Όταν η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας κατόρθωσε να περάσει τη μεγαλόνησο Κύπρο στην εξουσία της θέλησε εύλογα να τη θωρακίσει αμυντικά. Πρώτο μέλημα της Δημοκρατίας ήταν η οργάνωση των στρατιωτικών σωμάτων της Κύπρου για υπεράσπιση της νέας και πολύτιμής της αποικίας. Η Γαληνοτάτη αντί να αναδιοργανώσει το στρατιωτικό σώμα των τουρκόπουλων, που είχε ήδη παρακμάσει, προτίμησε να μεταφέρει δυνάμεις ανδρών από τα σώματα του ελαφρού ιππικού, των γνωστών στις πηγές της εποχής ως stradioti, που υπηρετούσαν στις βενετικές κτήσεις της Δαλματίας και της Ανατολής. Ας σημειωθεί ότι με τον όρο τουρκόπουλοι ονομάζονταν από τους Βυζαντινούς οι εκχριστιανισμένοι μουσουλμάνοι που υπηρετούσαν ως μισθοφόροι στρατιώτες στον βυζαντινό στρατό. Στην Κύπρο, ωστόσο, τα σώματα των τουρκόπουλων είχαν συγκροτηθεί από χριστιανούς Σύρους, Μαρωνίτες και Αρμένιους και κατά τον 16ο αι. εντάχθηκαν από τους Βενετούς στα σώματα του ελαφρού ιππικού.

Όταν η Κύπρος πέρασε στην εξουσία της Γαληνοτάτης, τα μέλη του ελαφρού ιππικού (stradioti) είχαν ήδη διακριθεί στους πολέμους που διεξήγαγε η Δημοκρατία στον ιταλικό χώρο. Οι stradioti άρχισαν να μεταφέρονται στη μεγαλόνησο πριν ακόμη η Κύπρος περιέλθει στην άμεση βενετική κυριαρχία. Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως όταν η βασίλισσα Αικατερίνη Κορνάρο θα αναχωρούσε για να επιστρέψει στην πατρίδα της παραχωρώντας το βασίλειό της στη Δημοκρατία της Βενετίας, δεν συνοδευόταν μόνο από ένα σώμα πεζών στρατιωτών, αλλά και από έναν λόχο ιππέων. Όπως μας πληροφορούν οι πηγές, ήδη από το 1473, είχε σταλεί ελαφρύ ιππικό στην Κύπρο από αποικίες της Βενετίας στα Βαλκάνια. Επίσης, το 1479 η Βενετία, επειδή είχε υπογράψει ειρήνη μαζί με τους Οθωμανούς της Πελοποννήσου, αποφάσισε να στείλει τους stradioti από την Πελοπόννησο στο Friuli, στην Κρήτη και στην Κύπρο. Σύμφωνα με μια άλλη πηγή πληροφορούμαστε ότι το 1487 είχαν δημιουργηθεί τα πρώτα σώματα των stradioti στην Κύπρο, μετά από σχετική αίτηση των συμβούλων και του προνοητή της Κύπρου προς τον προνοητή θαλάσσης για αποστολή ελαφρών ιππέων. Νέες ομάδες stradioti είχαν αποσταλεί στην Κύπρο επίσης μετά την πτώση των βενετικών κτήσεων στην Πελοπόννησο, κατά τη διάρκεια του βενετοτουρκικού πολέμου 1537-1540.Έτσι, μετά την πτώση του Ναυπλίου και της Μονεμβασίας στα χέρια των Οθωμανών είχαν αποσταλεί στην Κύπρο από τους Βενετούς πολλοί stradioti ακόμη και με τις οικογένειές τους. Σύμφωνα πάντα με τις πηγές, ο αριθμός των stradioti στην Κύπρο κυμαινόταν γύρω στους τριακόσιους με πεντακόσιους. Τo 1553 ο Βενετός σύμβουλος του βασιλείου της Κύπρου Alvise da Ponte έγραφε στην έκθεσή του για τη μεγαλόνησο ότι μόνο στην περιοχή της Πάφου υπήρχαν πεντακόσιοι stradioti. Κατά τις παραμονές του πολέμου της Κύπρου 1570-1571 ο αριθμός των stradioti είχε αυξηθεί λόγω του επικείμενου κινδύνου και είχε φθάσει σχεδόν τις δύο χιλιάδες.

Αποκατάσταση των προσφύγων από το Ναύπλιο και τη Μονεμβασία

Μετά την πτώση του Ναυπλίου και της Μονεμβασίας στην εξουσία των Οθωμανών, όπως προαναφέρθηκε, η Γαληνοτάτη φρόντισε πριν παραδώσει τις πιο πάνω αποικίες της να υπογράψει με τους εχθρούς συνθήκη, με την οποία μεταξύ άλλων θα της επέτρεπαν να μεταφέρει τους υπερασπιστές του Ναυπλίου με τις οικογένειές τους σε περιοχές της δικής της επικράτειας. Τότε κάποιες οικογένειες stradioti εγκαταστάθηκαν από τους Βενετούς στην Κέρκυρα, την Κρήτη αλλά και την Κύπρο. Οι άνδρες κατατάσσονταν συνήθως στα σώματα των ελαφρών ιππέων αλλά ταυτόχρονα η Γαληνοτάτη παραχωρούσε στα μέλη των οικογενειών αυτών φέουδα, κτήματα αλλά και κάποιες έμμισθες διοικητικές θέσεις για αποκατάσταση των εν λόγω προσφύγων. Από τις πηγές της εποχής μάς γνωστοποιούνται τέτοιες παραχωρήσεις για ενίσχυση των προσφύγων Ναυπλιωτών ή Μονεμβασιωτών, τους οποίους είχαν οι Βενετοί εγκαταστήσει στην Κύπρο μετά την απώλεια της πατρίδας τους.

Όλα τα έμμισθα λειτουργήματα που είχε στη διάθεσή της η Δημοκρατία της Βενετίας, εκτός από εκείνα τα οποία ήταν προνόμιο των ευγενών, φρόντιζε να παραχωρούνται στους Ναυπλιώτες και τους Μονεμβασιώτες. Τα ίδια δικαιώματα παραχωρούνταν στα μέλη των οικογενειών των ελαφρών ιππέων τόσο στην Κρήτη όσο και στην Κύπρο. Σημειώνουμε στη συνέχεια μερικά από τα πολλά στοιχεία για διορισμούς και παραχωρήσεις που είχαν πραγματοποιηθεί στην Κύπρο κατά τον 16ο αι. για ενίσχυση και αποκατάσταση προσφύγων από το Ναύπλιο και τη Μονεμβασία. Όλες αυτές οι πληροφορίες ανακαλούν στη μνήμη τα όσα προσέφερε η Δημοκρατία της Βενετίας στους πρόσφυγες Κυπρίους μετά την οθωμανική κατάκτηση της πατρίδας τους. Το ίδιο συνέβη και στα νεότερα χρόνια από τις κυβερνήσεις της Ελλάδας για την αποκατάσταση των Μικρασιατών και των Ποντίων προσφύγων, αλλά και των Κυπρίων προσφύγων του 1974. Η ιστορία επαναλαμβάνεται έστω και μετά την πάροδο αιώνων…

Ο Ιωάννης Μαλκούρας από το Ναύπλιο, ένεκα των υπηρεσιών του προς τη Γαληνοτάτη, αλλά και επειδή εγκατέλειψε πολλή περιουσία στο Ναύπλιο μετά την πτώση της πόλης στα χέρια των Οθωμανών, διορίστηκε στο αξίωμα του βαΐλου, δηλαδή υπευθύνου του εμπορίου στην Αμμόχωστο (balio del commercio di Famagosta), θέση η οποία προηγουμένως ανήκε στον Λουδοβίκο Colti. Το αξίωμα αυτό μετά τον θάνατο του Μαλκούρα επανερχόταν στην εξουσία της Γαληνοτάτης για να διορίσει πρόσωπο επιθυμητό για τις υπηρεσίες που είχε προσφέρει στο βενετικό κράτος. Επίσης, γνωρίζουμε την περίπτωση του Μάρκου Καλαβρού από το Ναύπλιο, στον οποίο παραχωρήθηκε η διεύθυνση του γραμματέα και καγκελαρίου του σώματος των τουρκόπουλων (officio di scrivano et cancellier delli turcopoli) στην Κύπρο, μετά τον θάνατο του προκατόχου του. Αναφέρουμε, επίσης, την περίπτωση του Γεώργιου Ραμουσάτη που έχασε συγγενείς στον πόλεμο και είχε ανταμειφθεί με τον τίτλο του στρατιωτικού διοικητή στην Κύπρο.

Θα μπορούσαμε να σημειώσουμε ακόμη και άλλους διορισμούς Ναυπλιωτών στην Κύπρο. Για παράδειγμα, ο Στάθης Μακρής και η σύζυγός του Διαμάντω διορίστηκαν το 1546 ισοβίως στη θέση του υπευθύνου γραμματέα των ελεύθερων καλλιεργητών (officio di scrivan alli francomati) στην Κύπρο, θέση η οποία χήρευε λόγω του θανάτου του Zuan Maria di Bianchi. Στο ζεύγος Κωνσταντή και Ντιάνας από το Ναύπλιο προσφέρθηκε ως ανταμοιβή ισοβίως η θέση του υπευθύνου της γραμματείας (officio di scrivan) στα οχυρωματικά έργα της Κερύνειας, θέση η οποία χήρευε, όπως ανέφερε σε επιστολή του το 1543 ο τοποτηρητής Κύπρου. Ακόμη σ’ έναν άλλο Ναυπλιώτη, τον Γεώργιο Πλιτάκη (Zorzi Plitachi), είχε παραχωρηθεί η θέση του υπεύθυνου γραφέα στις Αλυκές Λάρνακας (officio di scontro alle Saline di Cipro) το 1546, μετά τον θάνατο του Marco Venier, που υπηρετούσε στην ίδια θέση.

Σε μια άλλη γνωστή οικογένεια stradioti, την οικογένεια Χέλμη από το Ναύπλιο, που μέλη της πολέμησαν και στον πόλεμο της Κύπρου το 1570-1571, παραχωρήθηκαν επίσης αξιώματα. Ο Κόντος Χέλμης, γιος του μακαρίτη Πέτρου Χέλμη, μαζί με τη μητέρα του την Κυράνα (Chirana) διορίστηκαν τακτικοί βοηθοί (contadori ordinarii) στο Δημόσιο. Στην περίπτωση αυτή μάλιστα είχε γίνει ο εξής διακανονισμός. Ο Κόντος Χέλμης και η μητέρα του ήταν υποχρεωμένοι να παντρέψουν τη θυγατέρα και αδελφή τους Ευφροσύνη (Frossina) μέσα σε έξι χρόνια. Εάν ο Κόντος πέθαινε πριν η Ευφροσύνη παντρευτεί, τότε το πιο πάνω αξίωμα ανήκε στην ίδια. Παράλληλα, με την παραχώρηση δημόσιων θέσεων στους κατοίκους του Ναυπλίου συνεχίζονταν και οι διορισμοί Ναυπλιωτών στα σώματα του ελαφρού ιππικού στη μεγαλόνησο. Το 1544 ένα μέλος του ελαφρού ιππικού, ο Τζώρτζης Γκέρμπεσης από το Ναύπλιο, διορίστηκε στην Κύπρο για να καταλάβει την πρώτη κενή θέση. Το ίδιο και οι stradioti: Δήμης Τάντης, Γιώργης Τάσκας, Γιώργης Ρέκης και Domini Κασμάκης που διορίστηκαν και οι τρεις σε λόχους του ελαφρού ιππικού της Κύπρου.

Μέλη των σπουδαιότερων οικογενειών του ελαφρού ιππικού κυρίως από το Ναύπλιο αλλά και από τη Μεθώνη και τη Μονεμβασία είχαν επανδρώσει τους λόχους στις έδρες ακτοφρουράς της Κύπρου. Στις οικογένειές τους παραχωρήθηκαν κτήματα και ιδιοκτησίες αρχικά σε ένα χωριό κοντά στο Αυγόρου με το όνομα Avita dei Napolitani, το οποίο με την πάροδο των ετών χάθηκε. Η μνήμη του χωριού αυτού εξακολουθεί να υπάρχει έως σήμερα απλώς και μόνο ως «Άης Γιώρκης των Αβίων», δηλαδή, ένα τοπωνύμιο παρεφθαρμένο. Ελαφροί ιππείς με τις οικογένειές τους εγκαταστάθηκαν από τους Βενετούς και στην απομονωμένη περιοχή της Αλεξανδρέττας και μετέπειτα γνωστής ως Τηλλυρίας, όπου τους παραχωρήθηκαν κτήματα. Πρόκειται, όπως συνάγεται από τα ιστορικά δεδομένα, για κατά παραφθοράν του ονόματος Ιλλυρία, της αρχαίας ονομασίας της Αλβανίας ή Βορείου Ηπείρου από όπου η απώτερη καταγωγή των περισσότερων stradioti. Μέλη των οικογενειών Μαύρεση, Βλάμη, Ροντάκη, Στρούσα, Μπούα, Μπελλούση, Χέλμη, Ρένεση και άλλων πολέμησαν γενναία κατά τον πόλεμο της Κύπρου 1570-1571 υπερασπιζόμενοι τη δεύτερη πατρίδα τους Κύπρο, όπως οι ίδιοι αποκαλούσαν τη μεγαλόνησο… Οι ελαφροί ιππείς από την Πελοπόννησο άφησαν τα αχνάρια τους στην Κύπρο και μετά ακόμη από πέντε αιώνες…