Η Άννα Καννάβα (1959-2011), παρά την πολύ σύντομη ζωή και καριέρα της, κατάφερε να αναγνωριστεί και να εκτιμηθεί ως μια ξεχωριστή δημιουργός του αυστραλιανού κινηματογραφικού τοπίου. Γεννημένη στην Κύπρο το 1959, μετανάστευσε στην Αυστραλία το 1974 και μαθαίνοντας την αγγλική γλώσσα στο γυμνάσιο σπούδασε κινηματογράφο, υποκριτική και καλές τέχνες. Οι δεκαετίες του '80 και του '90 υπήρξαν ιδιαίτερα παραγωγικές για τη δημιουργό, με τη δημιουργία μιας σειράς από ταινίες μικρού και μεσαίου μήκους, καθώς και προσωπικών και ευρηματικών ντοκιμαντέρ.

Η ταινία της The Butler (1997) θα προβληθεί στο πλαίσιο του νέου πρότζεκτ του NiMAC (Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας, Συνεργασία: Ίδρυμα Πιερίδη) «We can only begin to notice», το οποίο παρουσιάζει μια επιμελημένη επιλογή από μη μυθοπλαστικά φιλμικά έργα από δέκα γυναίκες δημιουργούς από την Κύπρο και την κυπριακή διασπορά, οι οποίες χρησιμοποιούν το μέσο του φιλμ για να καταγράψουν καταστάσεις και πτυχές της πραγματικότητας των ιδίων ή άλλων. Η κύρια αίθουσα εκθέσεων του NiMAC μετατρέπεται σε αίθουσα προβολών με μία μοναδική μεγάλη οθόνη στην οποία τα έργα των Μαρία Αναστασίου, Ραχμέ Βεζίρογλου, Ναταλί Γιαξή, Μαρία Λοϊζίδου, Μαρίνα Ξενοφώντος, Καίτη Παπαδήμα, Δανάη Στυλιανού, Μαρία Τουμάζου, Μαριάννα Χριστοφίδου και Άννα Καννάβα προβάλλονται διαδοχικά, σε λούπα, επιδιώκοντας μια καθηλωτική κινηματογραφική εμπειρία.

«Ήρθα στην Αυστραλία όταν ήμουν δεκαπέντε ετών. Είχα μεγάλη δυσκολία με τα αγγλικά, δεν μπορούσα να αφήσω την παλιά μου γλώσσα, επειδή την ένιωθα. Ο δάσκαλος με ρώτησε τι ήθελα να κάνω στη ζωή μου και του είπα ότι ήθελα πολύ να ασχοληθώ με τη σκηνοθεσία. Αλλά ήταν το θέατρο που αγαπούσα από παιδί. Μια μέρα ένας φίλος με πήγε στον κινηματογράφο Valhalla στο Ρίτσμοντ. Ήταν μια διπλή προβολή του Φελίνι, 8½ και Οι κλόουν. Ο Φελίνι ήταν στην πραγματικότητα ένας από τους κλόουν. Μετά από αυτό είδα εκεί ταινίες του Μπέργκμαν, του Αντονιόνι, του Τρυφώ, του Νίκολας Ρογκ και άλλες. Νομίζω ότι εξακολουθούν να είναι οι αγαπημένοι μου κινηματογραφιστές μαζί με τον Charlie Chaplin και τον Buster Keaton».

Όταν έγινε δεκτή στο κολέγιο Rusden για σπουδές στην υποκριτική έπρεπε να διαλέξει επιπλέον μαθήματα. Διάλεξε τις σπουδές Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης που περιλάμβαναν τηλεόραση, γραφικά, κινηματογράφο και φωτογραφία.

«Ξαφνικά είχα ερωτευτεί και αυτή τη φορά ήξερα ότι ήταν κάτι αληθινό. Είχα ανακαλύψει τον κινηματογράφο. Η πρακτική κινηματογράφηση σήμαινε τρεις ώρες την εβδομάδα και πολύ μικρή πρόσβαση σε οτιδήποτε. Ευτυχώς για μένα, σε έναν υπέροχο καθηγητή και κινηματογραφιστή, τον Graeme Cutts, άρεσε η πρώτη μου προσωπική ταινία Kannava You Can'av'er ή όπως συνήθιζαν να την αποκαλούν τα αγόρια Anyone Can Have Her (στα όνειρά τους!) και μου έδωσε όλο το υλικό και τον εξοπλισμό για ταινία 16mm που ήθελα - ένα απόλυτο προνόμιο. Έκανα μια ταινία κάθε χρόνο. Ο Graeme Cutts με εισήγαγε επίσης στις πειραματικές ταινίες. Μερικές φορές νομίζω ότι το στυλ μου είναι ένας συνδυασμός σιωπής και σλάπστικ από την εποχή του βωβού κινηματογράφου, πειραματισμού αποτέλεσμα αμέτρητων ωρών παρακολούθησης πειραματικών ταινιών και ευρωπαϊκής ατμόσφαιρας. Το voice-over απλώς μου έρχεται - δεν έχω κανέναν έλεγχο πάνω του».

Μετά το κολέγιο αγόρασε μια κάμερα Bolex 16mm και ξεκίνησε το γύρισμα μιας ταινίας στην Κύπρο, η οποία κατέγραφε την επιστροφή της μετά από δέκα χρόνια απουσίας. Η ταινία ονομάστηκε Ten Years After, Ten Years Older και ήταν το δεύτερο αυτοβιογραφικό της ντοκιμαντέρ, το οποίο ακολούθησε, δέκα χρόνια αργότερα, ένα άλλο για την οικογένειά της και ειδικά τον αδελφό της Νίνο με τίτλο The Butler. Το 2004 δημιούργησε την ταινία Dreams for Life και τέσσερα χρόνια αργότερα ακολούθησε η τελευταία της ταινία Kissing Paris.

Ten years after, ten years older

«Θα προτιμούσα να δω μια ταινία που ξεπερνά τα όρια και παίρνει ρίσκα, γιατί ακόμη και αν δεν πετύχει πλήρως, μια τέτοια ταινία είναι πιθανό να με απελευθερώσει και να με φωτίσει. Η αγάπη μου για τον κινηματογράφο πηγάζει από την αγάπη μου για όλες τις τέχνες. Ο κινηματογράφος έρχεται πιο κοντά στο να ενσωματώσει όλες τις τέχνες μαζί. Αν οι ηθοποιοί δεν κινούνται, τότε το κάνει η κάμερα ή απλώς το γεγονός ότι η ταινία αποτελείται από άλματα από καρέ σε καρέ, από πλάνο σε πλάνο, για μένα είναι ένας χορός. Υπάρχει ο ρυθμός των πλάνων και η ροή της ταινίας από την αρχή έως το τέλος, ένας άλλος χορός, ένα κομμάτι μουσικής. Στη συνέχεια, υπάρχουν τα χρώματα, οι υφές, τα μοτίβα, οι αποχρώσεις και το φως σε κάθε πλάνο και καρέ, όπως σε έναν πίνακα ζωγραφικής ή μια φωτογραφία. Λατρεύω τη δύναμη του ήχου, του λόγου και τις θεατρικές πτυχές του κινηματογράφου. Ίσως βλέπω τον εαυτό μου ως καλλιτέχνη κολάζ - προσπαθώ να αναμειγνύω και να συγκρούω όλα τα διαφορετικά στοιχεία και στυλ μέσα σε μια ταινία».

« Η Άννα δεν φορούσε απλώς πολύχρωμα ρούχα με αταίριαστα σχέδια. Ήταν χρώμα. Η αγάπη της ήταν σφοδρή, αλλά δεν τολμούσες να την προκαλέσεις. Αλλά ακόμα κι αν το έκανες, όλα συγχωρούνταν. Ζωντανή, ισχυρογνώμων, ήταν αστραπή, παγιδευμένη σε ένα μικρό κοκαλιάρικο σώμα που είχε στερηθεί μυϊκό ιστό λόγω σκληροδερμίας - η ελληνική λέξη για το «σκληρό δέρμα». «Άρχισα να κουβαλάω στην τσέπη μου μια φωτογραφία του παλιού μου προσώπου», παραπονιέται η Άννα στο δεύτερο ντοκιμαντέρ της, The Butler. Τότε ένας παλιός φίλος μου είπε: «Φαίνεσαι διαφορετική, Άννα». Είπα, «έχασα το πρόσωπό μου». Μου είπε, «δεν το έχεις χάσει. Απλώς είναι λιγότερο τώρα». » γράφει η καλή της φίλη Νάταλι Βέλια.

Ο κριτικός κινηματογράφου Άντριεν Μάρτιν έγραψε για το έργο της:

«Παρακολουθώντας την πολύ συγκινητική παρουσίαση του έργου της Άννας Καννάβα στο Artist Film Workshop στη Μελβούρνη στις 22 Νοεμβρίου 2018, εντυπωσιάστηκα από την απόλυτη συνοχή της σχετικά μικρής αλλά εντυπωσιακής και διαρκούς παραγωγής της. Τα θέματα και οι προβληματισμοί, οι υφολογικοί πειραματισμοί, η κωμική πινελιά, η διολίσθηση μεταξύ παραμυθιού και μελαγχολίας, το σταθερό αυτοβιογραφικό νήμα, η εστίαση στη γυναικεία εμπειρία. Στην πραγματικότητα, όλα υπάρχουν ήδη στην πρώτη, μικρού μήκους ταινία της, Kannava You Can'av'er (αναπαράγεται ολόκληρη στην καλύτερη ταινία της, The Butler [1997]), στην οποία ακούμε (υπό έντονη αντήχηση!) την Άννα να λέει αυτό το στοιχειωμένο ρεφρέν: 'Μια γυναίκα είναι μια γυναίκα είναι μια γυναίκα. Μια γυναίκα είναι κλόουν'.

Το όραμά της, η ευαισθησία της, είναι μια αιώνια, διακαής ανησυχία - πάντα νοσταλγεί ένα αλλού, όπου κι αν βρίσκεται. Το πρώτο κιόλας πλάνο του Kannava You Can'av'er δείχνει τον (ελλιπή εκείνη τη στιγμή) μακρινό προαστιακό αυτοκινητόδρομο που -όπως σχολιάζει η ίδια στο The Butler- θα έπαιρνε τελικά προκειμένου να μετακομίσει μακριά από το σπίτι της. Τα υπερωκεάνια ταξίδια (από τα οποία έκανε πολλά, χρησιμοποιώντας αυτή την εμπειρία ως βάση τόσο για το Ten Years After... Ten Years Older [1986] όσο και για την τελευταία της κινηματογραφική δουλειά, το Kissing Paris [2008]) απαντούν στην ίδια λαχτάρα για απόδραση, μια απόδραση από τα διάφορα αλληλοεπικαλυπτόμενα 'σενάρια' που της έθεσαν το φύλο, η ιστορία, οι προσδοκίες, η εθνική καταγωγή, η κοινωνική θέση.

Το σπίτι, τα οικογενειακά πρότυπα και τα προδιαγεγραμμένα πεπρωμένα, τα αδέλφια, οι εθνικές κουλτούρες, οι ρομαντικές σχέσεις: όλα αυτά καταγράφονται για την Άννα, κάποια στιγμή, ως ασφυκτικές, πνιγηρές φυλακές. Η σωτηρία και ο παράδεισος διαφαίνονται αλλού: στο παρελθόν της καταγωγής και στη φροντίδα της γιαγιάς στην Κύπρο -στην ανάμνηση του δικού της προ-ασθενούς προσώπου και σώματος στον καθρέφτη- σε έναν ερωτικό, σεξουαλικό έρωτα που είναι εφικτός σε κάποιο άλλο, εξωτικό μέρος.

Και όμως -εδώ είναι η ένταση- τι θα μπορούσε να είναι πιο ανακουφιστικό ή πιο ικανοποιητικό από τις καθημερινές χαρές των βαθιών οικογενειακών δεσμών, των μόνιμων φιλικών σχέσεων, της μητρικής αγάπης, των οικείων τοπίων και της ρουτίνας του σπιτιού;».

INFO

* Η ταινία The Butler θα προβληθεί στις 12 Απριλίου. Θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό - συντονισμός από τον διευθυντή του Queer Wave, Diego Armando Aparicio. «We can only begin to notice». Διάρκεια: 18 Μαρτίου μέχρι 29 Απριλίου 2023. Πρόγραμμα παράλληλων δράσεων: 31/03, 21/04, 28/04: Book Club στο commons room με τον Γιώργο Ράλλη - διερεύνηση κειμένων μέσα από εναλλακτικά, φεμινιστικά και queer βλέμματα. 22/04: Συζήτηση γύρω από μη μυθοπλαστικά φιλμικά έργα και την έννοια του γυναικείου βλέμματος. Ώρες λειτουργίας commons room: Τρίτη-Σάββατο: 10:30-14:00 και 17:00-23:00. Ώρες προβολών: Τρίτη-Σάββατο: 11:00-13:30 και 17:30-22:30. NiMAC: Παλιάς Ηλεκτρικής 19, 1016, Λευκωσία, Tηλ: 22797400 / info@nimac.org.cy / www.nimac.org.cy / www.facebook.com/NiMACnicosia/.