίωσε για πέντε χρόνια τα δεινά  της αιχμαλωσίας και όταν απέκτησε την ελευθερία του έφθασε στη Βενετία απογυμνωμένος από σπίτι, περιουσία, πατρίδα. Το πιο σημαντικό όμως ήταν ότι τόσο η γυναίκα του όσο και η θυγατέρα του εξακολουθούσαν να είναι σκλάβες στα χέρια των Οθωμανών.

Ο δεκανέας Πέτρος Φλαγγής

Τέλος, μένει να ανιχνεύσουμε την πορεία ή τη μοίρα του Πέτρου Φλαγγή, που υπηρετούσε ως δεκανέας κατά τη διάρκεια της πολιορκίας και σ’ αυτόν υπαγόταν ο στρατιώτης Μάρκος Καμάρης. Ο Πέτρος Φλαγγής καταγόταν από τη μεγάλη κυπριακή οικογένεια Φλαγγή, που έδωσε έναν επίσκοπο Σολέας (αρχιεπίσκοπο), τον Ιωάννη Φλαγγή, έναν επίσκοπο Λεμεσού - Λευκάρων, τον Στέφανο Φλαγγή, και έναν επίσκοπο Πάφου, τον Κωνσταντίνο Φλαγγή. Μέλη της ίδιας οικογένειας μετά την κατάκτηση της Κύπρου εγκαταστάθηκαν στη Βενετία και διακρίθηκαν σε πολλούς τομείς ενώ το επίθετό τους από Φλαγγή έγινε κατά τα βενετικά πρότυπα Φλαγγίνη. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του Θωμά Φλαγγίνη, μεγάλου ευεργέτη του έθνους, ο οποίος με τη διαθήκη του άφησε χρήματα για την ίδρυση της Φλαγγινείου Σχολής για να μορφώνονται οι Έλληνες.

Στο συγκεκριμένο έγγραφο το σχετικό με τον στρατιώτη Μάρκο Καμάρη, στο οποίο αναφέρεται ο Πέτρος Φλαγγής (Piero Flangi) ότι ήταν δεκανέας του, βοηθά ώστε να συμπληρωθούν κάποια  βιογραφικά στοιχεία του. Όπως μαρτυρείται σε μία πηγή, ο Πέτρος Φλαγγής ήταν αδελφός του ορθοδόξου επισκόπου Πάφου Κωνσταντίνου Φλαγγή και κατόρθωσε να καταφύγει στη Δύση όταν η Κύπρος περιήλθε στους Οθωμανούς. Έφθασε στην Αυλή του αυτοκράτορα Φρειδερίκου Γ΄ και σε σχετικό αίτημά του γνωστοποίησε τις περιπέτειές του εξαιτίας του πολέμου της Κύπρου. Εκτός του ότι έχασε την πατρίδα του κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Λευκωσίας σκοτώθηκε και ο αδελφός του, ο επίσκοπος Πάφου Κωνσταντίνος Φλαγγής, αλλά και η ηρωίδα θυγατέρα του. Η ιστορία της θυγατέρας του Πέτρου Φλαγγή μοιάζει  σαν σαγηνευτικός θρύλος. Η Κατερίνα, όπως ήταν το όνομά της, σύμφωνα με όσα είχε καταγράψει ο πατέρας της στο αίτημά του προς τον αυτοκράτορα, υπήρξε μια πραγματική έφηβη ηρωίδα. Όπως διατεινόταν λοιπόν ο Πέτρος Φλαγγής, όταν οι εχθροί εισέβαλαν το 1570 στη Λευκωσία, η Κατερίνα για να μην ατιμασθεί έκοψε τα μαλλιά της και ντύθηκε ανδρικά πολεμώντας κατά των εχθρών έως ότου έπεσε ηρωικά για την πατρίδα. Ο Πέτρος Φλαγγής, λόγω των όσων προσέφερε η οικογένειά του στον πόλεμο της Κύπρου πολεμώντας κατά των απίστων, εξασφάλισε από τον αυτοκράτορα Φρειδερίκο Γ΄ τον ευγενή τίτλο του Αγίου Ρωμαϊκού κράτους.

Με τα πιο πάνω νέα στοιχεία έχουν καταγραφεί όσοι φονεύθηκαν καθώς και οι διαδρομές του βίου όσων επέζησαν και κατέφυγαν στη Βενετία ή και αλλού στην Ευρώπη. Ο Ιωάννης Φίλιππος Da Milan, οι δύο αδελφοί Σοδερίνη Νικόλαος και Fiorino καθώς και ο Perino de Fermo άφησαν την τελευταία τους πνοή στον προμαχώνα Flatro. O στρατιώτης Μάρκος Καμάρης όταν εγκαταστάθηκε στη Βενετία αναζητούσε τρόπους να απελευθερώσει τα μέλη της οικογένειάς του, που εξακολουθούσαν να βρίσκονται σε αιχμαλωσία. Ο Φραγκίσκος Σοδερίνης απέκτησε πλούτο με το εμπόριο και τίτλο ενώ ο Πέτρος Φλαγγής έλαβε τιμητικά τίτλο από τον αυτοκράτορα, για τον θάνατο του επισκόπου αδελφού του και της ηρωίδας θυγατέρας του Κατερίνας…

ΛΕΖΑΝΤΑ: Tα τείχη της Λευκωσίας όπου έδωσαν μάχες οι υπερασπιστές της και όπως τα ζωγράφισε ο γνωστός μοναχός Basil Barskii κατά το δεύτερό του ταξίδι στην Κύπρο, το 1727.