«Καιρός να αρχίσουμε τη γνωριμία», είχε γράψει ο Γιώργος Σκοτεινός αμέσως μετά τον θάνατο του Πολ Γεωργίου το 1972, εννοώντας ότι με την απώλεια του καλλιτέχνη θα ξεκινήσουμε να σκαλίζουμε το έργο και τον βίο του πιο επιτακτικά.

Ο Γεώργιος Πολυβίου Γεωργίου γεννήθηκε το 1901 στην Αμμόχωστο, γιος ενός αυτοδημιούργητου και εξαιρετικά επιτυχημένου εμπόρου, ο οποίος από τον γάμο του με την επτανησιακής καταγωγής Μαριολίτσα Κλεόπα απέκτησε τρία παιδιά: τον Γεώργιο, την Ελέγκω και την Κατίνα.

Ο πατέρας του καλλιτέχνη απεβίωσε όταν ο ίδιος ήταν μόλις 17 ετών. Έναν χρόνο αργότερα έφυγε για σπουδές σε Νομική Σχολή στο Λονδίνο.

Δεν παρακολούθησε ποτέ μαθήματα τέχνης, τουλάχιστον σε επίπεδο ακαδημαϊκό. Ωστόσο, σήμερα ο Πολ Γεωργίου θεωρείται ένας από τους κύριους εκπροσώπους της λεγόμενης «γενιάς των πατέρων» της Σύγχρονης Κυπριακής Τέχνης. «Το έργο του Γεωργίου -ιδιόμορφο αλλά ανεπιτήδευτα επηρεασμένο από την τέχνη της παράδοσης και από πολλαπλές τάσεις και ρεύματα της μοντέρνας ζωγραφικής- προβάλλει αξίες, βιωματικές και αισθητικές που αποδεικνύονται περισσότερο ανθεκτικές στον χρόνο», σημειώνει στο τρίτομο έργο της για τον Πολ Γεωργίου η Νίκη Λοϊζίδη [Γεώργιος Πολ Γεωργίου, εκδ. Πολιτιστικού Ιδρύματος Τραπέζης Κύπρου, 1999].

Στις 16 του περασμένου Μάη, η Λεβέντειος Πινακοθήκη εγκαινίασε μια έκθεση με τα γυναικεία γυμνά έργα του Πολ Γεωργίου, η οποία συνεχίζεται μέχρι τις 2 Σεπτεμβρίου στην αίθουσα Claude Monet. «Σε αντίθεση με τον μεγάλο όγκο των έργων του Γεωργίου, έργων που συνοψίζουν συλλογικά, εγγενή χαρακτηριστικά του κυπριακού φυσικού και ανθρώπινου στοιχείου, τα ελάχιστα γυναικεία γυμνά που άφησε τοποθετούνται στη σφαίρα της προσωπικής ζωής του καλλιτέχνη και εκφράζουν, με κάποιες εξαιρέσεις, πιο προσωπικές του στιγμές και συγκινήσεις», σημειώνεται σε σχετική ανακοίνωση Τύπου της Λεβέντειου Πινακοθήκης για την έκθεση.

Ο Αριστόδημος Φοινιεύς στο σπίτι του, στη Λευκωσία. Φωτογραφία Ελένη Παπαδοπούλου

«Αυτή είναι η Τρούντι* και εκείνη είναι η Άστριντ**», μου λέει ο Αριστόδημος Φοινιεύς σηκώνοντας το μπαστούνι του και υποδεικνύοντας τις γυναίκες πίσω από τα γυμνά σώματα στους καμβάδες του Πολ Γεωργίου. Ο Αριστόδημος Φοινιεύς είναι ανιψιός του καλλιτέχνη, γιος της αδελφής του Κατίνας. Μαζί με τη Ρίμα Ούτραμ, αδελφή του Αριστόδημου, είναι οι κληρονόμοι του Πολ Γεωργίου καθώς ο ίδιος δεν είχε παιδιά.

Η Ρίμα Ούτραμ ζει στο Λονδίνο και είναι η διαχειρίστρια της συλλογής έργων του θείου της. «Εγώ δεν ασχολούμαι καθόλου με αυτά», λέει ο 82χρονος σήμερα Αριστόδημος, του οποίου οι πιο έντονες αναμνήσεις από τον θείο του ξεκινούν από όταν ήταν οκτώ χρονών. Με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η οικογένειά του, που ζούσε μέχρι τότε στην Αγγλία, επέστρεψε στην Κύπρο.

«Περπατούσαμε μαζί από το πατρικό σπίτι μέχρι τη θάλασσα της Αμμοχώστου και το Blue Bungalow», θυμάται ο Αριστόδημος Φοινιεύς. «Κι εγώ τον θαύμαζα. Ήταν μπον βιβέρ. Έκανε τον Καραγκιόζη, έλεγε πελλάρες, είχε ένα πολύ έξυπνο χιούμορ, έπινε το μπράντι του. Ήταν κάτι που δεν είχα βιώσει στη μέχρι τότε ζωή μου. Ο πατέρας μου ήταν πολύ σωστός άνθρωπος. Δεν φούμαρε, δεν έπινε. Ο θείος ήταν το αντίθετο από τη ζωή που είχα γνωρίσει στην Αγγλία. Τον αγαπούσα για όλα αυτά».

Θα συμφωνούσε με τον Αριστόδημο και ο Λόρενς Ντάρελ, που έγραψε το 1955 μεταξύ άλλων για τον Πολ Γεωργίου: «Απωθεί βαθιά μέσα του τις επιφυλάξεις που γεννά ο στοχασμός του -γι’ αυτό τον λατρεύουμε όσοι τον ξέρουμε- κι αρχίζει να ακτινοβολεί από κέφι κρατώντας μας συντροφιά σαν ξέγνοιαστο παιδί, σαν αυθεντικός λάτρης του καλού ποτού και των ωραίων τραγουδιών. Είναι πραγματική απόλαυση να τριγυρνάς μαζί του».

«Τα πειρατικά του Αιγαίου», 1943, λάδι σε ξύλο, Chartwell, The Winston S. Churchill Collection [The National Trust]

«Τα πειρατικά του Αιγαίου»

Συχνά, μιλώντας για το διεθνές εκτόπισμα του Πολ Γεωργίου, οι μελετητές του έργου του και όχι μόνο αναφέρονται στον πίνακά του που βρίσκεται στην ιδιωτική συλλογή έργων του Ουίνστον Τσώρτσιλ. «Ένας Εβραίος που πουλούσε διαμάντια στην Ολλανδία, αγόρασε τον πίνακα», εξιστορεί ο Αριστόδημος Φοινιεύς. «Εκτιμούσε τον Τσώρτσιλ πολύ γιατί οι Εγγλέζοι έδιναν προστασία στους Εβραίους. Αυτός πήρε όλα του τα διαμάντια στην Αγγλία μέχρι το τέλος του πολέμου και έπειτα επέστρεψε στην Ολλανδία. Οι πλούσιοι Εβραίοι έρχονταν στην Κύπρο για να περάσουν στο Ισραήλ που δεν ήταν ακόμη, βεβαίως, χώρα. Από αυτό το πέρασμά του, λοιπόν, ο έμπορος είδε τον πίνακα του Πολ Γεωργίου και τον αγόρασε για να τον δώσει στον Τσώρτσιλ για να τον ευχαριστήσει. Και ο Τσόρτσιλ, στον οποίο άρεσε πολύ η τέχνη, τον κράτησε.

Σύμφωνα με τον Αριστόδημο Φοινιεύς, έτσι αποκτήθηκε το έργο «Τα πειρατικά του Αιγαίου» [1943], που τώρα εκτίθεται στο μουσείο του Chartwell, στο Κεντ. Πρόκειται για την κύρια κατοικία [και τώρα πιστοποιημένο και επισκέψιμο μουσείο] του Ουίνστον Τσώρτσιλ από το 1924 μέχρι τον θάνατό του, το 1964.

*Η Τρούντι ήταν η σύζυγος του Πολ Γεωργίου. Απεβίωσε το 1965. Έκτοτε, και μέχρι τον θάνατό του, ο Πολ Γεωργίου σταμάτησε να ζωγραφίζει.

** Η Άστριντ ήταν η σύζυγος του Ευάγγελου Λουίζου, εξαδέλφου του Πολ Γεωργίου και μεγάλης προσωπικότητας της Αμμοχώστου. Ήταν εκείνος που φιλοξένησε τον Σεφέρη στο σπίτι του κατά τις επισκέψεις του στην Κύπρο.

ΚΥΡΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ο Γεώργιος Πολ Γεωργίου στο σπίτι του στην Αμμόχωστο, φωτογραφημένος από τον Reno Wideson.