Πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή η πρεμιέρα του έργου «Ο θείος Γιάννης», που ανεβαίνει από το Θέατρο Versus σε σκηνοθεσία του Ευριπίδη Δίκαιου. Πρόκειται για το νέο θεατρικό έργο του Αντώνη Γεωργίου μετά τα «Ήμουν η Λυσιστράτη», «La Belote», «Ένα αλπούμ ιστορίες» και «Αγαπημένο μου Πλυντήριο». Είναι, επίσης, η νέα συνεργασία των Γεωργίου και Δίκαιου, καθώς οι δυο τους «συναντήθηκαν» ξανά για το ανέβασμα του «La Belote» το 2014.

«Ο θείος Γιάννης» αφηγείται την ιστορία του Αλέξανδρου και της Ειρήνης, της Μαίρης, του Κώστα και του Γιώργου, ο οποίος λειτουργεί καταλυτικά στις σχέσεις των υπολοίπων.

Επί σκηνής οι Κωνσταντίνος Αλκιβιάδης, Δημήτρης Αντωνίου, Δήμητρα Δημητριάδου, Χάρης Ευριπίδου, Σάββας Μενοίκου και Γιολάντα Χριστοδούλου. Φωτογραφία ©ΠΑΥΛΟΣ ΒΡΥΩΝΙΔΗΣ

Πρόκειται για ένα σύγχρονο έργο γραμμένο στην κυπριακή διάλεκτο, την οποία υπηρετεί πιστά ο Ευριπίδης Δίκαιος, όχι μόνο σκηνοθετώντας την, αλλά και μεταφέροντάς την σε θεατρικά έργα από το διεθνές ρεπερτόριο, με εντυπωσιακή δεινότητα. Επίμονος χρήστης της και ο Αντώνης Γεωργίου, ο οποίος μάλιστα με ένα σχόλιό του στη σελίδα του στο facebook πυροδότησε εκ νέου τη συζήτηση για το ανέβασμα έργων κυπριακής θεατρικής γραφής -κυρίως- στον ΘΟΚ.

Μιλήσαμε και με τους δύο για τον «Θείο Γιάννη», η συζήτηση ωστόσο μεταφέρθηκε μοιραία στη γλώσσα.

Ο Αντώνης Γεωργίου. Φωτογραφία ©ΠΑΥΛΟΣ ΒΡΥΩΝΙΔΗΣ

Αντώνης Γεωργίου: Θεσμική ευθύνη του ΘΟΚ να στηρίζει τη θεατρική γραφή του τόπου

Ένα σχόλιό σου στο fb επανέφερε τη συζήτηση για το κυπριακό θεατρικό έργο και την απουσία του από το φετινό ρεπερτόριο του ΘΟΚ. Νομίζεις ότι πρέπει να ανεβαίνουν κάθε σεζόν κυπριακά θεατρικά έργα;

Η συζήτηση για την αναγκαιότητα κυπριακής θεατρικής γραφής χρονολογείται πολύ πιο πριν από όσο νομίζουμε. Με αφορμή εκείνο το σχόλιο θυμήθηκα και ένα άλλο του 1946 στο περιοδικό "Προμηθέας" που ανέφερε πως "είναι φανερό πως τότε μόνο θα ολοκληρωθεί η προσπάθεια του κυπριακού θεάτρου, όταν δημιουργηθεί και κυπριακή θεατρική λογοτεχνία". Θέλω να πω ότι η ανάγκη ύπαρξης σύγχρονης θεατρικής γραφής είναι κάτι για το οποίο υπερθεματίζουν όλοι εδώ και χρόνια. Για να γίνει αυτό χρειάζεται να δούμε πώς "προκαλούμε" την εμφάνιση νέων θεατρικών συγγραφέων και πώς δίνουμε ώθηση σε δοκιμασμένους να συνεχίσουν να γράφουν.

Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά τα προγράμματα Play, θεατρικές ομάδες ασχολούνται με την κυπριακή θεατρική γραφή και βλέπουμε νέα θεατρικά κείμενα, κάτι που οδηγεί και στην καλυτέρευση των έργων που γράφουμε αφού τα έργα δεν μένουν σε ένα συρτάρι, δοκιμάζονται στη σκηνή και βοηθούν τον συγγραφέα να προχωρήσει ειδικά αν είναι έτοιμος να δει, να ακούσει και να δεχτεί. Για αυτό και θεώρησα λάθος τη μη συμπερίληψη έργου Κύπριου συγγραφέα από τον ΘΟΚ στο φετινό ρεπερτόριό του, ένα σημαντικό πισωγύρισμα. Ακόμα και σε συμβολικό επίπεδο. Είναι θεσμική ευθύνη του ΘΟΚ να στηρίζει τη θεατρική γραφή του τόπου ως η κρατική σκηνή ανεβάζοντας τουλάχιστον ένα έργο Κύπριου συγγραφέα και ως θεατρικός φορέας ανάπτυξης να στηρίζει περισσότερο τις ομάδες που ανεβάζουν κυπριακά έργα, με αξιολογικά κριτήρια βέβαια. Αλλά όσοι γράφουμε, έχουμε επίσης ευθύνη. Υπάρχει πια κοινό, συντελεστές και θεατρικές ομάδες που εμπιστεύονται τα κυπριακά έργα, ας προσπαθούμε να γράφουμε καλύτερα.

Ευριπίδης Δίκαιος και Δήμητρα Δημητριάδου στις πρόβες. Φωτογραφία ©ΠΑΥΛΟΣ ΒΡΥΩΝΙΔΗΣ

Είναι συνειδητή απόφαση να γράφεις στα κυπριακά; 

Είναι μια απόφαση να γράφεις λογοτεχνία στα κυπριακά. Με αυτό το έργο κατάλαβα περισσότερο πως είναι μάλλον μια συνειδητή απόφαση. Το έργο αυτό δεν υπήρχε κάποιος ιδιαίτερος λόγος να γραφτεί στην κυπριακή διάλεκτο. Αν και διαδραματίζεται στην Κύπρο, θα μπορούσε να τοποθετείται και άλλου, δεν είναι τόσο ισχυρό το τοπικό στοιχείο. Το έγραψα στα κυπριακά διότι είναι η γλώσσα με την οποία μιλώ και επικοινωνώ και ειδικά στο θέατρο θεωρώ σημαντικό ηθοποιοί και θεατές να μιλούν και να ακούνε αντίστοιχα τη γλώσσα με την οποία επικοινωνούν.

Είναι και λίγο πολιτική θέση;

Όλα είναι πολιτικά στη ζωή μας με την ευρύτερη έννοια. Ειδικά τα ζητήματα γλώσσας (θυμηθείτε το ζήτημα δημοτικής και καθαρεύουσας) στα οποία συχνά όλοι νιώθουμε ειδικοί ξεχνώντας τους πραγματικά ειδικούς. Νιώθω ότι περνούμε σε ένα επόμενο στάδιο. Ειδικά οι νεότεροι. Ένα βήμα παρακάτω. Που θα γράφουμε κάτι στα κυπριακά επειδή το θέλουμε και όχι γιατί ταιριάζει με το θέμα μας, επειδή είναι η γλώσσα που μιλάμε και με την οποία επικοινωνούμε. Θέλω να πιστεύω ότι θα έρθει η στιγμή που δεν θα αναρωτιόμαστε για τη χρήση (ή μη) της κυπριακής στη λογοτεχνία μας και ο καθένας θα τη χρησιμοποίει όπως νιώθει, όπως και σε συνεντεύξεις σαν και αυτή, όπως κάνει ο Ευριπίδης. Εγώ δυσκολεύκομαι ακόμα.

Λέτε ότι το έργο διαδραματίζεται στην Κύπρο αλλά δεν αφορά μόνο τον τόπο μας. Ποια είναι τα στοιχεία που το κάνουν να φεύγει από τα όρια της Κύπρου και να γίνεται οικουμενικό; 

Το έργο ασχολείται με τον χρόνο που περνά, τη μοναξιά, τον έρωτα, τη φιλία, τους μικρούς συμβιβασμούς, τα όνειρα μέσα σε ένα κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο που διώχνει τους νέους και ένα περιβάλλον που συντηρητικοποιείται. Αναφέρεται σε σχέσεις ανάμεσα σε ανθρώπους. Νομίζω αυτό δεν αφορά μόνο την Κύπρο.

Πώς γράφει κανείς ένα σύγχρονο έργο; Δεν είναι αναγκαία η χρονική απόσταση;

Γράφοντας σήμερα για το σήμερα υπάρχει σίγουρα ο κίνδυνος να είναι το έργο απλώς ένα επικαιρικό κείμενο με όλους τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται, αλλά που κάποτε έχει και αυτό την αξία του. Ακόμα όμως και να επιλέξει να μιλήσει για άλλες εποχές ένας συγγραφέας θα είναι επηρεασμένος από την εποχή του όταν γράφει. Νομίζω το ζητούμενο, δεν ξέρω αν το πετυχαίνω εγώ, είναι το έργο να έχει χαρακτήρες και σχέσεις μεταξύ τους. Να διαδραματίζεται στο σήμερα, αλλά να μην έχει σκοπό (γενικά είναι καλά να μην έχει ένα έργο σκοπό και στόχο να πει κάτι) να εξηγήσει ή να περιγράψει το σήμερα. Με ενδιαφέρουν οι χαρακτήρες και οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους. Σίγουρα έχω μελετήσει, έχω παρατηρήσει γύρω, έχω επεξεργαστεί μέσα μου, έχω σκεφτεί, έχω προβληματιστεί για κάποια ζητήματα του τώρα και αυτό βγαίνει έμμεσα στο έργο. Μπορώ όμως να γράψω μόνο έχοντας στο μυαλό κάποιους χαρακτήρες, οι σχέσεις μεταξύ τους αντικατοπτρίζουν σίγουρα το σήμερα, το περιβάλλον τους γύρω, αλλά δεν αφορούν μόνο το σήμερα. Οι χαρακτήρες είναι άνθρωποι και ζουν στο τώρα και εσύ την αλήθεια τους προσπαθείς να δεις. Αυτό έκαναν οι συγγραφείς που τώρα ονομάζουμε κλασικούς, που μπορεί τα έργα τους να θέλουν κάποτε ξεσκόνισμα, η αλήθεια τους είναι όμως εκεί. Πόσο το καταφέρνουμε εμείς είναι άλλη κουβέντα. Για τον κίνδυνο να είναι κάτι επικαιρικό, δεν μπορούμε να σταματήσουμε να παρατηρούμε γύρω μας το τώρα και να το ανεβάζουμε στη σκηνή. Ελπίζοντας να επικοινωνήσει με το κοινό έστω μόνο... τώρα. Στο μέλλον κάποιοι άλλοι θα γράψουν για το δικό τους τώρα επίσης.

Ο Ευριπίδης Δίκαιος στις πρόβες. Φωτογραφία ©ΠΑΥΛΟΣ ΒΡΥΩΝΙΔΗΣ

Ευριπίδης Δίκαιος: Η κυπριακή διάλεκτος σφύζει που μουσική, ηχοχρώματα, αστεία, γειωμένην τραγικότηταν

Συνεργάζεσαι ξανά με τον Αντώνη Γεωργίου για το ανέβασμα ενός θεατρικού του έργου. Υπάρχουν κοινές συνισταμένες σε αυτό και στο προηγούμενο έργο του που προκάλεσαν το ενδιαφέρον σου;

Ο Αντώνης. Πέραν του ότι έν' ο πρώτος Κύπριος συγγραφέας του οποίου ανέβασα έργον, ο κ. Γεωργίου γράφει κείμενον τζ'αι χαρακτήρες που σφύζουν που θεατρικότητα. Έσ'ει το δάκτυλον του στον παλμό, τζ'αι τ' αφτίν του στον κόσμον γυρών του. Κουβαλά την πεποίθησην (θεωρώ) πως τα κοινά είναι απαραίτητα στην θεματολογίαν της δουλειάς του, γεγονός που με μαγνητίζει - έχω ανάγκην οι δουλειές μου να είναι επίκαιρες τζ'αι ν' αφορούν τόσον εμέναν όσον τζ'αι το κοινό μας. Στο έργον "La Belote", η βασική συνισταμένη ήταν οι θκυο αλλεπάλληλες κρίσεις που εβιώσαμεν πρόσφατα. Στον "Θείο Γιάννη" η παλέτα του συγγραφέα απλώνεται που το ευρύν κοινωνικόν πλαίσιον, στην προσωπικήν σφαίρα τζ'αι τες άμυνες που αναπτύσσουμεν για να μπορούμεν ν' αντεπεξέλθουμεν. Ο κ. Γεωργίου ωριμάζει σαν δημιουργός, τα κείμενα του είναι πολυεπίπεδα, τζ'αι μια όμορφη πρόκληση σκηνοθετικά.

Πώς προσεγγίζεις τον "Θείο Γιάννη"; 

Η εξερεύνηση του κειμένου εξαρχής έγινεν μέσα που τα μμάθκια των χαρακτήρων. Η πρόθεση του θιάσου είναι ανθρωποκεντρική - ποιοι εν' τούτοι οι χαρακτήρες, τι ιστορίαν (narrative) επιλέγουν να λαλούν στους εαυτούς τους, ποιες συγκρούσεις προκαλεί τούτη η διάθεση;
Στην πορείαν, οι εμποτισμένες στο κείμενο θεματολογίες εγίναν πιο ανάγλυφες, εφκήκαν στην επιφάνειαν τζιαι εμπόρεσα να κάμω επιλογές για τες ευρύτερες εικόνες του έργου: ο εθελοτυφλισμός, η προσωπική περιχαράκωση έναντι μιας κοινωνίας τουλάχιστον αμέτοχης τζ'αι πιθανώς καταπιεστικά εγωπαθούς τζ'αι εγωκεντρικής, η επέλαση δυνάμεων καταστροφικών ενώ βυθιζούμαστεν συνεχώς στον κυκεώναν της καθημερινότητάς μας. Φοητσ'ιάζει με ο φασισμός, φοητσ'ιάζει με η επιπολαιότητα που χρωματίζει τον τρόπον που συσχετιζούμαστεν με τους άλλους...

O Ευριπίδης Δίκαιος. Φωτογραφία ©ΠΑΥΛΟΣ ΒΡΥΩΝΙΔΗΣ

Από προηγούμενές μας συζητήσεις, δεν ενδιαφέρεσαι απλά, αλλά είναι σημαντικό για σένα να ανεβαίνουν έργα στην κυπριακή διάλεκτο. Γιατί;

Γιατί έν' υπέροχη - σφύζει που μουσική, ηχοχρώματα, αστεία, γειωμένην τραγικότηταν. Εμπεριέχει γλωσσικές αντιστίξεις που δύσκολα ξεχωρίζουν, αλλά πιστεύκω πως προκύπτουν που την κοινή μας εμπειρία. Η "κυπριακότητα" μας είναι διάτρητη που δυϊσμούς σε ούλλα τα επίπεδα, μήκη τζ'αι πλάτη. Η διάλεχτος μας κουβαλά τους κρυμμένους μέσα της. Είναι ζωντανή, εξελίσσεται (το ττάπλετ κάθεται δίπλα που το ουτζ'άκκιν), εκπλήσσει με συνέχεια. Εν' ο βράχος στην Επισκοπήν του Μουρούνερου, το θανατηφόρα θαλάσσια ρεύματα στα Πότιμα, η κοιλάδα των Κέδρων, η αμμώδης έρημος στην μούττην της Καρπασίας.

Σε μιαν άλλην σφαίραν, είμαστεν συνηθισμένοι να μας βομβαρδίζει η κοινή ελληνική (αττική;) σαν φορέας της επισημότητας, της απόστασης / αποστασιοποίησης, των ειδήσεων, των μακρινών πραμάτων, την ποινής κ.ο.κ. σε σημείον που χάνει την δύναμην της σαν προφορικός λόγος - κλείουμεν διακόπτες γιατί έν' ο τρόπος που εμάθαμεν να (μεν) ακούμεν. Άρα η διάλεχτος μας σαν θεατρικός λόγος τζ'αι εργαλείον προσπερνά τούτην την ασυναίσθητην άμυναν που έχουμεν, ρίχνει μας στα βαθκιά, φέρνει μας κοντά, γιατί είναι οικεία.

Α, ναι, επίσης ξηάννουμεν πως δαμαί δεν μιλούμεν μόνον ελληνικά.

Γλώσσα και δράση οφείλουν να συναντιούνται;

Αν "καλαμαρίζουν" επιτηδευμένα οι Κυπραίοι που κάθονται δίπλα σου στο κκαφέ, πιστεύκεις τους;

Ύστερα από χρόνια και πολλές συζητήσεις για τη θέση της γλώσσας στο κυπριακό θέατρο, ξεκίνησε ένας νέος κύκλος συζητήσεων εξαιτίας του ότι ο ΘΟΚ δεν φαίνεται να στηρίζει έμπρακτα την κυπριακή θεατρική γραφή. Ποιο είναι το δικό σου σχόλιο;

Ήξερες πως οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες επιχορηγούν προγράμματα αποκέντρωσης για να συμπεριληφθεί η ολότητα του νησιού στην πολιτιστικήν δημιουργίαν / κατανάλωσην αλλά απαγορεύουν ρητά έργα σύγχρονων Κυπραίων συγγραφέων; Ελλείψει οράματος, οι ιθύνοντες προάγουν την αδράνειαν, την πεζότηταν, την αφέλειαν. Δεν είμαι αναγκασμένος να τους ακολουθώ στον γκρεμμό. Έχω μμάθκια τζ'αι θωρώ πού πάω, έν' ανάγκη να πηαίννω πά' στο χάιγουεϊ;

+ Παραστάσεις στις 24, 26, 27 Φεβρουαρίου και 1, 2, 3 Μαρτίου στο Θέατρο Ένα Λεμεσού. Πληροφορίες και κρατήσεις τηλ. 99395970. Οι παραστάσεις στη Λευκωσία θα ανακοινωθούν αργότερα. 

ΑΡΧΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Αριστερά ο Ευριπίδης Δίκαιος, δεξιά ο Αντώνης Γεωργίου, στη διάρκεια των προβών για το έργο «Ο θείος Γιάννης». Φωτογραφία Παύλος Βρυωνίδης.