«Ο καπιταλισμός της επιτήρησης διεκδικεί μονομερώς την ανθρώπινη εμπειρία ως δωρεάν πρώτη ύλη που μεταφράζεται σε δεδομένα συμπεριφοράς. Αν και ορισμένα από αυτά τα δεδομένα εφαρμόζονται για τη βελτίωση των υπηρεσιών, τα υπόλοιπα δηλώνονται ως ιδιόκτητο πλεόνασμα συμπεριφοράς, τροφοδοτούνται σε προηγμένες διαδικασίες κατασκευής, γνωστές ως «μηχανική νοημοσύνη», και κατασκευάζονται σε προϊόντα που προβλέπουν τι θα κάνετε τώρα, σύντομα και αργότερα. Οι καπιταλιστές της επιτήρησης έχουν γίνει πάρα πολύ πλούσιοι από αυτές τις εμπορικές πράξεις, διότι πολλές εταιρείες είναι πρόθυμες να στοιχηματίσουν στη μελλοντική μας συμπεριφορά».

Αυτά μας λέει η Σοσάνα Ζούμποφ στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο της «Η εποχή του κατασκοπευτικού καπιταλισμού» (εκδ. Καστανιώτης) που κυκλοφόρησε το 2020. Κι αυτά ήρθαν στον νου μου μελετώντας το νομοσχέδιο για την ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών Οδηγιών στη νομοθεσία της Κύπρου με τίτλο: «Ο περί των Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Συyyενικών Δικαιωμάτων (Τροποποιητικός) Νόμος του 2022».

Οι Οδηγίες ήταν προϊόν μεγάλης διαπραγμάτευσης στην ΕΕ και αποτέλεσαν το πρώτο μεγάλο χτύπημα στην παντοδυναμία των Big Tech. Με δύο λόγια, ανάμεσα σε άλλα, υποχρεώνουν τους aggregators να πληρώνουν τους εκδότες για αποσπάσματα περιεχομένου που υπερβαίνουν «μεμονωμένες λέξεις ή πολύ σύντομα αποσπάσματα». Έναν χρόνο αργότερα, η Αυστραλία δημιούργησε έναν υποχρεωτικό κώδικα δεοντολογίας που θα απαιτούσε επίσης από τις εταιρείες να πληρώνουν τους ειδησεογραφικούς οργανισμούς όταν χρησιμοποιούν το περιεχόμενό τους. Η Google αρχικά αντέδρασε αφαιρώντας τις προεπισκοπήσεις ειδήσεων στη Γαλλία, όταν η χώρα άρχισε να εφαρμόζει τον νόμο της ΕΕ. Ο τεχνολογικός γίγαντας, όμως, άλλαξε τελικά τη στάση του, και άρχισε να συνάπτει συμφωνίες για να πληρώνει τους εκδότες για το περιεχόμενό τους σε όλη την Ευρώπη και την Αυστραλία.

Ο καβγάς είναι ο εξής: Λέει ο aggregator (σκεφτείτε για παράδειγμα τις μηχανές αναζήτησης ή το Google News): «χάρη σε μένα μπορεί να βρίσκει ο κόσμος το περιεχόμενό σας. Αν σας βγάλω, δεν θα σας βρίσκουν πια». Λέει όμως η ΕΕ: «Οι εκδότες πληρώνουν για να έχουν αυτό το περιεχόμενο. Εσείς βγάζετε πολλά λεφτά από διαφημίσεις. Δώστε ένα μερίδιο από αυτά στους εκδότες για να εξακολουθήσουν να έχουν υψηλής ποιότητας περιεχόμενο». Λένε οι Big Tech: «Εμένα δεν με πειράζει να μην σας έχω γιατί θα έχω τα άλλα, τα blogs, τα fake news, τα χαμηλής ποιότητας δημοσιεύματα». Λέει η ΕΕ: «Γι’ αυτό ακριβώς πρέπει να πληρώσετε, γιατί η υψηλής ποιότητας δημοσιογραφία πρέπει να πληρώνεται, αλλιώς θα έχουμε μόνο σκουπίδια».

Ένας από τους υπό-καβγάδες, για παράδειγμα, είναι τα snippets, τα αποσπάσματα. Πόσο κείμενο μπορεί να χρησιμοποιήσει μια μηχανή αναζήτησης ώστε να θεωρηθεί ως «τυρί» για παρακάτω ανάγνωση και όχι ως «εντάξει, τη διάβασα την παράγραφο, ενημερώθηκα, δεν χρειάζεται να πάω στο site για να διαβάσω παρακάτω»; Και από την άλλη, πόσο κείμενο χρειάζεται για να γίνει το άρθρο ενδιαφέρον και προκαλέσει έναν δυνητικό αναγνώστη στο site του εκδότη;

Όχι, τα προβλήματα αυτά δεν είναι άλυτα, μια χαρά λύσεις υπάρχουν. Και είναι αλήθεια ότι μια νομοθεσία πρέπει να είναι αρκετά ευέλικτη και να μην προσδιορίζει αριθμό λέξεων, για παράδειγμα αλλά αποδεκτές συμπεριφορές. Το γεγονός ότι ήρθε η ώρα και στην Κύπρο να αποδοθούν τα όσα οι γιγάντιες αυτές εταιρείες μας οφείλουν, είναι το πιο σημαντικό απ’ όλα. Και λέω «μας», όχι ως δημοσιογράφος αλλά ως πολίτης. Η υψηλής ποιότητας δημοσιογραφία, ο έλεγχος των εξουσιών κάθε είδους, το ενημερωτικό ρεπορτάζ, τα άρθρα γνώμης είναι βασικά συστατικά της δημοκρατίας και χωρίς αυτά μένει μισερή.

Η Σοσάνα Ζούμποφ έχει πάει ένα βήμα παρακάτω. Όσο εμείς προσπαθούμε να διεκδικήσουμε τα αυτονόητα, οι Big Tech βρίσκουν νέους τρόπους να εκμεταλλευτούν την τεχνολογία. Άλλος υπο-καβγάς: «Η εξόρυξη κειμένων και δεδομένων που ο νόμος επιτρέπει για ερευνητικούς σκοπούς». Λένε οι Big Tech: «Κι εμείς έρευνα κάνουμε, και μάλιστα σε πολύ πιο υψηλό επίπεδο από οποιοδήποτε ακαδημαϊκό ίδρυμα». Λέει η ΕΕ: «Ναι, αλλά την έρευνα σας την κάνετε με στόχο το κέρδος, ακόμα κι αν στην πορεία προσφέρετε και κάποιες υπηρεσίες στην κοινωνία».

Η πρόταση νόμου δεν είναι τέλεια, όμως είναι στη σωστή κατεύθυνση. Τα ψιλά γράμματα λίγο να προσέξουμε και μόνο κερδισμένοι μπορούμε να βγούμε. Αρκεί να ενδιαφερθούμε όλοι. Γιατί το μόνο ανάχωμα ενάντια στην κυριαρχία των Big Tech είναι η δημοκρατία μας.