Κλείνουν φέτος σαράντα χρόνια από την πρώτη Κατάκρυψη της Θεσσαλονίκης, και δέκα από την Κατάκρυψη της Λευκωσίας. Η ζωή κύλισε από την πάνω σφαίρα του αμμόμετρου στην κάτω, άλλοτε ήπια, σαν γάργαρο νεράκι σε καταπράσινη πεδιάδα, κι άλλοτε ανταριασμένα, όμοια με ανεμοστρόβιλο στη μέση της ερήμου. Έτσι συμβαίνει με τον βίο και τις ημέρες των ανθρώπων, όσο οι νύχτες προστατεύουν στοργικά τα κρυμμένα στα σπλάχνα της γης έργα, τρέφοντάς τα με άπειρο χρόνο κι ελπιδοφόρα όνειρα.

Το αγάπησα βαθιά το έργο της Λευκωσίας, όπως αγάπησα βαθιά το χώμα της Κύπρου, γι' αυτό κι έχω αφήσει εντολή, «αν πεθάνω σε μέρος ξένο, θα 'θελα να με κάψουνε κι ύστερα να σκορπίσουν τη στάχτη μου στους πέντε ανέμους, αν όμως συμβεί το μοιραίο στην Κύπρο, επιθυμώ να με βάλουνε βαθιά στο χώμα της, να με ξεχάσουν εδώ για πάντα, κι ίσως να γράψουνε στην πέτρα με μολύβι φάμπερ

Ο Αληθεινός κοιμάται στο κόκκινο χώμα

για σκέπασμα έχει το πανωφόρι του

για μαξιλάρι το σακίδιο του»

Είναι ανάγκη αρχέγονη η επαφή με τη γη, πράξη ιερή, καθημερινή τελετουργία, ακόμα κι όταν παίρνεις δυο χούφτες χώμα για να φυτέψεις τα λουλούδια σου, ή όταν χαράζεις κατά μήκος το χωράφι γεμίζοντας το αυλάκι με σπόρους που θ’ αναστηθούν την άνοιξη, ή όταν χάνεσαι στα βάθη, όσο αντέχει η ανάσα, αναζητώντας θησαυρούς πολύτιμους, νερό και πετρώματα, αγαθά που ανήκουν δικαιωματικά σε όλους τους ανθρώπους.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ό,τι έχουμε, ό,τι αποκτήσαμε, είναι δώρο από τη σάρκα και το σώμα του πλανήτη γη, προς όλα τα είδη ζωής κι όχι μόνο προς τον άνθρωπο.

«Το 1981, έσκαψα για πρώτη φορά, τη γη με σκοπό να κρύψω μέσα της ένα έργο μου. Επιθυμούσα με αυτή την πράξη να διαφυλάξω το έργο της Τέχνης, και κατ’ επέκταση να επισημάνω τον κίνδυνο που το απειλούσε, κι εξακολουθεί να το απειλεί, από μια βίαιη καταστροφή. Αυτό και τη Δημιουργία.

Ταυτόχρονα έκανα μια σοβαρή παρεμβολή στον πυρήνα της ζωγραφικής γλώσσας, αλλάζοντας τους κανόνες της. Έσκαβα μεταβάλλοντας αυτό που επί αιώνες ήταν ορατό, σε μη ορατό.

Έσκαβα και κρύβοντας την εικόνα, ελευθέρωνα την ενέργειά της. Μεταμόρφωνα την απουσία σε αέναη εκπομπή μύθου.

Έσκαβα τότε χωρίς να γνωρίζω πως ήταν η αρχή ενός έργου, το οποίο θα σπερνόταν σε όλη τη γη.

Δεν γνώριζα. Απλά ενέδιδα στην πρόκληση του Άγνωστου Θεού της Τέχνης.

Θυμάμαι πως όσο βάθαινα το σκάμμα, το χώμα γινόταν πιο μαλακό, όσο χανόμουν μέσα στην τρύπα ανάβλυζε από τα βάθη της ένα μυστήριο φως που με προσκαλούσε να το ακολουθήσω.

Σκάβοντας έφτασα στο κατώφλι μιας μεγάλης πόρτας. Την έσπρωξα διστακτικά και περνώντας στην άλλη της πλευρά, αισθάνθηκα στα πόδια μου ένα φίδι το οποίο μόλις με ένιωσε, τυλίχτηκε γύρω μου παρασέρνοντάς με ακόμα πιο βαθιά, μέχρις ότου αρχίσαμε να αιωρούμαστε σε έναν σφαιρικό ουρανό, τον οποίο φώτιζε αχνά ένας ήλιος, μικρός σαν το κεφάλι καρφίτσας. Κατάλαβα πως έβλεπα τη γη στην εσωτερική της όψη και πως ο μικρός ήλιος ήταν η τρύπα που είχα ανοίξει για το έργο μου.

Το φίδι με άφησε να αιωρούμαι κι απλώθηκε στον χώρο γεμίζοντάς τον χρώματα, βγαλμένα από κάποια άγνωστη σε μένα διάθλαση, χρώματα ανύπαρκτα, χωρίς όνομα στην έξω όψη της γης. Με φωνή σαν του παραμυθιού μου είπε:

«Οι ωκεανοί δημιουργήθηκαν για να αναδυθεί το μπλε, τα ψηλά βουνά για να σταθεί το άσπρο.

Εδώ, μέσα στην ψυχή της γης, δεν διαχωρίζεται το Νότιο από το Βόρειο, το Ανατολικό από το Δυτικό. Κανένας τόπος δεν είναι πιο σπουδαίος από τον άλλο, κανένα σημείο δεν υπερτερεί των μυριάδων που συνθέτουν την ευαίσθητη σάρκα της, καμιά γραμμή δεν εμποδίζει τον ταξιδιώτη. Τα κέντρα είναι άγνωστα, οι περιφέρειες δεν ορίστηκαν ποτέ. Οι πολιτισμοί αλληλοσυμπληρώνονται αβίαστα, διαδέχεται ο ένας τον άλλο σαν τις εποχές, που αν κάποια ταραχτεί, ταράζεται μαζί της η ισορροπία των συναισθημάτων.

Αιωρούμενο ωάριο του Σύμπαντος είναι η Γη μας και γονιμοποιείται μόνο με το πνεύμα και την Τέχνη. Η Τέχνη γεννά τη Μνήμη, την Αγάπη, τη Δύναμη, τον Έρωτα, και ό,τι άλλο αντιτίθεται στη μεγάλη αλήθεια του θανάτου.

Με τη βούληση των θεών οι άνθρωποι συμπληρώνουν αυτό το οποίο η Φύση δεν θέλησε να συμπληρώσει, όπως στην Ατακάμα και το Ορόνγκο, στο Μάτσου Πίτσου και το Μεντούτ, στην Ελεφάντα και το Καχίρι, στην Πέτρα, στην ατελείωτη πορεία του Σινικού Τείχους, στις σιωπηλές μάντρες της ερήμου, στην Τογκοβίλ, και την Ουαγκαντούγκου, στη Θούλη και το Καλαχάρι, στο Σινά, στο Νάγκι Γκούμπα, στο Λαύριο και την Πάφο, στο Λοχ Νες και το νησί του Ροβινσώνα Κρούσου, στην Ουιντά και τη Ματμάτα, στο Κούτσκο και το Παρίσι, στην Κωνσταντινούπολη και την Αθήνα, στο Τριβαντρούμ και τη Σιγκιρίγια, στην Ετόρα και το Κορκοβάντο, στον Όλυμπο και την Κούμπρε, στο Μπουένος Άιρες και το Μοντεβιντέο, στην Ουσουάια και το Κετεκράτσι, στο Βερολίνο, στην Κατάνια, στο Χάμερφερστ, στη Ρώμη, στην Παλμύρα, στην Ουψάλα, στο Βόρειο Ακρωτήριο, στη Βενετία, στην... στην...» έλεγε  ονοματίζοντας τόπους και σε κάθε νέο όνομα άνοιγε στον γήινο θόλο ένας κύκλος σαν μικρός ήλιος, φωτίζοντας τα αμίλητα χρώματά του.

Ξέρω, τώρα πια, πως κάθε φορά που χάνομαι μέσα στη γη, κάθε φορά που κρύβω στα σπλάχνα της άλλο ένα κομμάτι μου, κάποιος καινούργιος ήλιος φωτίζει το κρυμμένο ουράνιο Τόξο».

Εάν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο, δεν θα το βρεις. Ηράκλειτος

ΛΕΖΑΝΤΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ: Η Κιβωτός. 171η Κατάκρυψη, Λευκωσία 2011.