Ολοκληρώνουμε τις επόμενες δύο βδομάδες το φθινοπωρινό μας αφιέρωμα στα στάδια παραγωγής μιας ταινίας με τη φάση της μεταπαραγωγής (post production), σε δύο μέρη

Ένα σημαντικότατο στάδιο κατά το οποίο γίνεται η γενική συναρμολόγηση του κινηματογραφημένου και ηχογραφημένου υλικού και η σύνθεσή του κατά σειρά αφήγησης στην τελική κόπια της ταινίας που θα δει το κοινό στους κινηματογράφους. Όλοι μας έχουμε ήδη ακουστά τους όρους που σχετίζονται με αυτή τη διαδικασία όπως μοντάζ, μιξάζ, ντουμπλάζ, σπέσιαλ εφέ κ.λπ. Πάμε λοιπόν να τους γνωρίσουμε καλύτερα και να τους απομυθοποιήσουμε.

Ενώ θα ανέμενε κανείς πως η μεταπαραγωγή ξεκινά χρονικά αμέσως μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων, εντούτοις στην πράξη πρόκειται για μια παράλληλη διεργασία που λαμβάνει χώρα παρασκηνιακά και κατά τη διάρκεια της ίδιας της παραγωγής. [Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ πως αναφερόμαστε στον όρο παραγωγή για να περιγράψουμε το στάδιο των γυρισμάτων, παρόλο που "παραγωγή" συχνά χρησιμοποιείται για να οριστεί όλη η διαδικασία δημιουργίας ενός φιλμ.]

Αν αναλογιστούμε λοιπόν πως μια ταινία γυρίζεται εκτός σεναριακής σειράς και απαρτίζεται από μεγάλο αριθμό λήψεων, τόσο κυρίως όσο και συμπληρωματικών πλάνων, η δουλειά του μοντέρ στην καταλογογράφηση και συγκέντρωση των λήψεων είναι τεράστια. Επομένως, επιβάλλεται ο μοντέρ να λαμβάνει καθημερινά από τα εργαστήρια εικόνας κόπιες εργασίας, τα dailies ή ράσες, για να βεβαιωθεί πως το υλικό δεν έχει οποιαδήποτε θέματα εστίασης, καδραρίσματος ή έκθεσης και να ενημερώσει τον σκηνοθέτη που βρίσκεται στη διαδικασία γυρισμάτων αναλόγως. Έχοντας σαν οδηγό το ραπόρτο γυρίσµατος, ο μοντέρ προσέχει συνάμα µήπως τυχόν λείπουν πλάνα κι αν κάθε πλάνο συνοδεύεται από τον αντίστοιχο ήχο. Παράλληλα, συγχρονίζει εικόνα και ήχο ταιριάζοντας την κλακέτα. Τέλος, µε βάση το ενημερωμένο σενάριο από το γύρισμα, οργανώνει κάθε πλάνο, µε όλες τις λήψεις που έχει διαλέξει ο σκηνοθέτης, σε σειρά αφήγησης. Το υλικό πλέον είναι έτοιµο για µοντάζ.

Μοντάζ (editing)

Αφού γίνει το ξεσκαρτάρισμα λήψεων σε συνεννόηση με τον σκηνοθέτη, ο μοντέρ µπορεί να προχωρήσει στο µοντάρισμα, το κόψιμο και τη συνένωση δηλαδή των πλάνων για να φτιάξει τη σκηνή. Αρχικά μιλάμε για το "πρώτο κατ" όπου η ταινία είναι χαλαρά διατεταγμένη στη σειρά χωρίς ηχητικά εφέ ή μουσική. Βασικότατη σε αυτό το σημείο κρίνεται η συνεισφορά του μοντέρ στον καθορισμό του ρυθµού αφήγησης του υλικού του. Ο ρυθμός υπαγορεύεται ήδη από το σενάριο, κι αποδίδεται ούτως ή άλλως στη σκηνοθεσία, ωστόσο ένας έμπειρος μοντέρ μπορεί να τον ενισχύσει εκφραστικά κι αυτό είναι το πραγματικά δημιουργικό κομμάτι της δουλειάς του. Για τον λόγο αυτό, ο μοντέρ είναι ο δεύτερος πιο σηµαντικός συνεργάτης του σκηνοθέτη, µετά τον διευθυντή φωτογραφίας.

Μετά το πρώτο "χέρι" επεξεργασίας, γίνεται µια προβολή για τον σκηνοθέτη, τον µοντέρ και τον παραγωγό ή άλλους συνεργάτες που ο σκηνοθέτης κρίνει σκόπιμο να συμπεριλάβει. Το υλικό περνά από δεύτερο "χέρι", και τρίτο και όσα "χέρια" και περάσματα ακόμη χρειαστούν για να επιτευχθεί ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα στο "τελικό μοντάζ". Η διεργασία αυτή προσδιορίζει ουσιαστικά ποιες σκηνές πρέπει να μικρύνουν, να αναδιοργανωθούν ή και να κοπούν εντελώς, κι εν ολίγοις αποδίδει την ουσία της ταινίας, όπως έχει προαποφασιστεί σε επίπεδο καλλιτεχνικού οράματος από σεναριογράφο-σκηνοθέτη-παραγωγό στην προπαραγωγή. Το μοντάζ της εικόνας περιλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό και το µοντάζ των οµιλιών των ηρώων.

Ντουµπλάζ (dubbing, looping)

Για να ολοκληρωθεί σωστά μια σκηνή δύναται να χρειαστεί ντουμπλάζ, στην περίπτωση που ο σύγχρονος ήχος δεν είναι ικανοποιητικός (όχι αρκετά δυνατός, φθίνων, με παράσιτα κ.λπ.). Με αυτά τα δεδομένα, οι ηθοποιοί ανακαλούνται στο στούντιο ηχοληψίας για να επαναηχογραφήσουν τα λόγια τους. Οι ηθοποιοί βλέπουν τη σκηνή µπρος σε µια οθόνη κι επαναλαμβάνουν τους διαλόγους που είπαν στο γύρισµα προσπαθώντας να συγχρονίσουν τα χείλη τους. Σημαντικός τόσο ο συγχρονισμός όσο και η υποκριτική διάσταση στο ντουμπλάζ, έτσι ώστε τόνος, ύφος και γενικότερη έκφραση του ρόλου να μην επηρεαστεί αρνητικά. Συχνά δε, το ντουμπλάζ μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την υποκριτική ποιότητα της απόδοσης ενός ρόλου και να καλύψει τυχόν αδυναμίες. Μια κακοειπωμένη ατάκα για παράδειγμα μπορεί κάλλιστα να αντικατασταθεί σε αυτό το στάδιο. Ταυτόχρονα, εγγράφονται στο ντουμπλάζ και οι εναλλακτικοί διάλογοι που προορίζονται για την "αποστειρωμένη" εκδοχή της ταινίας, βερσιόν σε αεροπορικά ταξίδια ή για την ερτζιανή τηλεόραση. Στη συνέχεια ο µοντέρ παίρνει τις ντουµπλαρισµένες πρόζες και τις "φορά" στην εικόνα του. Με το τέλος αυτής της φάσης, η εικόνα σε µεγάλο βαθµό είναι έτοιµη. Απομένουν τα σπέσιαλ εφέ (αν έχει η ταινία) και η δουλειά στα εργαστήρια ήχου.
+ Την ερχόμενη βδομάδα σπέσιαλ εφέ, εργαστήρια ήχου, εγγραφή μουσικής, μιξάζ και τελική κόπια.