Γράφει ο Γλαύκος Κουμίδης | Εικαστικός

 

Καλέσαμε τον Γλαύκο Κουμίδη να συμμετέχει σε μια σειρά από άρθρα που φιλοξενούμε στο «Π» μέσα από τα οποία οι γράφοντες/ουσες ανταποκρίνονται σε όσα συμβαίνουν γύρω τους και πέρα από αυτούς/ες, εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού. Σαν μια ρωγμή στην κανονική ροή της ζωής, η πανδημία προκαλεί σκέψεις, αναστοχασμούς, αναθεωρήσεις

Είναι πρόδηλο πως η τρέχουσα πανδημία έθεσε εκ νέου, με επιτακτικό μάλιστα τρόπο, θέματα εγγύτητας και απόστασης σε πρακτικό, καθημερινό επίπεδο αλλά και θεωρητικό, φιλοσοφικό. Ζητήματα που ούτως ή άλλως είχαν αρχίσει να επιτείνονται μέσα στις τελευταίες δεκαετίες, τουλάχιστον από τότε που η ψηφιακή τεχνολογία μπήκε για καλά στη ζωή μας. Με την ξαφνική αλλαγή των λογικών και χωρικών δεδομένων που επέφερε η πανδημία, η σχέση αυτή πήρε δραματικές διαστάσεις. Τείνει δε να επαναπροσδιορίσει τους τρόπους και την κοινωνική εμβέλεια της καθ' αυτής καλλιτεχνικής δημιουργίας, εκεί μάλιστα που είχαμε αρχίσει να αποδεχόμαστε τη νέα ψηφιακή εποχή, με τις απίστευτες σχεδιαστικές δυνατότητες που παρέχουν τα ηλεκτρονικά προγράμματα και τη θαυμαστή ταχύτητα με την οποία γίνεται πια η διάδοση των έργων τέχνης, είτε πρόκειται για απλές εικόνες, βιβλία, συμφωνικές μουσικές, σύνθετα θεατρικά δρώμενα ή πολλά άγνωστα μέχρι σήμερα σύμφυτα με αυτήν την τεχνολογία παράγωγα. Αυτός ο μηδενισμός των αποστάσεων και οι επικοινωνιακές συντομεύσεις, σε συνδυασμό με το απρόσμενο έθος της κοινωνικής αποστασιοποίησης και των εγκλεισμών που επέφερε η πανδημία, προκαλούν μια ανυπόφορη αμφιρρέπεια διαρκείας. Πώς και πότε αυτή αμβλύνεται, γιατί αναπάντεχα οξύνεται, ποιοι είναι ακριβώς οι παράγοντες που την καθορίζουν, όλες αυτές οι αβεβαιότητες έγιναν μέρος της καθημερινότητάς μας. Ας ελπίσουμε πως κάποτε θα σταθεροποιηθούν, αν είναι να μπορέσουμε να εντάξουμε με υποφερτό τρόπο στη ζωή μας τα διάφορα πρωτόκολλα συμπεριφοράς που απεργάζονται για μας οι ειδήμονες.

Επιπλέον, έχω την αίσθηση πως αυτό που βιώνουμε είναι μόνο μια «πρόβα τζενεράλε», σε οικουμενική κλίμακα. Μας περιμένουν κι άλλες τέτοιες ανατροπές που, αν είναι να πιστέψουμε τους πιο σοβαρούς οικολόγους, έχουν σχέση και με την κλιματική αλλαγή που είναι εν πολλοίς αποτέλεσμα δικών μας ενεργειών, όπως εξάλλου και οι άμυνες που πασχίζουμε να αναπτύξουμε, τα χημικά εμβόλια για παράδειγμα, αλλά και η ρομποτική, με όλα τα νεοφανή τεχνοφυσικά αντικείμενα που εισάγουμε σταδιακά στην καθημερινότητά μας, κάτι που αναπόφευκτα θα οδηγήσει και στη διεύρυνση της έννοιας του κοινωνικού, που μελλοντικά ίσως θα περιλαμβάνει και μη ανθρώπινες οντότητες.

Μοιραία δυαδική σχέση: Αυτόν τον καιρό το οικείο συμπλέκεται με το ανοίκειο και το χωρικά κοντινό συμπλέκεται παραδόξως με το τηλεοπτικά απόμακρο

Γενικά μπορούμε να πούμε πως αυτόν τον καιρό το οικείο συμπλέκεται με το ανοίκειο, το χωρικά κοντινό συμπλέκεται παραδόξως με το τηλεοπτικά απόμακρο, αναιρώντας έτσι πολλές από τις προσωπικές επιλογές που συνηθίσαμε να έχουμε. Εκεί που άλλοτε το ένστικτο και τα κεκτημένα ήθη απαιτούσαν δράση, σήμερα καλούμαστε να κλειστούμε στα σπίτια μας. Δεν μπορούμε καν να αγγιχτούμε, ακόμα κι όταν επείγει ο τελευταίος ασπασμός.

Εγγύτητα και απόσταση, λοιπόν, μια μοιραία δυαδική σχέση που επιμένει να μας παιδεύει, όχι μόνο με ζόρικα φιλοσοφικά διλήμματα και συμπαντικά προκείμενα, αλλά και με απλούστερες διοικητικές αδεξιότητες, όπως συμβαίνει αυτές τις μέρες εδώ στη μικρή μας πολιτεία, όπου το παιχνίδι χοντραίνει γελοιωδώς. Αφού αντί για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που θα έπρεπε να είχαν γίνει από καιρό, βλέπουμε το αρμόδιο για τον πολιτισμό υπουργείο να επιτίθεται με το… ραντιστήρι. Θέλει λέει να δροσίσει τους «μαραμένους» εργάτες των τεχνών προσφέροντας στον καθένα 900 ευρώ, κάτι σαν αποζημίωση για τις μειωμένες απολαβές του τριμήνου της πρώτης φάσης της πανδημίας. Χωρίς να ξέρει ποιοι και πόσοι είναι οι εγχώριοι «art workers» στην αλλοπρόσαλλη Δημοκρατία μας, αφού ώς τώρα δεν μπήκε καν στον κόπο να τους μετρήσει, πόσω μάλλον να σταθμίσει ή να αναγνωρίσει τον επαγγελματισμό τους. Χωρίς να θέλω να υποτιμήσω τις πραγματικές οικονομικές ανάγκες κανενός, ούτε κι αυτές των αναγκεμένων ηθοποιών, θα έλεγα πως εμείς οι εικαστικοί, οι ζωγράφοι, οι γλύπτες, οι χαράκτες, οι γραφίστες, οι κεραμίστες, οι ψηφοθέτες και κουκλοποιοί, οι φωτογράφοι, οι εικονογράφοι και «performers», οι «video artists», κι αυτοί ακόμα οι επιμελητές εκθέσεων, οι κριτικοί τέχνης, τρομάρα τους, όπως και οι «animators», οι «wire sculpture artists» και «fashion merchants», για να αναφέρω μερικές μόνο από τις «εξωτικές» ειδικότητες που μνημονεύονται στο έντυπο της αίτησης για το φιλοδώρημα των 900 ευρώ, όλοι αυτοί δεν πρόκειται να πεινάσουν, ούτε και θα επαναστατήσουν αν δεν πάρουν μετά από μήνες από την υποβολή της αίτησης τα ψίχουλα που θέλει να μοιράσει το ΥΠΠΑΝ. Γιατί, κακά τα ψέματα, η μόνη ουσιαστική βοήθεια που είχαν όλα αυτά τα χρόνια ήταν… διαπροσωπικής φύσεως, από τους ανθρώπους που αγάπησαν και αγαπούν τους ιδίους και το έργο τους. Σε αυτά η μικρή μας κοινωνία είναι καλή, έχει αγαπητικά αποθέματα, ωστόσο δεν είναι και άμοιρη των δεινών που επιφέρει η χρόνια ταλάντευση ανάμεσα στην κοινωνική «εγγύτητα» και τη θεσμική «απόσταση». Μια εκκρεμότητα που επιτρέπει εν κατακλείδι μια προσωπική σύσταση: Πρόδρομε, you can do better than that!

ΕΙΚΟΝΑ: Μάρτιν Κίπενμπεργκερ, «Άτιτλο» από τη σειρά Dear painter, Paint for Me [Lieber Maler, male mir], 1981

Διαβάστε ακόμη:

«Είναι μια έκτακτη κατάσταση κυρία μου», της Έλενας Αγαθοκλέους

«Το δικαίωμα στην ομορφιά», του Γιώργου Τσαγγάρη

«Κρίση του πολιτισμού ή πολιτισμός της κρίσης», της Γεωργίας Ντέτσερ