Την Πέμπτη 21 Ιανουαρίου, το Ευρωκοινοβούλιο ενέκρινε με 472 ψήφους ένα ψήφισμα με το οποίο καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να νομοθετήσει το «δικαίωμα στην αποσύνδεση». 

Το δικαίωμα στην αποσύνδεση επιτρέπει στους εργαζόμενους να μην ασχολούνται με εργασίες, δραστηριότητες και ηλεκτρονικές επικοινωνίες, όπως τηλεφωνικές κλήσεις, μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και άλλα μηνύματα, εκτός του χρόνου εργασίας τους. Αυτό το «εκτός» περιλαμβάνει και τις περιόδους ανάπαυσης, τις επίσημες και ετήσιες αργίες, τις άδειες μητρότητας, πατρότητας και τη γονική άδεια κ.ά. Και να μπορούν να το κάνουν χωρίς να αντιμετωπίζουν δυσμενείς συνέπειες.

Η ανάγκη προέκυψε κατ’ αρχήν από τις εξελίξεις στις τεχνολογίες της επικοινωνίας και του αντίκτυπού της στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Η ευρεία χρήση των έξυπνων τηλεφώνων και άλλων ψηφιακών συσκευών σημαίνει ότι σε πολλούς χώρους εργασίας ο εργαζόμενος βρίσκεται συνεχώς επί ποδός. Όμως η συνεχής απομακρυσμένη «παρουσία» μπορεί να δημιουργήσει πίεση στους υπαλλήλους. Η προσδοκία ότι οι εργαζόμενοι είναι διαθέσιμοι σχεδόν οποιαδήποτε στιγμή για διαδικτυακή ή κινητή επικοινωνία θεωρείται πλέον δυνητικά επικίνδυνη για την υγεία των εργαζομένων.

Ήρθε και η πανδημία κι έδεσε. Ο τρόπος που εργαζόμαστε άλλαξε ριζικά. Πλέον, περισσότεροι από ένας στους τρεις Ευρωπαίους εργάζονται από το σπίτι. Και η «αποσύνδεση» γίνεται ακόμα πιο δύσκολη. Σε μελέτες του, το Ευρωκοινοβούλιο διαπίστωσε ότι τα άτομα που εργάζονται τακτικά από το σπίτι έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εργαστούν περισσότερο από το ανώτατο όριο των 48 ωρών την εβδομάδα όπως ορίζεται στη νομοθεσία της ΕΕ. Το ανθρώπινο κόστος είναι βαρύ: μη αμειβόμενες υπηρεσίες, μυοσκελετικές και οφθαλμολογικές παθήσεις, εξάντληση, κατάθλιψη.

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο που να καθορίζει και να ρυθμίζει άμεσα το δικαίωμα στην αποσύνδεση. Η Οδηγία για τον χρόνο εργασίας (2003/88 / ΕΚ), ωστόσο, αναφέρεται σε ορισμένα δικαιώματα που σχετίζονται έμμεσα με παρόμοια ζητήματα όπως τις ελάχιστες περιόδους ημερήσιας και εβδομαδιαίας ανάπαυσης που απαιτούνται για τη διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων. Επιπλέον, το δικαίωμα στην αποσύνδεση θα πρέπει να εξεταστεί σε σχέση με την επίτευξη μιας καλύτερης ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, έναν στόχο που υπήρξε στο επίκεντρο πρόσφατων ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών.

Τέλος, όπως φαίνεται, το παρασκήνιο για την έγκριση του ψηφίσματος ήταν έντονο. Κατ’ αρχάς ο εισηγητής του, ο ευρωβουλευτής Άλεξ Άγκιους Σαλίμπα από τη Μάλτα, κατακεραύνωσε τα λόμπι των Βρυξελλών που το πολέμησαν με νύχια και με δόντια. Αν το καλοσκεφτούμε, ο τρόπος με τον οποίο γίνεται σήμερα η τηλεργασία καταπατά κάθε εργατική νομοθεσία, κι αν δεν έχετε προσωπική εμπειρία ρωτήστε γύρω σας. Οι ώρες είναι ατελείωτες, με την πρόφαση ότι «είσαι σπίτι», οι τηλεδιασκέψεις διαδέχονται η μία την άλλη ακόμα και αργά το βράδυ, με τον αριθμό και τη διάρκειά τους να υπερβαίνει κατά πολύ εκείνα των συσκέψεων με φυσική παρουσία. Το διακύβευμα είναι μεγάλο για τους εργοδότες.

Την πρωτοβουλία για το ψήφισμα την είχε η ευρωομάδα των Σοσιαλιστών, αλλά χωρίς τις ψήφους του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος δεν μπορεί να περάσει τίποτα. Έτσι μέχρι την ύστατη στιγμή, οι διαβουλεύσεις ήταν έντονες και για να ικανοποιηθούν όλοι, προστέθηκε μια τροπολογία, χάρη στην οποία όταν και εάν υπάρξει νομοθετική ρύθμιση, θα ισχύσει μετά από τρία χρόνια. Για να πάμε μπροστά, κάνουμε τρία βήματα πίσω.

Βέβαια, υπάρχουν κράτη μέλη που είναι όντως μπροστά. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, η συζήτηση ξεκίνησε ήδη από το 2013 και έγινε νόμος το 2016, παρόλο που δεν ισχύει για όλους αλλά μόνο για εταιρείες άνω των 50 εργαζομένων. Και στην Ιταλία, το δικαίωμα –χωρίς ν’ αναφέρεται ως τέτοιο– περιλαμβάνεται στις συλλογικές συμβάσεις. Σε άλλες χώρες είναι οι εταιρείες που πήραν την πρωτοβουλία, όπως η Volkswagen στη Γερμανία, το 2012.

Ο δρόμος για μια ευρωπαϊκή νομοθεσία άνοιξε αλλά θα είναι πολύ μακρύς. Και μέχρι να ενσωματωθεί και στις εθνικές νομοθεσίες, ακόμα μακρύτερος. Κρίμα, γιατί τώρα είναι που υποφέρουμε.