Αρχικά αφορούσε τη συνάθροιση κάτω των 75 ατόμων. Σταδιακά, όμως, οι οδηγίες της κυβέρνησης αφορούσαν το κλείσιμο όλων των θεάτρων, των μουσείων, όλων των χώρων όπου πραγματοποιούνται πολιτιστικές δράσεις οι οποίες φέρνουν κοντά τους ανθρώπους. Η πανδημία του κορωνοϊού συνιστά την ακύρωση ή την αναβολή κάθε πολιτιστικής δραστηριότητας με άγνωστο ορίζοντα. Τι σημαίνει η ακύρωση ή η αναβολή μιας θεατρικής παράστασης, μιας συναυλίας, ενός θεσμού και το κλείσιμο μουσείων; Σημαίνει την ακύρωση μιας ολόκληρης διαδικασίας για το στήσιμο μιας θεατρικής παραγωγής, μιας μουσικής παράστασης, μιας εικαστικής έκθεσης. Σημαίνει την ακύρωση αεροπορικών εισιτηρίων, την εκκρεμότητα συμβολαίων, την επιστροφή κιβωτίων με έργα τέχνης [κι ύστερα είναι η εκ νέου φύλαξή τους, η ασφάλεια, οι εγγυήσεις κ.ο.κ.]. Σημαίνει, εν τέλει, την ακύρωση δουλειάς πολλών μηνών μέσα σε μια στιγμή. Και φανερώνει την πολυδαίδαλη διαδικασία που ακολουθούν οι πολιτιστικοί φορείς κάθε φορά, συνέχεια, ώστε με την αντιστρόφως ανάλογη απλότητα να μπαίνουμε εμείς σε ένα θεατρικό ή συναυλιακό ή εκθεσιακό χώρο, να κοιτάζουμε / ακούμε ό,τι έχουν να μας προσφέρουν και, με την ίδια απλότητα, να βγαίνουμε.
Καλλιτέχνες στον αέρα
Αυτό το διάστημα "αφήνει όλους τους εργαζομένους στον χώρο του θεάτρου εργασιακά στον αέρα", τόνισε ο Παναγιώτης Λάρκου την Παρασκευή μιλώντας στο ραδιόφωνο του "Πολίτη". "Κανένας δεν ξέρει αν θα πληρωθεί, κανένας δεν ξέρει αν θα ξοφληθεί, είναι μια πολύ δύσκολη συνθήκη. Μακάρι κι εμείς οι καλλιτέχνες μέσα στη συνείδηση του κοινού να είχαμε καθιερωθεί ως επαγγελματίες, όχι ως χομπίστες, για να μπορέσουμε να ζητήσουμε στήριξη από την πολιτεία χωρίς να ακουστούμε φαιδροί", σημείωσε ακόμη.
Η παράμετρος των εργαζομένων στον πολιτιστικό τομέα είναι εξαιρετικά σημαντική. Τις προηγούμενες μέρες είδαμε έναν σωρό ανακοινώσεις από διάφορες συντεχνίες που μιλούσαν για το πώς θα αμείβονται οι εκπαιδευτικοί σε περίπτωση που χρειαστεί να περιοριστούν ή σε περίπτωση που ανασταλούν οι υπηρεσίες τους. Εκδόθηκαν, επίσης, ανακοινώσεις από τον τουριστικό τομέα, και δη τους ξενοδόχους, που ζητούν κρατικές αποζημιώσεις για το κλείσιμο των ξενοδοχείων τους. Για τους εργαζομένους στον τομέα του πολιτισμού ούτε λόγος. Και σε αυτό το σημείο υπενθυμίζεται ότι οι καλλιτέχνες δεν είναι αναγνωρισμένοι από τις κρατικές δομές, άρα ούτε κατοχυρωμένοι, γεγονός που δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο τη θέση τους.
Πέραν τούτων, τα συμβόλαια των καλλιτεχνών για θεατρικές παραγωγές αφορούν συγκεκριμένες περιόδους. Είναι, δηλαδή, πιθανό μια ομάδα καλλιτεχνών να έκανε πρόβες τρεις μήνες για μια παραγωγή την οποία δεν θα δούμε ποτέ. Κι αυτό γιατί μέχρι να τελειώσει όλο αυτό το θέμα του κορωνοϊού, μπορεί να έχουν λήξει τα συμβόλαια και οι ηθοποιοί να έχουν "κλείσει" συμφωνίες με άλλους οργανισμούς/ομάδες.
Κλειστά μουσεία
"Ο αντίκτυπος θα είναι μεγάλος στον πολιτιστικό τομέα", ανέφερε στο ραδιόφωνο του "Πολίτη" η Λουκία Χατζηγαβριήλ, διευθύντρια της Λεβέντειου Πινακοθήκης, που θα παραμείνει κλειστή μέχρι την ερχόμενη Παρασκευή 20 Μαρτίου. Το ίδιο διάστημα θα είναι κλειστά, επίσης, όλα τα μουσεία, οι αρχαιολογικοί χώροι και τα αρχαία μνημεία που διαχειρίζεται το Τμήμα Αρχαιοτήτων, αλλά και το Δημοτικό Μουσείο Χαρακτικής, το Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας και το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο.
"Για μας, ένα μεγάλο έσοδο προέρχεται από το Πωλητήριο της Πινακοθήκης και τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Είναι και το εστιατόριο. Έχουμε κάποιες χορηγίες, όμως η αναβολή όλων αυτών, όχι μόνο σε μας αλλά σε όλα τα μουσεία, κυρίως τα μεγάλα του εξωτερικού, είναι μεγάλο πλήγμα στα έσοδά τους", εξήγησε ακόμη η κ. Χατζηγαβριήλ, που ενώ προχώρησε στην αναστολή λειτουργίας της Πινακοθήκης σε φυσικό χώρο, ανακοίνωσε ήδη το πρόγραμμα "Μένω σπίτι - μένω με τέχνη" μέσα από το οποίο καλεί το κοινό σε εικονικές περιηγήσεις στις Συλλογές της Πινακοθήκης. Και ενώ θεωρεί πως ο αντίκτυπος από τον κορωνοϊό θα είναι μεγάλος για τον πολιτισμό, επισημαίνει πως "είναι και περίοδος κατά την οποία μπορεί κανείς να δημιουργήσει καλύτερα", γιατί είναι μόνος/η, απομονωμένος/η, "και σκέφτεσαι τι άλλο μπορείς να κάνεις".
Κλειστά θέατρα
Από την πρώτη στιγμή οι μεγάλοι θεατρικοί χώροι -το Θέατρο Ριάλτο, το Παττίχειο Δημοτικό Θέατρο Λεμεσού, το Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας, το Δημοτικό Θέατρο Στροβόλου κ.ά.- ανακοίνωσαν την αναστολή λειτουργίας τους μέχρι και τις 31 Μαρτίου 2020, με αποτέλεσμα την ακύρωση ή την αναβολή κάθε παραγωγής που θα ανέβαινε σε αυτούς τους χώρους.
"Η πανδημία του COVID-19 πέτυχε το αδιανόητο", σχολιάζει η Γεωργία Ντέτσερ, διευθύντρια του Θεάτρου Ριάλτο. "Μετά το αρχικό μούδιασμα, ο πραγματικός κίνδυνος οδήγησε στο κλείσιμο (σωστά) όλων των χώρων διοργάνωσης πολιτιστικών εκδηλώσεων. Όλα, θέατρα, κινηματογράφοι, μουσικές σκηνές κατέβασαν τους διακόπτες. Ακόμα και μικρότεροι χώροι που φιλοξενούν σαφώς λιγότερο κόσμο από το όριο της οδηγίας του Υπουργείου Υγείας έκλεισαν για ολόκληρο τον Μάρτιο, με την προοπτική του ανοίγματος ξανά τον Απρίλιο να φαντάζει απομακρυσμένη".
Το Ριάλτο πρόλαβε μερικές μέρες προηγουμένως να πραγματοποιήσει τη μεγάλη θεσμική διοργάνωση του Showcase Χορογραφίας Κύπρου, με οκτώ παραστάσεις και προσκεκλημένους από έξι φεστιβάλ του εξωτερικού. "Τουλάχιστον πριν από την εμφάνιση της πανδημίας, φέραμε σε πέρας μια διοργάνωση για την οποία Πολιτιστικές Υπηρεσίες, Θέατρο Ριάλτο και πολλοί συντελεστές δούλεψαν σκληρά για περισσότερο από έναν χρόνο", επισημαίνει ακόμη η κ. Ντέτσερ. Σύμφωνα με την ίδια, είναι άγνωστο κατά πόσον θα είναι δυνατή η πραγματοποίηση της άλλης μεγάλης διοργάνωσης του Ριάλτο και των Πολιτιστικών Υπηρεσιών, του πολυαναμενόμενου φεστιβάλ "Κινηματογραφικές Μέρες Κύπρος 2020", που είναι προγραμματισμένο να σηκώσει αυλαία στις 3 Απριλίου.
"Για τον προγραμματισμό του Θεάτρου Ριάλτο, το κλείσιμο, ακόμα και αν περιοριστεί στον Μάρτιο, δημιουργεί μια σειρά από προκλήσεις στην επικοινωνία με καλλιτέχνες και κοινό, καθώς και μια αλυσίδα από προβλήματα και αλλαγές. Πέρα από τη διακοπή των προωθητικών ενεργειών για τα γεγονότα Μαρτίου, τις ακυρώσεις αεροπορικών εισιτηρίων, φιλοξενίας, άμεσή μας προσπάθεια είναι ο επαναπρογραμματισμός όσο γίνεται περισσότερων εκδηλώσεών μας. Ένα δύσκολο εγχείρημα αφού και οι μήνες που ακολουθούν πέρα από επίφοβοι είναι και γεμάτοι. Κάποιες παραστάσεις θα μεταφερθούν στη νέα σεζόν και μόνο μικρός αριθμός που δεν μπορεί να επαναπρογραμματιστεί θα ακυρωθεί. Οι ακυρώσεις αφορούν κυρίως παραγωγές στις οποίες τερματίζονται συνήθως οι συμβάσεις των συντελεστών τους, είτε ακόμα δεν μπορούν να αντέξουν τόσο μεγάλες περιόδους αδράνειας. Με αυτήν τη θλιβερή ευκαιρία, βλέπουμε ξανά πόσο εφήμερες, αλλά και ευάλωτες είναι οι παραστατικές τέχνες: θεατρικές και μουσικές παραγωγές που στη μέση της πορείας τους ή ακόμα και πριν καλά-καλά κάνουν πρεμιέρα υποχρεώνονται να μαζέψουν τα φτερά τους. Ας ελπίσουμε ότι η υποχρεωτική αποχή του κοινού από τα πολιτιστικά θα βοηθήσει στη συνειδητοποίηση της σημασίας των τεχνών και του πολιτισμού στην ποιότητα ζωής μας και θα οδηγήσει στη μεγαλύτερη στήριξή τους από την πολιτεία, αλλά και το κοινό".
