Γράφουν Μιχάλης Σταύρου και Μερόπη Μωυσέως

Το θέμα που προέκυψε φέτος ως αποτέλεσμα της ανασύστασης του θιάσου του ΘΟΚ δεν είναι μία καινούρια ιστορία. Σε κάθε ετήσια ανανέωση του οργανισμού, οι ηθοποιοί που φεύγουν νιώθουν απογοήτευση, o ΘΟΚ καλείται να δικαιολογεί τις αποφάσεις του και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα κάνει λόγο για κομματικά κριτήρια

"Και σιγά τον οργανισμό, για να στεναχωρηθεί κάποιος αν φύγει απ' εκεί!". Η ηθοποιός Πόπη Αβραάμ έδωσε μέσα σε 12 λέξεις την ουσία μιας συζήτησης που αφορά τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, η οποία λογικά θα έπρεπε να αφορά την καλλιτεχνική αποστολή και όχι το οικονομικό δέλεαρ του οργανισμού.

Αλλά, τι είναι λογικό στις μέρες μας;
Το θέμα που προέκυψε φέτος ως αποτέλεσμα της ανασύστασης του θιάσου του ΘΟΚ δεν είναι μία καινούρια ιστορία. Σε κάθε ετήσια ανανέωση του οργανισμού, οι ηθοποιοί που φεύγουν νιώθουν απογοήτευση, o ΘΟΚ καλείται να δικαιολογεί τις αποφάσεις του και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα κάνει λόγο για κομματικά κριτήρια.
Πράγματι τα κόμματα επεμβαίνουν στην επιλογή των ηθοποιών του οργανισμού;
Υπάρχουν όντως golden boys and girls στον οργανισμό;
Είναι δικαιολογημένη η απογοήτευση των ηθοποιών ή οφείλουν να αποδέχονται τη φύση της δουλειάς τους;
Γιατί δεν έχει προσφύγει κανείς στη δικαιοσύνη μέχρι σήμερα... για να εκφράσει το παράπονό του;
Πόση είναι η δύναμη της Ένωσης Ηθοποιών Κύπρου και πόση του διοικητικού συμβουλίου;
Μήπως υπεράνω κομμάτων είναι το χρήμα;
Και τελικά, έχουν όλοι δίκαιο σ' αυτή την ιστορία ή μήπως έχουν όλοι το μερίδιο ευθύνης τους;


Μια ντουζίνα αλλαγής

Την 14η Ιουνίου, σε μια θυελλώδη συνεδρία [από την οποία μάλιστα αποχώρησε ο αντιπρόεδρος], το διοικητικό συμβούλιο του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου πήρε μία, σε κάθε περίπτωση, τολμηρή απόφαση: προχώρησε στην ανασύσταση του θιάσου του, κατά το ήμισυ. Από τους 24 ηθοποιούς που εργάζονται στον ΘΟΚ, έφυγαν οι δώδεκα για να έρθουν δώδεκα νέοι. Και για πρώτη φορά, δεν ανανεώθηκαν τα συμβόλαια ηθοποιών που συμπλήρωσαν το 60ό έτος της ηλικίας τους. Ο λόγος για τους Γιώργο Μουαΐμη και Σταύρο Λούρα. Στις 18 Ιουνίου, η Ένωση Ηθοποιών Κύπρου [ΕΗΚ] ενημέρωσε με επιστολή της το δ.σ. του ΘΟΚ ότι η μη ανανέωση του συμβολαίου των Μουαΐμη και Λούρα είναι, για την ΕΗΚ, παράνομη απόλυση.
Σύμφωνα με την Ένωση, βάσει συλλογικής σύμβασης η οποία υπογράφηκε μεταξύ ηθοποιών και ΘΟΚ το 1981 και ανανεώθηκε το 2008, "νοείται [...] ότι για τον τερματισμό ή τη μη ανανέωση της συμβάσεως ηθοποιού μετά την συμπλήρωση της ηλικίας των 60 ετών και την αποζημίωση που τυχόν θα δικαιούται, θα εφαρμόζονται οι πρόνοιες του εκάστοτε εν ισχύει νόμου περί τερματισμού απασχολήσεως".
[Εξαίρεση στην ως άνω πρόνοια αποτέλεσαν -δια νόμου- οι ηθοποιοί Ανδρέας Μούστρας και Φλωρεντία Δημητρίου, οι οποίοι εργοδοτήθηκαν στον ΘΟΚ μετά τα 60 τους και αποζημιώθηκαν]
Ο περί Τερματισμού Απασχολήσεως νόμος προνοεί, λοιπόν, ότι η απόλυση εργαζομένων άνω των 60 ετών δικαιολογείται μόνο όταν θεωρούνται πλεονάζον προσωπικό ή εργάζονται πλημμελώς.

Αποζημιώσεις πανταχόθεν

Το θέμα θα ήταν ξεκάθαρο εάν δεν προέκυπτε το παράδοξο της καταβολής αποζημιώσεων στους ηθοποιούς κάτω των 59 ετών! Δεδομένου ότι οι ηθοποιοί δεν εργάζονται με τους ίδιους όρους απασχόλησης που διέπουν τον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα, προκύπτει το ερώτημα: Γιατί δίνονται αποζημιώσεις σε εργαζόμενους οι οποίοι απασχολούνται βάσει ετήσιου διορισμού, από τη στιγμή που εκ των πραγμάτων το καθεστώς τους απαλλάσσει τον ΘΟΚ από οποιαδήποτε υποχρέωση απέναντι στους ηθοποιούς;
Αυτό το επιχείρημα, άλλωστε, χρησιμοποίησε ο πρόεδρος του δ.σ. του ΘΟΚ, Δημήτρης Καραγιάννης, για να απαλλάξει τον οργανισμό από την όποια υποχρέωση έχει απέναντι στους Μουαΐμη και Λούρα.
Και πώς γίνεται να μην δίνεται, βάσει αυτής της λογικής, αποζημίωση στους άνω των 60 ετών, αλλά να δίνεται στους κάτω των 59 ετών;

Μήπως ο ΘΟΚ λειτουργεί με δύο μέτρα και δύο σταθμά, αν όντως ισχύει η άποψη της ΕΗΚ; Ήταν συνειδητή η επιλογή της απόφασης, όπως πολλοί υποστηρίζουν, να μην ανανεώσει συμβόλαια σε ηθοποιούς που έχουν υπερβεί το 60ό έτος της ηλικίας τους για να μην τους καταβληθούν οι αποζημιώσεις;
Η απάντηση είναι... περίπλοκη και μάλλον θα μπορούσε να την αναζητήσει κανείς σε τρία θέματα που προέκυψαν στη διάρκεια ζωής του οργανισμού: το θέμα της μονιμοποίησης, της αοριστίας και της οικειοθελούς αποχώρησης.
Το θέμα της μονιμοποίησης προέκυψε το έτος 1980, όταν η ΕΗΚ ζητούσε οι ηθοποιοί στον ΘΟΚ να εργάζονται υπό καθεστώς δημόσιου υπαλλήλου. Οι διαφωνίες κατέληξαν σε μία συμβιβαστική λύση με την υπογραφή συλλογικής σύμβασης το 1981, η οποία αντί της μονιμότητας έδινε στους ηθοποιούς αποζημίωση. Αυτή, αφορούσε τους ηθοποιούς των οποίων οι ετήσιες συμβάσεις δεν ανανεώνονται, δεδομένου ότι έχουν εργαστεί στον οργανισμό για δύο συνεχή έτη.

Στη σύμβαση αναφέρεται ακόμη πως "νοείται ότι αποζημίωση καταβάλλεται μόνο στις περιπτώσεις που οι υπηρεσίες ενός ηθοποιού τερματίζονται πριν από τη συμπλήρωση της ηλικίας των 60 χρόνων", γιατί όταν υπεγράφη οι ηθοποιοί αφυπηρετούσαν στα 60. Όταν υιοθετήθηκε ως όριο αφυπηρέτησης το 63ο έτος ηλικίας, ο οργανισμός δεν αποδέχθηκε την πρόνοια της αποζημίωσης γιατί το χρηματικό ύψος της θα έφτανε στα όρια ενός κανονικού μισθού. Αυτός είναι και ο λόγος που για όσους συμπληρώνουν το 60ό έτος ισχύει η πρόνοια του περί Τερματισμού Απασχόλησης νόμου.
Στην ανανέωση της συλλογικής σύμβασης του 2008 οι ηθοποιοί πέτυχαν και το... πρωτάκουστο: Αντί να υπάρχουν ρήτρες στο συμβόλαιο για τους ηθοποιούς οι οποίοι αποχωρούν οικειοθελώς και αφήνουν ξεκρέμαστο στο μέσο της σεζόν τον οργανισμό, τους καταβάλλεται και αποζημίωση για οικειοθελή αποχώρηση, κάτι που δεν υπήρχε στη συλλογική σύμβαση του 1981.
[Σημειώστε ότι ταυτόχρονα με την αποζημίωση που παίρνουν οι ηθοποιοί εάν δεν ανανεωθεί το συμβόλαιό τους, λαμβάνουν και ανεργιακό επίδομα. "Τόσα προνόμια δεν έχει κανένας δημόσιος υπάλληλος σε καμία υπηρεσία", σχολιάζει χαρακτηριστικά πηγή του "Π"]

Μισθοί χρυσάφι

Ο πρόεδρος του δ.σ. του ΘΟΚ Δημήτρης Καραγιάννης χαρακτήρισε το καθεστώς εργοδοσίας των ηθοποιών ερμαφρόδιτο: "Από τη μία αντιλαμβάνομαι πως είναι κεκτημένα των ηθοποιών, ωστόσο από την άλλη υπάρχει η παραδοξότητα οι ηθοποιοί να εργοδοτούνται με συμβόλαια, αλλά σε αυτά να υπάρχουν κλίμακες μισθοδοσίας*". Ο κύριος Καραγιάννης ανέφερε πως δύσκολα μπορεί να ξεριζώσει κανείς μια κατάσταση που υπάρχει χρόνια και παραδέχθηκε στον "Π" πως υπάρχουν ηθοποιοί οι οποίοι αμείβονται πλουσιοπάροχα, όχι μόνο σε σχέση με τον μισθό ενός εργαζομένου στην Κύπρο, αλλά και σε σχέση με τις αμοιβές των ηθοποιών στην Ελλάδα.
Τα προνόμια που συνέλεξαν με τα χρόνια οι ηθοποιοί του οργανισμού, τα οποία όμως οι ίδιοι αξιολογούν ως "υποχώρηση" γιατί αποδέχθηκαν να μην μονιμοποιηθούν, όπως όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι [!], λειτουργούσαν εν τω μεταξύ αποτρεπτικά για τον οργανισμό, ο οποίος πια δεν μπορούσε να τερματίζει τους ηθοποιούς του γιατί δεν είχε λεφτά για τις αποζημιώσεις τους [!]. Γι' αυτό και βλέπουμε τη... μοναδική πατέντα, ηθοποιοί να εργάζονται ατύπως σε μόνιμο καθεστώς, παρόλο που υποτίθεται πως κάθε χρόνο προκηρύσσονται θέσεις για 24 νέους ηθοποιούς.

Οι ευθύνες

Η πολύπλοκη και διάτρητη διαδικασία πρόσληψης ηθοποιών στον ΘΟΚ βολεύει άπαντες: Αφενός μεν δίνεται η ευκαιρία στους ηθοποιούς να... θυμούνται τα κομματικά κριτήρια κάθε φορά που δεν ανανεώνεται η σύμβασή τους, ενώ αφετέρου αφήνει ανοιχτό το παράθυρο για προσλήψεις πίσω από τις κουίντες. Κι η ευθύνη φαίνεται να βαραίνει τα εκάστοτε διοικητικά συμβούλια, τα οποία άφησαν το πρόβλημα να μεγεθύνεται με αποτέλεσμα να μην μπορούν στο τέλος να το επιλύσουν.
Η τελευταία ανασύσταση του θιάσου του ΘΟΚ άφησε έξω ηθοποιούς που πρόσκεινται φανερά σε όλους τους κομματικούς χώρους, άρα τίθεται το ερώτημα αν υπάρχει πράγματι παρέμβαση κομμάτων στη διαδικασία πρόσληψης. Χωρίς το κομματικό κριτήριο [ή άλλα, όπως της "κλίκας"] να αποκλείεται, εν τέλει, όμως, το οικονομικό κόστος μοιάζει να βαραίνει πολύ περισσότερο στις αποφάσεις που λαμβάνονται, από την όποια κομματική παρέμβαση.


* Θέσεις ηθοποιών: Ηθοποιοί (αναλόγως χρόνων προϋπηρεσίας ο μηνιαίος μισθός κυμαίνεται μεταξύ 1.800-3.000 ευρώ μηνιαίως)
Ανώτεροι ηθοποιοί (αναλόγως χρόνων προϋπηρεσίας 2.500-4.000 ευρώ μηνιαίως)
Πρώτοι ηθοποιοί (αναλόγως χρόνων προϋπηρεσίας, 3.000-5.000 ευρώ)