Ένα ιδιωτικό αρχείο ενός γενικού προνοητή της Κύπρου, των χρόνων της βενετικής κυριαρχίας και συγκεκριμένα κατά την περίοδο των ετών 1484-1485, μας πρόσφερε πλούσιες ειδήσεις για πρόσωπα και γεγονότα της Κύπρου. Τα στοιχεία αυτά μας επέτρεψαν να κατανοήσουμε ότι οι δωροδοκίες και η διαφθορά στις οποίες εμπλέκονταν τότε μέλη ισχυρών και γνωστών κυπριακών οικογενειών και Βενετοί αξιωματούχοι, για να πετύχουν κάποιο όφελος, δεν είναι υποθέσεις μόνο της σύγχρονης εποχής.

Εντύπωση κυρίως προκαλεί ότι για παράδειγμα ένας και μόνο Βενετός αξιωματούχος μαρτυρείται σε αρχειακό υλικό να εμπλέκεται σε δωροδοκίες σε περισσότερες από δέκα περιπτώσεις. Πρόκειται για τον Νικόλαο Stella, γραμματέα του Βενετού γενικού προνοητή και σύνδικου, ο οποίος εισέπραττε χρυσά δουκάτα και αργυρά νομίσματα, για να προσφέρει υπηρεσίες και ωφελήματα σε κάποιους προύχοντες ή φεουδάρχες. Η θέση του Βενετού αξιωματούχου ως γραμματέα του γενικού προνοητή και σύνδικου του παρείχε εύλογα αυτή τη δυνατότητα. Μεταξύ αυτών που προσέφεραν χρηματικά ποσά για να ευεργετηθούν υπήρξαν και συνεργάτες ή οπαδοί του τελευταίου Φράγκου βασιλιά Ιακώβου Β' Lusignan.

Μετά τον θάνατο του βασιλιά επεδίωκαν με την πιο πάνω μέθοδο να εξασφαλίσουν εκ νέου ωφελήματα με πλαστά έγγραφα, αναγνώριση τυχόν προνομίων ή ανανέωση κάποιων επιδομάτων που είχαν τερματιστεί. Μεταξύ των κυπριακών οικογενειών μαρτυρείται ότι εμπλέκονταν σε δωροδοκίες για δικό τους όφελος μέλη των οικογενειών Lasse, da Coron, Ούρρη, Στράμπαλη και άλλων.

Δημόσιοι λειτουργοί, φεουδάρχες και γιατροί 

Η οικογένεια Lasse, φραγκικής καταγωγής, η οποία θεωρείται από τον Στέφανο Lusignan η πιο σημαντική οικογένεια στην Κύπρο, μετά τον φραγκικό βασιλικό οίκο των Lusignan, φαίνεται ότι δεν αποτελούσε εξαίρεση. Ο Έκτορας Lasse, για παράδειγμα, όπως τεκμηριώνεται σε έγγραφο ημερομηνίας 18 Φεβρουαρίου 1485, είχε δωροδοκήσει τον γραμματέα του γενικού προνοητή και σύνδικου με έξι αργυρά δουκάτα για να του δοθεί ολόκληρη η σύνταξη, η οποία του είχε παραχωρηθεί από τον βασιλιά Ιάκωβο Β' Lusignan. Ένα άλλο έγγραφο από το ίδιο αρχείο, και με την ίδια ημερομηνία με το προηγούμενο, μας πληροφορεί για μια άλλη περίπτωση δωροδοκίας, στον ίδιο αξιωματούχο. Αυτή τη φορά η εν λόγω πράξη σχετίζεται με τον γνωστό μας από άλλες πηγές, ιταλικής καταγωγής, Μάρκο Pasturano, αδελφό του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ. Όπως μας είναι γνωστό από άλλη πηγή, ο Pasturano ήταν και αρχιθαλαμηπόλος του βασιλιά Ιακώβου Β' και είχε ευεργετηθεί από τον ίδιο με πολλά φέουδα. Μεταξύ άλλων, του είχε παραχωρήσει τα χωριά Κοφίνου, Πέργαμος, Κακοπετριά (Cato Petra) και το χωριό Σιλίκι στη Μεσαορία, το οποίο εγκαταλείφθηκε τον 19ο αιώνα. O Μάρκος Pasturano τo 1485 θέλησε και αυτός να ευεργετηθεί προσφέροντας στον Βενετό γραμματέα του σύνδικου τεσσεράμισι χρυσά δουκάτα για μια συμφωνία υπέρ του σχετικά με 1.000 metri κρασί (1 metro = 20 λίτρες).

Ο "ευφυής" γραμματέας είχε στήσει ολόκληρη επιχείρηση στην Κύπρο υπηρετώντας ως υπάλληλος στο βενετικό Δημόσιο, αφού οι δωροδοκίες που δεχόταν ήταν πάμπολλες. Βέβαια, εάν αυτός δεχόταν δωροδοκίες δεν σημαίνει ότι όσοι δέχονταν ευεργεσίες λόγω δωροδοκίας ήταν αμέτοχοι όλης αυτής της διαφθοράς. Και αυτός ο γιατρός (medico = γιατρός με πανεπιστημιακές σπουδές) της Λευκωσίας Πέτρος-Αντώνιος de Mirano, o οποίος εξυπηρετούσε το κοινό και ως αρωματοποιός (aromatario), είχε δώσει στον Βενετό γραμματέα για κάποιες διευκολύνσεις, τις οποίες του είχε προσφέρει, εκατό σαράντα πέντε βυζάντια και ένα χρυσό δουκάτο. Ένα δακτυλίδι αξίας επίσης προσφέρθηκε στον "επιχειρηματία" γραμματέα και από τον Κύπριο (chirurgo = πρακτικό γιατρό) Πέτρο Γιαφφούνη, που εξασκούσε επίσης το επάγγελμά του στη Λευκωσία, για αύξηση κάποιας προμήθειάς του. Αλλά και ο γιατρός Βαρθολομαίος da Faenza, και αυτός με πανεπιστημιακές σπουδές, που υπηρετούσε ως γιατρός του Δημοσίου στην Αμμόχωστο, δωροδόκησε τον γραμματέα για αύξηση της αμοιβής του.

Πολλοί από αυτούς που δωροδοκούσαν τον γραμματέα Stella προς όφελός τους υπήρξαν συνεργάτες του τελευταίου Φράγκου βασιλιά Ιακώβου Β' και είχαν ευεργετηθεί από τον ίδιο. Μία άλλη τέτοια περίπτωση αφορά τον Diego Cazoria, ο οποίος διετέλεσε τσιβιτάνος, δηλαδή διοικητής του διαμερίσματος της Πεντάγυιας. Σύμφωνα με έγγραφο της 19ης Φεβρουαρίου 1485, ο Diego Cazoria είχε προσφέρει στον γραμματέα Stella τέσσερα δουκάτα χρυσά και τρία βυζάντια αργυρά, για κάποιο χρηματικό ποσό που του είχε υποσχεθεί ο αοίδιμος βασιλιάς Ιάκωβος Β', και το οποίο έλαβε με τη βοήθειά του. Μεταξύ αυτών που δωροδόκησαν τον Βενετό γραμματέα του σύνδικου και πάλαι ποτέ συνεργάτη του βασιλιά Ιακώβου Β' ήταν και ο Δημήτριος da Coron. Προς δικό του όφελος είχε παραδώσει στον γραμματέα εκατό δύο δουκάτα μέσω ενός συνεργάτη του. Ο ευγενής Δημήτριος da Coron, ο οποίος δεν αποκλείεται να ήταν Έλληνας από την Κορώνη, υπηρέτησε ως διοικητής και αυτός του διαμερίσματος Πεντάγυιας, ενώ επί Ιακώβου Β' Lusignan διορίστηκε διοικητής της Πάφου.

Αξίζει να υπομνησθεί ότι όσοι εμπλέκονται σε δωροδοκίες προς τον εν λόγω γραμματέα υπήρξαν μέλη του περίγυρου του αείμνηστου βασιλιά Ιακώβου Β' Lusignan και είχαν ευεργετηθεί, όπως προαναφέρθηκε, από τον ίδιο. Ο Ιωάννης Στράμπαλης, ο οποίος επί Ιακώβου Β' κατείχε την υψηλή θέση του υπευθύνου του θησαυροφυλακίου (tresorier), υπέπεσε στο ίδιο "αμάρτημα" προσφέροντας τέσσερα βυζάντια στον Βενετό αξιωματούχο για ένα προνόμιο, ώστε να του αποδοθούν κάποια ποσά. Το ίδιο είχε συμβεί και με τον τσιβιτάνο της Χρυσοχούς Ιάκωβο Ούρρη ή Χούρρη. Είχε δώσει τρία χρυσά δουκάτα στον γραμματέα του σύνδικου και ένα δουκάτο χρυσό στον γραμματέα των Βενετών συμβούλων, για να του χορηγήσουν μία βεβαίωση, ώστε να λαμβάνει ετησίως διακόσια εβδομήντα βυζάντια. Τα στοιχεία αυτά μαρτυρούνται σε έγγραφο της 22ας Φεβρουαρίου του 1485.

Δύο χρυσά δουκάτα και έξι νομίσματα αργυρά κατέβαλε στον γραμματέα και ο Έκτορας de Bandes, ο οποίος αναφέρεται και από τον χρονικογράφο μας Γεώργιο Βουστρώνιο. Πρόκειται για υιό του Φραγκίσκου de Bandes, ο οποίος σημειώνεται από τον χρονικογράφο ως Φρατσισκής τε Πάντες, και αδελφό της Μαργαρίτας de Bandes. O βασιλιάς Ιάκωβος είχε παντρέψει τη Μαργαρίτα με τον Ιωάννη Αρόνιο, έναν Καταλανό που είχε αφιχθεί στην Κύπρο πάμπτωχος, αν και ήταν από καλή οικογένεια, παραχωρώντας του πολλά φέουδα. Ο ίδιος χρονικογράφος αναφέρει τη Μαργαρίτα και ως "κουντέσσα" και μας πληροφορεί, επίσης, ότι όταν πέθανε ο σύζυγός της ετάφη στη Λευκωσία στον Άγιο Φραγκίσκο, με ένδυμα μοναχού. Ο αδελφός της Μαργαρίτας, Έκτορας de Bandes, φρόντισε με δωροδοκία να την ευεργετήσει. Όπως προαναφέρθηκε, είχε προσφέρει δύο χρυσά δουκάτα και έξι αργυρά νομίσματα και κατάφερε να εξασφαλίσει στην αδελφή του Μαργαρίτα ένα ποσό χρημάτων. Από το ίδιο αρχείο του γενικού προνοητή και σύνδικου προέρχονται και δύο έγγραφα που αναφέρονται σε παρόμοιες περιπτώσεις με αυτές στις οποίες αναφερθήκαμε πιο πάνω, με πρωταγωνιστή αυτή τη φορά τον Παύλο Benedetti, έναν άλλο Βενετό υπάλληλο. Μέλη της οικογένειας Benedetti απαντούν για πρώτη φορά στις πηγές της Ιστορίας της Κύπρου, επί βασιλείας της Καρλόττας Lusignan και του Ιακώβου Β' Lusignan. Αργότερα, επί Βενετοκρατίας, κατά τα έτη 1520 έως 1550, αναφέρονται ως φεουδάρχες. Το 1570-1571, κατά τον πόλεμο της Κύπρου, μέλη της οικογένειας Benedetti φονεύθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν, ενώ άλλοι εγκαταστάθηκαν στη Βενετία.

Ο Γασπαρίνος Καππάδοκας, μέλος της γνωστής τότε κυπριακής οικογένειας, ενόρκως κατηγόρησε τον Παύλο Benedetti στον γενικό προνοητή ότι δωροδοκήθηκε από τον ίδιο για την αναγνώριση μιας ευεργεσίας από τον βασιλιά Ιάκωβο Β'. Ο Benedetti έλαβε από τον Καππάδοκα δύο χρυσά δουκάτα για διευθέτηση της υπόθεσής του. Καταγγελίες κατά του γραμματέα Παύλου Benedetti για ατασθαλίες είχε κάνει και ο Ιερώνυμος de Carzoni, επόπτης του Δημόσιου Ταμείου του βασιλείου της Κύπρου. Δεν γνωρίζουμε, ωστόσο, εάν τελικά δικάστηκαν και τιμωρήθηκαν οι δύο γραμματείς Νικόλαος Stella και Παύλος Benedetti για ατασθαλίες, δωροδοκία ή διαφθορά.

Τελικά, ο λόγος του Αλιμούσιου είναι όντως μεγάλος και συνάμα προφητικός και πάντα επίκαιρος σε ό,τι αφορά την ανθρώπινη ιδιοσυγκρασία...