Και ποιος δεν έχει δει την κλασική τηλεοπτική μεταφορά της ζωής του Ιησού από τον μεγάλο Ιταλό σκηνοθέτη Φράνκο Τζεφιρέλι;

Γενιές ολόκληρες έχουν μεγαλώσει βιώνοντας απαραιτήτως τη Μεγάλη Εβδομάδα με καθημερινές δόσεις της σειράς που αναπαριστά ευλαβικά και με πιστότητα την ιστορία του Ναζωραίου, με βάση τις καταγραφές του Ευαγγελίου. Με το αξέχαστο, διαπεραστικό, υποβλητικό βλέμμα του τηλεοπτικού Ιησού χαραγμένο ανεξίτηλα στη μνήμη μας, διαδοχικά κάθε χρόνο και χωρίς εξαίρεση, η εμβληματική σειρά είναι το καθιερωμένο προοίμιο για το Πάσχα. Ένας πρόλογος γνώριμος, οικείος, σχετικός, παρά τα σαράντα και πλέον χρόνια επιτυχημένης διαδρομής – και επαναλήψεων.

Ξεκινώντας πριν από τη Γέννηση και ακολουθώντας χρονολογικά όλα τα στάδια φτάνοντας στη Σταύρωση και την Ανάσταση, “Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ” έχει πλέον αποκτήσει στάτους μυθικό τόσο στους τηλεοπτικούς καταλόγους όσο και στη συλλογική μας συνείδηση. Με έναν χερουβικό Ρόμπερτ Πάουελ στον πρωταγωνιστικό ρόλο να ταυτίζεται για πάντα με το πρόσωπο του Θεανθρώπου, κι ένα ανυποχώρητο Τζεφιρέλι να αγιογραφεί λυρικά με την κάμερά του τα πάθη του Χριστού, σε μια τεράστιας κλίμακας, εξάωρη ιταλο-αγγλική συμπαραγωγή που κόστισε 16 εκατομμύρια δολάρια και όμοιά της δεν έχει ξαναγυριστεί στην τιβι γύρω από το θέμα.

Τι όμως πραγματικά γνωρίζουμε για αυτή τη μυθική σειρά, για τη σύλληψη, τη δαιδαλώδη παραγωγή της και τις σημαντικές καλλιτεχνικές αποφάσεις που έδωσαν τηλεοπτική φόρμα, τόνο και περιεχόμενο στην πιο κατανυκτική ιστορία του χριστιανισμού; Παρακάτω, δέκα ενδιαφέροντα και κοινώς άγνωστα στοιχεία για την τηλεοπτική αυτή ανθολογία:

1. Η σειρά είναι προϊόν έμπνευσης του Πάπα Παύλου του 6ου, ο οποίος συγχαίροντας τον Ουκρανό μεγιστάνα των μίντια Λιου Γκρέιντ για την ταινία του “Μωυσής”, του πρότεινε να μεταφέρει εν συνεχεία τη ζωή και το έργο του Ιησού στη μικρή οθόνη. Ο Γκρέιντ, εκμεταλλευόμενος το μομέντουμ, πρότεινε το μεγαλεπήβολο πρότζεκτ στον Φράνκο Τζεφιρέλι. Ο σκηνοθέτης ήδη μεσουρανούσε μετά και την τελευταία του τεράστια κινηματογραφική επιτυχία “Ρωμαίος και Ιουλιέτα”, αλλά παράλληλα είχε και την έγκριση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, αφού Ποντίφικας και σκηνοθέτης συνδέονταν φιλικά από παλιά. Μάλιστα, ο αστικός μύθος θέλει τον Πάπα να αναφωνεί “Ή θα κάνει ο Τζεφιρέλι τον Ναζωραίο, ή κανένας!”.

2. Ο Τζεφιρέλι ήθελε το πορτρέτο του Ιησού να είναι νατουραλιστικό, ανθρώπινο και θείο συνάμα, ενώ τόσο ο Γκρέιντ όσο κι ο Τζεφιρέλι επέμεναν πως η όποια προσαρμογή θα έπρεπε να είναι “οικουμενική, συνεκτική, αποδεκτή από όλα τα δόγματα, ακόμη κι από τους μη πιστούς”. Για να εξασφαλιστεί λοιπόν η ακρίβεια της σειράς, οι παραγωγοί έκαναν εκτεταμένες διαβουλεύσεις με εμπειρογνώμονες από το Βατικανό, το Leo Baeck Rabbinical College του Λονδίνου και την Κορανική Σχολή Μεκνές του Μαρόκου.

3. Σε καθήκοντα σεναριογράφου κλήθηκε ο Άντονι Μπέρτζες, μια ασυνήθιστη επιλογή αν αναλογιστεί κανείς πως το αμέσως προηγούμενό του έργο ήταν το “Κουρδιστό Πορτοκάλι” με το χαρακτηριστικά δυστοπικό και βίαιο σύμπαν του. Ο συγγραφέας και σεναριογράφος έδωσε περισσότερη βαρύτητα στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο και διατήρησε πολλούς από τους διαλόγους αυτούσιους, και στα Αραμαϊκά.

4. Τα βασικά γυρίσματα έλαβαν χώρα στο Μαρόκο και την Τυνησία από τον Σεπτέμβριο του 1975 έως τον Μάιο του 1976. Οι σκηνές της συναγωγής γυρίστηκαν με κομπάρσους από την εβραϊκή κοινότητα του Τυνήσιου νησιού Τζέρμπα, ενώ η πόλη του Μοναστηρίου, που διατηρεί την ελληνική της ονομασία μέχρι σήμερα, αποτέλεσε το σκηνικό για την Ιερουσαλήμ του 1ου αιώνα.

5. Για τον ρόλο του Ιησού ο Τζεφιρέλι προόριζε φτασμένους ηθοποιούς, όπως ο Ντάστιν Χόφμαν και ο Αλ Πατσίνο, ενώ ο Ρόμπερτ Πάουελ, που εν τέλει πήρε τον πρωταγωνιστικό ρόλο, έκανε δοκιμαστικό ως Ιούδας Ισκαριώτης. Μάλιστα, ο Τζεφιρέλι φέρεται να είπε μετά τη συγκεκριμένη οντισιόν, “Αν ο Ιούδας έχει τέτοια μάτια εκφραστικά, του Ιησού πώς πρέπει άραγε να είναι;”.

6. Η ομοιότητα του Πάουελ με την κοινώς διαδεδομένη στον δυτικό κόσμο εικόνα του Χριστού ήταν τόσο καταπληκτική, που κάθε φορά που έβγαινε από το καμαρίνι με τον χιτώνα του Ιησού, η φλυαρία και οι τυχόν βωμολοχίες στο πλατό σταματούσαν από ντροπή και συστολή. Έκτοτε ο Πάουελ τυποποιήθηκε ερμηνευτικά με τον χαρακτήρα του Ιησού και δεν έχει καταφέρει να ερμηνεύσει σημαντικότερο ρόλο στην καριέρα του.

7. Το μακιγιάζ των ματιών του Πάουελ αποτελείτο από μια λεπτή γραμμή σκούρου μπλε eyeliner στο κινητό βλέφαρο του ματιού, και μια λεπτή γραμμή λευκού eyeliner στο κάτω βλέφαρο, που τόνιζαν επιπλέον το μπλε των ματιών του ηθοποιού, πετυχαίνοντας ένα διεισδυτικό βλέμμα. Το οποίο μετατρεπόταν αυτομάτως σε σουρεαλιστικό και υπερφυσικό με το ειδικά επιλεγμένο στυλ μονταρίσματος από τον Τζεφιρέλι, που είχε ως αποτέλεσμα να μην φαίνεται σε καμία σκηνή ο Πάουελ να ανοιγοκλείνει τα μάτια του.

8. Το καστ αστέρων της μίνι σειράς περιλαμβάνει επτά νικητές Όσκαρ: Κρίστοφερ Πλάμερ [Ηρώδης Αντύπας], Λόρενς Ολίβιε [Νικόδημος], Πίτερ Ουστίνοφ [Ηρώδης ο Μέγας], Αν Μπάνκροφτ [Μαρία Μαγδαληνή], Άντονι Κουίν [Καϊάφας], Ροντ Στάιγκερ [Πόντιος Πιλάτος] και Έρνεστ Μπόργκναϊν [Εκατόνταρχος]. Αλλά και έξι υποψήφιους για Όσκαρ: Τζέιμς Μέισον [Ιωσήφ της Αριμαθαίας], Τζέιμς Ερλ Τζόουνς [Βαλτάσαρ], Βαλεντίνα Κορτέσε [Ηρωδιάδα], Ίαν Χολμ [Ζερά], Ίαν Μπάνεν [Άμος] και Ραλφ Ρίτσαρτσον [Συμεών].

9. Στο καστ συναντάμε κι έναν Έλληνα ηθοποιό, τον Γιώργο Βογιατζή, στον ρόλο του Ιωσήφ. Το απίθανο είναι πως παρόλο που παρουσιάζεται να μιλά αγγλικά στις σκηνές του, ωστόσο έχει ντουμπλαριστεί από ένα αγνώστων στοιχείων ηθοποιό. Παρόμοια πρακτική ντουμπλαρίσματος ακολούθησε ο Τζεφιρέλι και για πολλούς κομπάρσους στη σειρά.

10. Η σειρά προβλήθηκε για πρώτη φορά από το ιταλικό κανάλι RAI1 στις 27 Μαρτίου 1977, σε μονταρισμένη εκδοχή που αφαίρεσε από την αφήγηση σκηνές όπως η ανάσταση του Λαζάρου. Όταν προβλήθηκε στις ΗΠΑ για πρώτη φορά, συγκέντρωσε ρεκόρ τηλεθέασης με κοινό 90 εκατομμυρίων.