Τι σημαίνει πρακτικά η νίκη της Λάρνακας για Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και τι σηματοδοτεί για το νησί και τον ορίζοντα που έχει χαρτογραφηθεί μέχρι το 2030; Η απάντηση βρίσκεται στον φάκελο υποψηφιότητας που κατέθεσε η πόλη, ωστόσο παραμένει δέσμια να εφαρμόσει τα όσα παρουσίασε στους εμπειρογνώμονες [κριτική επιτροπή που ορίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον διαγωνισμό], για να πάρει και το «έπαθλο» Μελίνα Μερκούρη, ύψους 1,5 εκατομμυρίου ευρώ. Ο πρόεδρος της επιτροπής, Toni Attard, πάντως, ανέφερε στο «Π», ότι θα παρακολουθούν την εξέλιξη και τι θα παρουσιάζει ο οργανισμός «Λάρνακα 2030», ενώ θα ετοιμάζουν τακτικές εκθέσεις. Το σκεπτικό της απόφασής τους, όπως δήλωσε, θα δημοσιοποιηθεί τον Ιανουάριο, ενώ υπογράμμισε ότι έχουν καταθέσει συστάσεις προς την ομάδα του «Λάρνακα 2030».
Η πόλη του Ζήνωνα, λοιπόν, από αύριο ξεκινά δουλειά για να υλοποιήσει τα μεγαλεπήβολα σχέδια που κατέθεσε στον φάκελο υποψηφιότητάς της. Ένας ογκωδέστατος φάκελος, ο οποίος περιγράφει το όραμα της πρότασής τους, με τίτλο «Common Ground», ενώ θέτει τον σχεδιασμό όλων των έργων που μέχρι στιγμής έχουν παρουσιάσει, αυτών που θα πραγματοποιηθούν από την επόμενη κιόλας χρονιά, και φυσικά τον προϋπολογισμό που θα ξοδευτεί από προσωπικό, δράσεις μέχρι υποδομές.
2026-27: Ο σπόρος της προσπάθειας
Η πρώτη φάση, με τίτλο «Seed», που θα λάβει χώρα το 2026-2027, περιγράφεται στον φάκελο ως περίοδος θεμελίωσης. Ο οργανισμός «Λάρνακα 2030» συγκροτείται πλήρως, με γενικό διευθυντή και καλλιτεχνική διευθύντρια την Κέλλυ Διαπούλη και με σταδιακή στελέχωση που ξεκινά από περίπου 23 άτομα το 2026 και φτάνει τα 38 μέχρι το 2030.
Παράλληλα, ενεργοποιούνται οι βασικοί συμμετοχικοί θεσμοί που διατρέχουν οριζόντια όλο το πρόγραμμα. Το «Co-Creators Network», το οποίο δεν δημιουργείται εκ του μηδενός αλλά αποτελεί συνέχεια της συμμετοχικής διαδικασίας που αναπτύχθηκε κατά τη φάση της υποψηφιότητας, συγκροτεί θεματικές ομάδες εργασίας για ισότητα, ένταξη, νεολαία, μουσικό οικοσύστημα και δικοινοτική συνεργασία. Όπως περιγράφεται στον φάκελο, οι ομάδες αυτές συνδέονται άμεσα με τα επιμέρους έργα και τους καλλιτεχνικούς τους εταίρους, μέσα από εργαλεία, όπως το «Common Ground Καφενείο» και την ετήσια συνέλευση αυτών των συν-δημιουργών. Το «Common Ground Καφενείο» θα καθιερωθεί ως μόνιμος χώρος διαλόγου, συν-σχεδιασμού και ενημέρωσης για ευρωπαϊκά ζητήματα, με συνολικό προϋπολογισμό €300.000. Ένα ακόμη πρόγραμμα που εντάσσεται στην πρώτη φάση, το «Young Polis», με προϋπολογισμό €400.000, θα λειτουργεί ως πλατφόρμα δημοκρατικής συμμετοχής της νεολαίας και στον σχεδιασμό του εντάσσεται και το Υφυπουργείο Τουρισμού.
Στην ίδια φάση ξεκινούν και τα πρώτα μεγάλα καλλιτεχνικά έργα. Το «Συνοικισμός», με προϋπολογισμό €800.000, εστιάζει στις γειτονιές, την προσφυγική μνήμη και τη συμμετοχή των πολιτών στον δημόσιο χώρο. Το «ΜάχαλArt», επίσης με €800.000, μεταφέρει την καλλιτεχνική δράση σε συνοικίες της πόλης και κοινότητες της επαρχίας, μέσα από φεστιβάλ γειτονιάς και μικρές παρεμβάσεις. Στον περιβαλλοντικό άξονα, το «The Earth's Wounds» [€300.000] δουλεύει με καλλιτεχνικές παρεμβάσεις σε πληγωμένα τοπία, ενώ το «The Walking Orchard» [€400.000] δημιουργεί ένα δίκτυο διαδρομών και φυτεύσεων που συνδέει την πόλη με την αγροτική της ενδοχώρα. Όλα αυτά, βέβαια, που καταγράφονται στην πρώτη φάση, αποτελούν τον σπόρο ενός προγράμματος που θα αναπτυχθεί σταδιακά και θα κορυφωθεί τη χρονιά του τίτλου, το 2030.
2028-2029: Η περίοδος ωρίμανσης
Η φάση, με τίτλο «Grow», που θα λάβει χώρα το 2028-2029, αφορά την κλιμάκωση και τη διεθνοποίηση. Τα έργα αποκτούν ευρωπαϊκές συμπαραγωγές και ανταλλαγές με άλλες πολιτιστικές πρωτεύουσες. Το φεστιβάλ «Fengaros City», ύψους €360.000, μεταφέρεται στον αστικό ιστό, ως μουσικό showcase και συνέδριο, χτίζοντας πάνω στην τεχνογνωσία του γνωστού σε όλους μας φεστιβάλ «Φέγγαρος» και της διοργανώτριας εταιρείας Louvana Records. Μια δράση που συνδέεται με το Ttavas Residency, [διοργάνωση: Louvana] το οποίο λειτουργεί ήδη από το 2023 ως πλατφόρμα συνεργασιών Ε/Κ, Τ/Κ και μουσικών από τη Μέση Ανατολή [μέρος του κόστους θα καλύπτεται από ίδια έσοδα και χορηγίες].
Αναπτύσσονται, ακόμη, τα Cultural Democracy Labs, με συνολικό προϋπολογισμό €1,35 εκατ., τα οποία περιλαμβάνουν εργαστήρια για καλλιτέχνες και πολιτιστικούς εργαζόμενους, διεθνή προγράμματα φιλοξενίας και ένα δίκτυο μικρών μουσείων. Τα εργαστήρια τα οποία διαρθρώνονται σε τρία βασικά σκέλη: το «Artists & Cultural Workers» [€500.000] σε συνεργασία με το δίκτυο «On the Move», το «Small Museums» [€600.000] που δημιουργεί δίκτυο 7 μικρών μουσείων της Λάρνακας και της επαρχίας, και το «Socially Engaged Arts» [€250.000] που εστιάζει σε μεθοδολογίες συνδημιουργίας και κοινωνικά εμπλεκόμενης τέχνης.
Στην ίδια περίοδο εντάσσονται έργα όπως το «Herstories», με budget €900.000, που επεξεργάζεται γυναικείες και queer αφηγήσεις σε ευρωπαϊκό πλαίσιο, το «Rehearsing Access», με €350.000, που αφορά τις τέχνες της αναπηρίας και τη συμπερίληψη, και το «ξι-/un-», επίσης με €350.000, που επαναπροσδιορίζει τον δημόσιο χώρο μέσα από καλλιτεχνικές και κοινωνικές πρακτικές. Όλα αυτά περιγράφονται στον φάκελο ως έργα «δομικής αλλαγής» και όχι ως μεμονωμένες δράσεις.
«Blossom» 2030: Η χρονιά του τίτλου
Το Blossom είναι η χρονιά κατά την οποία το πρόγραμμα αναπτύσσεται πλήρως. Όλα τα εμβληματικά έργα λειτουργούν σε πλήρη ένταση και προστίθεται το Insular Europe [€800.000], ένα νέο μεγάλης κλίμακας έργο αφιερωμένο στα νησιά της Μεσογείου και τις κοινές τους προκλήσεις, με προϋπολογισμό 800.000 ευρώ, το οποίο φέρνει στη Λάρνακα ερευνητές και πολιτιστικούς φορείς από ευρωπαϊκά και μη ευρωπαϊκά νησιά. Όλες οι δράσεις που αναφέραμε πιο πάνω όπως κι άλλες, απλώνονται σε όλη την πόλη και την επαρχία, ενώ ταυτόχρονα τίθεται σε πλήρη λειτουργία το νέο πολιτιστικό συγκρότημα της Λάρνακας.
Οι υποδομές του... 2030
Πέραν των δράσεων, συνεργασιών και υποδομών, ένα πολύ σημαντικό κομμάτι που αναμένουμε να δούμε μέχρι το 2030, είναι οι υποδομές που θα φτιαχτούν για να γίνει η πόλη του Ζήνωνα ένα πιο σύγχρονο και ζωντανό πολιτιστικό τοπίο που προσφέρει στους κατοίκους αλλά και στους δημιουργούς της. Αυτό επιδιώκεται με την προσθήκη 4 υποδομών.
Συγκεκριμένα, στην καρδιά αυτών των επενδύσεων βρίσκεται το «Common Ground Cultural Complex» (CGCC), με συνολικό κόστος [€35 εκατ.], το οποίο χωροθετείται στο παραλιακό μέτωπο των πρώην διυλιστηρίων. Εκεί, θα στεγάζεται το «Common Ground Arts Centre», ένας κεντρικός κόμβος παραστατικών και εικαστικών τεχνών, με μεγάλη πολυλειτουργική αίθουσα 800-1000 θέσεων, black box θέατρο περίπου 150 θέσεων, εκθεσιακούς χώρους, αίθουσες προβών και χώρους συνάντησης κοινού και δημιουργών. Στο ίδιο συγκρότημα εντάσσεται και το «Common Ground Design Centre», που θα λειτουργεί ως χώρος παραγωγής, πειραματισμού και φιλοξενίας νέων δημιουργών, συνδέοντας παραδοσιακές τεχνικές με ψηφιακή κατασκευή και τη δημιουργική οικονομία. Παράλληλα, ένας ακόμη χώρος, το «Home of Memory» θα αποτελεί ένα αφιέρωμα στη μνήμη της Λάρνακας, την προσφυγική εμπειρία και τη βιομηχανική κληρονομιά της περιοχής, σχεδιασμένο ως ζωντανός τόπος αφήγησης και συλλογικής μνήμης.
Κάτι που όλοι περιμέναμε και σίγουρα θέλουν οι Σκαλιώτες, είναι η αναβίωση χώρων πολιτισμού που αγαπήθηκαν, όμως, «παρατήθηκαν» στο έλεος του χρόνου. Στον σχεδιασμό προβλέπεται η πλήρης αποκατάσταση του σινεμά Rex [€4,5 εκατ.], προκειμένου να επαναλειτουργήσει ως κινηματογραφικό και πολιτιστικό κέντρο, τη δομική και ποιοτική αναβάθμιση του Δημοτικού Θεάτρου της Λάρνακας [€2,5 εκατ.], και την πλήρη ανακαίνιση του Θεάτρου Σκάλα [€3,5 εκατ.], ώστε να αποτελέσει βασικό κλειστό χώρο του προγράμματος.
Πόσα, από πού και για ποιο σκοπό θα ξοδευτούν;
Ο συνολικός λειτουργικός προϋπολογισμός για την περίοδο 2026-2031 ανέρχεται σε 27 εκατ. ευρώ. Από αυτά, 17 εκατ. ευρώ κατευθύνονται στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, 3 εκατ. ευρώ στην επικοινωνία και την προβολή, 5,5 εκατ. ευρώ στη μισθοδοσία και τη διοίκηση, ενώ 1,5 εκατ. ευρώ προβλέπονται ως αποθεματικό.
Ο φάκελος καταγράφει και τις πηγές χρηματοδότησης. Συγκεκριμένα, 10 εκατ. ευρώ προέρχονται από το κράτος και συγκεκριμένα θα δοθούν μέσω του Υφυπουργείου Πολιτισμού, 7,5 εκατ. ευρώ από τον Δήμο Λάρνακας, 3 εκατ. ευρώ από την περιφέρεια και τους δήμους της επαρχίας, 2 εκατ. ευρώ από ευρωπαϊκά κονδύλια, 1 εκατ. ευρώ από άλλα υπουργεία και ημικρατικούς φορείς και 3,5 εκατ. ευρώ από ιδιωτικές χορηγίες.
Σε ό,τι αφορά τις κεφαλαιουχικές δαπάνες [capital expenditure], το μεγαλύτερο μέρος τους προβλέπεται να καλυφθεί από ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία, με συμμετοχή του δήμου και του κράτους, ενώ για το Common Ground Cultural Complex έχει ήδη εξασφαλιστεί 1,5 εκατ. ευρώ ιδιωτικής χορηγίας για τις αρχιτεκτονικές μελέτες.
Σημειώνεται ότι τα συγκεκριμένα στοιχεία αποτελούν και τα βασικά σημεία που παρακολουθεί και αξιολογεί σε τακτική βάση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέχρι τη χρονιά του τίτλου.
Πάει η Λεμεσός στη Λάρνακα;
Μια μικρή καταγραφή που θα θέλαμε να σημειώσουμε και δεν αναφέρεται στον φάκελο, είναι το τι λέχθηκε την Πέμπτη κατά την ανακοίνωση του τίτλου. Η καλλιτεχνική διευθύντρια του «Λάρνακα 2030», δεσμεύθηκε ότι θα συνεργαστούν με τη Λεμεσό και αυτό λοιπόν το κρατάμε ως κάτι που αναμένουμε να δούμε πώς θα διαμορφωθεί. Επιπλέον, μπορεί η πόλη με τους πύργους, όπως χαριτολογώντας κάποτε χαρακτηρίζεται η Λεμεσός, να είναι η πόλη που έχασε τον τίτλο, ωστόσο ο δήμαρχός της, δήλωσε ότι το όραμα και οι στόχοι που τέθηκαν παραμένουν καθώς θα αποτελούν σταθερή βάση για το μέλλον της πόλης.
