Πόσο καιρό έχει να γράψεις ή να στείλεις ένα γράμμα; Γράμμα, όχι μια επίσημη επιστολή γραφειοκρατικού χαρακτήρα που το πιθανότερο να παραμείνει αναπάντητη. Ένα γράμμα για να μοιραστείς με κάποιον ένα κομμάτι από σένα, από το παρελθόν, το παρόν ή το μέλλον σου. Πώς θα ήταν να το έκανες πράξη; Φαντάσου…

Παλιά οι άνθρωποι έγραφαν αληθινά γράμματα στο χαρτί. Το έκλειναν στο φάκελο με γραμματόσημα και το ταχυδρομούσαν. Και μαθαίνοντας να περιμένουν το επόμενο γράμμα, κατέγραψαν σιγά σιγά τις ιστορίες τους. Δυο πρόσωπα που γράφουν μεταξύ τους, παράγουν ένα συνεργατικό έργο. Ένα έργο τόσο πολύτιμο, γιατί προϋποθέτει κατανόηση και προσοχή. Η αλληλογραφία συμβολίζει την ομορφιά του να περιμένεις. Στέλνω ένα γράμμα που μπορεί να μην περιλαμβάνει ούτε και μία ερώτηση, αλλά περιμένω την απάντηση. Κι αυτή η απάντηση που λαμβάνω είναι απόδειξη της προσοχής που μου δίνει ο άλλος.

Η δράση «Φίλοι δι’ αλληλογραφίας» βασισμένη στην έκθεση «Πενταδάκτυλος Contemporaries» πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Ιούνιο, με την εμπλοκή ενήλικων επισκεπτών στο χώρο της Πινακοθήκης Λεβέντη και τη μεταξύ τους αλληλεπίδραση. Τρόπος έκφρασης, φυσικά: η γραφή χειρόγραφων επιστολών. Μέσα από μια ανασκαφή στη μνήμη τους και με αφορμή επιλεγμένα έργα σύγχρονης τέχνης, δώδεκα συμμετέχοντες συνομιλούν πρώτα με τα εκθέματα και ύστερα αλληλογραφούν ανώνυμα μεταξύ τους ανάμεσα στα έργα της έκθεσης.

Σκοπός του προγράμματος η διαχείριση μιας δύσκολης κατάστασης - όπως αυτή της απώλειας, της στέρησης, του κενού - μέσα από την αλληλογραφία. Όμοια με τον καλλιτέχνη που αντιμετωπίζει με εικαστική προσέγγιση αυτή την κενότητα, την έλλειψη, το χάσμα, οι συμμετέχοντες γίνονται δημιουργοί χειρόγραφων, επικοινωνώντας μεταξύ τους με σκοπό την εξάλειψη της προσωπικής τους κενότητας.

Γιατί είναι και το χειρόγραφο ένα έργο τέχνης. Την τέχνη του χειρόγραφου. Αυτή την τέχνη ήθελε να ζωντανέψει η καθοδηγήτρια Βάλια Ματσεντίδου. Μια τέχνη, θα έλεγα, χαμένη. Αυτό το μοίρασμα που γίνεται με μέσο τη γραφή στο χαρτί συμβολίζει για μένα την αναλογική εποχή. Τότε που οι άνθρωποι δεν ήταν τόσο βιαστικοί. Και σήμερα που έχουμε επιστρέψει στο αναλογικό, στα βινύλια, στα φιλμς, γιατί όχι και στα χειρόγραφα λοιπόν; Όταν τα πάντα γύρω χάνουν την αξία τους στο βωμό του γρήγορου ή του ψηφιακού, αντιλαμβάνεσαι ότι χρειάζεται να ρίξεις ρυθμούς και να δώσεις περισσότερη σημασία. Χειρόγραφο λοιπόν, το διαλογιστικό, αυτό που επειδή ακριβώς του αφιερώνεις χρόνο και το παρατηρείς αποκτά και μεγαλύτερη αξία. Αφιερώνεις χρόνο στον άλλο κι ο άλλος σε σένα. Δεν είναι οθόνη. Είναι χαρτί και μολύβι και χρόνος και μοίρασμα. Αυτή η προσμονή να λάβεις μια απάντηση που μπορείς να την αγγίξεις. Μια απάντηση που από ένα γραφείο, γραμμένη κάτω από μια λάμπα, βρίσκεται πια στα χέρια σου, από κάποιον που περιμένει την επόμενη σου λέξη. Αυτό το απρόσμενο κι εκείνη η έκπληξη. Όλη μας η ζωή εξάλλου δεν είναι άλλο από μια προσμονή και μια έκπληξη.



Η αλληλογραφία είναι κίνητρο. Για να γράφουμε περισσότερο, για να γνωρίσουμε κάτι ακόμα από τον εαυτό μας ή τον άλλον, μέσα από κάθε γράμμα που κλείνουμε στο φάκελο. Είναι η διάσωση των ιστοριών μας.

Χειρόγραφα συναισθήματα πιάνουν τη μορφή ιστοριών από ανθρώπους στην πόλη. Ο κόσμος της Λευκωσίας γράφει πολύ. Δώστου ένα μολύβι κι αρχίζει να ενώνει τις λέξεις μεταξύ τους συγκινησιακά. Έχει ανάγκη να γράψει. Όχι πάνω από μια οθόνη, μα μπροστά σ’ ένα αντικείμενο στο μουσείο ή στη θέαση της αστικής ομορφιάς που βρίσκεται παντού, φτάνει κανείς να την παρατηρήσει.

Η μνήμη κύριο θέμα των τριών έργων που ενεργοποίησαν τους συμμετέχοντες στο πρώτο εργαστήρι: «Θέλω να δω τα βουνά μου» (Νίκος Χαραλαμπίδης), «Rockery» (Νίκο Στέφου) και «Το κέντρο του κόσμου» (Κωνσταντίνος Ταλιώτης).

Στο δεύτερο εργαστήρι οι συμμετέχοντες συνομίλησαν με άλλα τρία έργα: την «Untitled #404» polaroid φωτογραφία της Χάρις Επαμεινώνδα, την neon επιγραφή «Meet me at 3am» του Κώστα Σαχπάζη και το γλυπτό «Uncut (σειρά των 5)» του Κωνσταντίνου Καλησπέρα.

Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε σε τρεις συναντήσεις, με την τελευταία να φέρνει σε επαφή τις δύο ομάδες συμμετεχόντων, ανθρώπων άγνωστων μεταξύ τους, με αποστολείς και παραλήπτες να αποκαλύπτονται μεταξύ τους, να κουβεντιάζουν, να μοιράζονται, να συγκινούνται, να χαμογελούν, να ανακουφίζονται…παρέα.



Τα γράμματα που ακολουθούν με το τέλος του κειμένου είναι το αποτέλεσμα από το πάντρεμα της μνήμης της απώλειας των δώδεκα αυτών ανθρώπων με την τέχνη έξι καλλιτεχνών.

Γιατί γράμματα με παραλήπτες; Για την ανάγκη μιας πιο διαλογιστικής επικοινωνίας με τον άλλον, χωρίς βιασύνη. Είναι το γράμμα που αποδεικνύει ότι παρά να στριμώξεις τον άλλον στην καθημερινότητα σου, προτιμάς να του χαρίσεις απλόχερα ένα κομμάτι της. Και γιατί γράμματα χωρίς παραλήπτες; Ίσως γιατί την απάντηση κάποιες φορές τη δίνει ο ίδιος μας ο εαυτός. Ούτως ή άλλως η αλληλογραφία είναι ένα κατεξοχήν μέσο ψυχοθεραπείας.

Η δράση θα επαναληφθεί στη Λεβέντειο Πινακοθήκη - και όχι μόνο. Η εμπνευστής του εργαστηρίου καλεί το κοινό να περιμένει τα επόμενα εργαστήρια, να μη διστάσει να δηλώσει συμμετοχή, και έτσι να γίνει μέρος αυτής της αναβίωσης του χειρόγραφου. Κι έτσι μια μέρα τα χαρτιά θα λένε την ιστορία μας, όμοια με τον τρόπο που την κληρονομήσαμε εμείς από τους προγόνους μας.

Υ.Γ. Η κ.Ματσεντίδου θα ήθελε να ευχαριστήσει ιδιαίτερα τους συμμετέχοντες, τη Λεβέντειο Πινακοθήκη, τον επιμελητή της έκθεσης Δρ. Σάββα Χριστοδουλίδη και τη Δρ. Έλενα Στυλιανού από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, που συνέβαλαν στην πραγματοποίηση αυτής της δράσης.